در بخشی از کتاب «سینمایی دیگر؛ چند مقاله و گفت‌وگو درباره سینمای عباس کیارستمی» پرسش و پاسخی بین ژان لوک نانسی، فیلسوف فرانسوی با عباس کیارستمی آمده است که در آن درباره قرآن صحبت می شود.
به گزارش مهر خواندن این بخش از گفتگو خالی از لطف نیست:
کیارستمی: من یک سوال دارم.
(کیارستمی سوره ای از قرآن را می خواند؛ سوره زلزله)
بسم الله الله الرحمن الرحیم اِذَا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ زِلْزَالَهَا، وَاَخْرَجَتِ الْاَرْضُ اَثْقَالَهَا، وَقَالَ الْاِنْسَانُ مَا لَهَا، یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ َخْبَارَهَا، بِاَنَّ رَبَّکَ اَوْحَی لَهَا، یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ اَشْتَاتًا لِیُرَوْا اَعْمَالَهُمْ، فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْرًا یَرَهُ.
چه انگیزه ای داشتید برای اشاره به این سوره؟ کجا آن را پیدا کردید؟ برای من یکی از زیباترین سوره های قرآن است. نمی دانم شما هم اعتقاد دارید یا نه؟ حدود بیست سال پیش به این سوره برای ساختن یک فیلم فکر می کردم. خیلی برایم تکان دهنده بود وقتی در نوشته های شما آن را خواندم.
(نانسی بخشی از کتاب بداهت فیلم را به نقد فیلم زندگی و دیگر هیچ که به زبان فرانسه به زندگی ادامه دارد ترجمه شده اختصاص داده است. او معتقد است که فیلم کیارستمی بیانگر این نکته است که زندگی چه در عزا و غم و چه در شادی راه خود را می رود. نانسی برای اثبات حرف خود مصداق هایی همچون فوتبال دیدن زلزله زدگان را برمی شمرد. نانسی بعد از تحریر این نقد در صفحه ۵۰ کتاب، به سوره زلزال اشاره می کند و می نویسد: «آیا ممکن است کیارستمی به خاطر ادای احترامی نهان به فرهنگ قوم خویش، در ساخت فیلم زندگی و دیگر هیچ به سوره های ۹۸ و ۹۹ از قرآن که نام آنها به ترتیب البینه و الزلزال است اندیشیده باشد؟» کیارستمی نیز به این جملات اشاره دارد.) (ناشر)
*شما همه قرآن را حفظ هستید؟
کیارستمی: نه اما این یکی را از حفظ می دانم. این سوره به نظرم بسیار عرفانی است، بسیار مدرن است، تصویر بسیار زیبایی از روز قیامت دارد.
*من نه قرآن را زیاد می شناسم و نه سنت اسلامی را اما کمابیش آن قدر می شناسم که با دیدن «زندگی و دیگر هیچ» به یادم آمد سوره ای به نام زلزله در قرآن است.
کیارستمی: این سوره را از کجا می شناسید؟
*من به مساله یکتاپرستی در مجموع علاقه بسیار دارم. از این پس می خواهم درباره این مساله و خاصه مساله مجاورت یکتاپرستی و فلسفه در تمامی سرچشمه های تمدن غرب کار کنم و به این دلیل سعی کردم قرآن را بهتر بشناسم. من به این سوره استناد کردم چون تصور می کردم سرلوحه خاموشی برای فیلم شما باشد. خصوصا هنگامی که به این آیه فکر می کنم؛ آن گاه که همه جا یکسره ویرانی است. زمین به زبان می آید و یک حکایت تعریف می کند. برای من فیلم همین بود.
کیارستمی: به نظرم یکی از زیباترین سوره های قرآن است. یک بیان تصویری است اما موقع ساختن فیلم اصلا به یادش نبودم. این استنباط شما مرا به یاد آن انداخت و دیدم انصافا هم بلد بودم و هم سال ها پیش دلم می خواست فیلمی درباره اش بسازم.
*شاید ناخودآگاه است. به قرآن فکر کردم چون شما ایرانی هستید، نه به متن ولتر درباره زمین لرزه لیسبون که در غرب مورد استناد و ارجاع است.
