«مواعظ؛ سلسله مباحث اخلاقی آیت‌الله حق‌شناس»
پدیدآورنده: عبدالکریم حق‌شناس
گرد آورنده: حجت‌الاسلام صدرالدین نخچی
ویرایش: حجت‌الاسلام شاه‌محمّدپور
ناشر: مطیع، قم
گردآورنده: موسسه ایمان ماندگار
جلد اول: ۲۷۸ صفحه، ۱۲۵۰۰ تومان، چاپ چهارم
جلد دوم: ۲۶۹ صفحه، ۱۲۵۰۰ تومان، چاپ سوم
جلد سوم: ۲۱۲ صفحه، ۹۵۰۰ تومان، چاپ دوم
جلد چهارم: ۲۷۹ صفحه، ۱۵۰۰۰ تومان، چاپ اول
****
کتاب «مواعظ»، سلسله مباحث اخلاقی مرحوم آیت‌الله حق‌شناس (رَحِمَهُ‌الله) است که تحت اشراف یکی از شاگردان مبرز ایشان، آیت‌الله محمدعلی جاودان (حفظه‌الله) به همت موسسه ایمان ماندگار، توسط انتشارات مطیع به چاپ رسیده‌است.
این کتاب، متن نوشتاری سخنرانی‌های ایشان در مسجد امین‌الدوله در بین سال‌های ۶۴ تا ۷۱ است که غالباً ظهرهای دوشنبه و چهارشنبه و شب‌های شنبه ایراد می‌شد. «مواعظ» تا کنون در چهار جلد منتشر شده‌است که هر جلد آن در بردارنده تعدادی از جلسات درس ایشان است. آیت‌الله جاودان در ابتدای کتاب می‌فرماید: « آنچه در کتاب می‌آید، مسلّماً از حال و هوای اصل سخنان خیلی دور است. زیرا ایشان با یک شور و علاقه به نجات و فلاح مردم، موعظه می‌کردند که امکان انعکاس آن در کتاب نیست؛ بارها در ضمن موعظه، از خوف یا شوق، گریه می‌کردند و یا به درگاه کرم الهی التماس و تضرّع داشتند و یا خوف از مرگ و قیامت و حساب در گفتارشان دیده می‌شد. این چنین حالات، تا اندازه‌ای در اصل سخنان ایشان بروز و ظهور دارد، امّا آن را در نوشته‌ی چاپ شده کمتر می‌توان یافت»
برای تالیف این کتاب، ابتدا نوارها پیاده شده و جملات از حالت شفاهی به حالت نوشتاری تغییر پیدا کرده‌است؛ سپس اگر در سخنرانی، آیات یا روایاتی توسط مرحوم حق‌شناس بدون ترجمه بیان شده بود، ترجمه و توضیحش به متن اضافه شده‌است و البته برای اینکه اصالت بیان ایشان حفظ شود، در موارد متعددی این ترجمه و توضیح‌ها در پاورقی آمده‌است. ضمناً اگر آیه یا روایتی به صورت ناقص در سخنرانی ذکر شده بود، در متن کتاب، به صورت کامل ذکر شده و نیز تا جایی که ممکن بوده آیات و روایات و اشعاری که معظم‌له در بین سخنرانی بدان‌ها اشاره داشتند، ماخذیابی شده‌است.
آن مرحوم در ابتدای برخی درس‌هایشان، احکام شرعی هم می‌فرمودند که غالباً بر اساس فتاوای امام خمینی (رَحِمَهُ‌الله) است که با توجه به قدرت علمی مرحوم حق‌شناس، توضیح و تبیین خوبی از این مسائل ارائه شده و لذا با اینکه رویکرد کتاب، مباحث اخلاقی است، ولی این مسائل هم در کتاب آمده‌است.
وجود نمایه اعلام، امکنه، کتاب‌ها، آیات و روایات و همچنین موضوع‌بندی سخنان ایشان در عناوین مختلف، از دیگر ویژگی‌های کتاب است که مطالعه کتاب را برای خواننده تسهیل می‌کند.
زحمت اصلی تهیه این مجموعه بر عهده حجت‌الاسلام‌‌و‌المسلمین صدرالدین نخچی بوده‌است که پس از پیاده‌سازی و تصحیح صوت مرحوم حق‌شناس، در نهایت توسط آیت‌الله جاودان هم تصحیح و تنقیح شده‌است.
در ابتدای این کتاب، زندگی‌نامه آیت‌الله حق‌شناس از لسان استاد جاودان آمده که حاوی نکات مهمی در مورد آن مرحوم است و بجز این زندگی‌نامه، مطلب دیگری نیز به قلم استاد جاودان در مورد چگونگی تهیه این کتاب نوشته شده که در خلالِ آن، به‌تفصیل، تذکراتی پیرامون خواب و رویا داده شده‌است؛ چرا که مرحوم حق‌شناس در سخنان خود در موارد بسیار متعدد خواب‌هایی نقل کردند که البته این خواب‌ها بخودی خود اصالت ندارند و بیشتر در جهت تاکید و جا انداختن مطلب اصلی نزد مخاطبین است.
آیت‌الله حق‌شناس از محضر اساتیدی چون، شیخ محمدحسین زاهد، آیت‌الله میرسیدعلی حائری (معروف به مفسر)، آیت‌الله شاه‌آبادی، آیت‌الله خوانساری، آیت‌الله بروجردی و امام خمینی بهره برد و از پنج تن از علمای بزرگ عصر خود اجازه اجتهاد داشت؛ لذا ایشان نه‌تنها به عنوان یک عارف و سالک بشمار می‌آمدند ، بلکه عالمی فاضل و ربانی نیز بودند. حتی وقتی که قرار بود ایشان از قم به تهران مراجعت کنند، آیت‌الله بروجردی به جمعی از اهل تهران که در محضرشان بودند، فرموده بود: «شما فکر نکنید یک طلبه است که به تهران می‌آید، شما مرا همراه خود به تهران می‌برید.»
ایشان در اوایل جوانی، در یک تعلیم غیبی دستور یافتند که سه کار را به هیچ وجه تعطیل نکنند: نماز جماعت، نماز شب و درس؛ بنابراین ایشان این سه کار را به هیچ وجه از دست نمی‌دادند.
در کتاب «رهنمای طریق»، آیت‌الله جاودان در مورد مکتب تربیتی استادشان، می‌فرمایند: « ایشان مثل همه اهل این فن می‌فرمودند: اوّلاً، موانع خودتان را برطرف کنید؛ مثلاً اگر غیبتی کردهاید، حقّالناس به گردن دارید و ... آنها را برطرف کرده و رضایت بطلبید؛ ثانیاً، کاری کنید که بهکلّی گناه از زندگی شما بیرون برود و همه گناهان را ترک نمایید. در این هنگام تازه اعمال خیر شما معنا پیدا می‌کند. بادقّتِ همراه با کیفیت، اعمال عبادی واجب و مستحب را انجام دهید؛ خصوصاً نماز شب که بارها به آن تاکید می‌فرمودند. در زمینه توسّل نیز توصیه ایشان همیشه قرائت زیارت‌عاشورا و توسّل به امام زمان علیه‌السلام بود؛ همچنین روش ایشان صبر، رضا و تسلیم در برابر مقدّرات الهی و حتّی بلاها و امراض بوده است و این، کمتر در میان رهروان، نظیر داشته است. در ضمن می‌فرمودند: «در اوایل مسیر سیر و سلوک، حتماً حضور و کمک استاد لازم است. بعدها الهامات الهی نیز به کمک انسان میآیند و پس از مدّتی همه دلالتهای انسان را الهامات و هدایتهای الهی بهعهده میگیرند.»
با مطالعه کتاب مواعظ نیز، در می‌یابیم که آیت‌الله حق‌شناس به چند نکته اهتمام ویژه دارند که حتی می‌توان گفت تکه‌کلام ایشان، این نکات است: مسئله اول، اهتمام جدی به ترک غیبت مومنین بود؛ ایشان خاطراتی از خودشان در این زمینه نقل می‌کردند و به این گناه، حساسیت خاصی داشتند. مسئله دوم، التجا به درگاه الهی و توسل به پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم و اهل بیت مکرم ایشان بود. ایشان دستور خاصی از زیارت عاشورا را از خود امام زمان سلام‌الله‌علیه آموخته بودند که همراه صد لعن و صد سلام است و باید در یک چلّه، هر روز انجام شود و البته ایشان می‌فرمودند که شخص، در این چهل روز باید مراقبه داشته باشد و گناهی نکند. مسئله سوم، اهتمام فوق‌العاده ایشان به تهجد و نماز شب است که بطور مکرر از مردمی که پای منبرشان بودند، می‌خواستند که نماز شب را ترک نکنند. ایشان همانند دیگر علمای سابق. بر پایه احادیث واردشده از جانب اهل بیت، راه قرب به خدا را بدون نماز شب، غیرممکن می‌دانستند. مسئله چهارم هم این بود که ایشان می‌فرمودند اگر کسی بخاطر دنیای خود، از آخرت صرف نظر کند، نه به دنیا می‌رسد و نه به آخرت؛ ایشان به حدیثی قدسی استناد می‌کردند که خدا می‌فرماید «تو برای عبادت من خودت را فارغ کن تا من بی‌نیازی را در قلب تو جای دهم.» از همین رو تاکید داشتند که مبادا کسی بخاطر اشتغالات دنیایی نماز اول وقت خود را ترک کند و حتی به طالبان علم نیز توصیه می‌کردند که برای فهم مطالب علمی، باید از پروردگار کمک خواست و عبادت و تهجد کرد.
