چه کنیم تا ماشین های شخصی شهرهایمان را نبلعند!

دکتر محمد جواد کوهساری، دکترای طراحی شهری* گروه اجتماعی الف،   3970127116 ۱۵ نظر، ۰ در صف انتشار و ۱ تکراری یا غیرقابل انتشار
چه کنیم تا ماشین های شخصی شهرهایمان را نبلعند!

 برای دیدار خانواده در عید نوروز به ایران برگشتم. در دو هفته اقامت بارها و بارها با یک نام مواجه شدم: ماشین شخصی. مثلا:

 

  • در بدو ورودم در فرودگاه امام, دوستم با “ ماشین شخصی“ منتظرم بود و به شهرمان که بیش از شش ساعت تا فرودگاه فاصله داشت رفتیم.                                                                                                                                                                                                                             
  • با “ماشین شخصی” برای دید و بازدید عید به منزل دوستان و اقوام رفتیم. فرقی نمی کرد منزلشان چقدر به ما نزدیک باشد (حتی ۳ دقیقه) کماکان با ماشین شخصی می رفتیم.                                                                                                                                                                 
  • سر سفره ی نهار نشسته بودیم که متوجه شدیم نیاز به چند تا خوراکی داریم. داماد گرامی با “ماشین شخصی” به سوپر مارکت سر خیابان رفت ( کمتر از ۵۰۰ متر) تا آنها را تهیه کند.                                                                                                                                                             
  • ‌خواستیم برای تماشای یک فیلم به سینما برویم. درنهایت سینمایی انتخاب شد که بتوانیم راحت “ماشین شخصی” را پارک کنیم.                                                                                                                                                                                                                                  
  • دلم می خواست در پارک جنگلی شهرمان که در 2 کیلومتری منزلمان است قدمی بزنم. سرانجام سوار بر “ ماشین شخصی” از آنجا دیدن کردیم.                                                                                                                                                                                                               
  • دلتنگ محله ای بودم که ۱۷ سال قبل برای شرکت در کلاس کنکور درس ریاضی به آنجا می رفتم. به دوستم زنگ زدم که اگر وقت دارد دنبال من بیاید تا برویم آنجا قدمی بزنیم. ۱ ساعت بعد, دوستم با “ ماشین شخصی” جلوی منزلمان آمد و یک ساعت در آن محله در "ماشین شخصی" حرف زدیم.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           
  • قدم زنان از منزل خارج شدم تا به سمت زمین سنگی و خاکی ای بروم که ساعت ها و روزها در دوران راهنمایی و دبیرستان آنجا فوتبال بازی می کردیم. با دیدنش که تبدیل به یک پارکینگ روباز “ماشین های شخصی” شده بود، غصه دار شدم.

 

تردیدی ندارم هر فرد دیگری هم می تواند چنین لیستی از حضور پر رنگ “ماشین شخصی” در زندگی روزمره اش تهیه کند. شاید شخصی بگوید در تمامی موارد بالا می توانستید از ماشین شخصی استفاده نکنید و این تقصیر نوع نگرش و رفتار شما است. البته که نوع نگرش و‌ رفتار تحت تاثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی و ذهنی هستند. ولی به همان میزان و شاید بیشتر محیط فیزیکی و شهر گزینه ی استفاده از “ ماشین شخصی” را به شما در زندگی روزمره تحمیل می کند.

 

در مورد ضررهای استفاده از ماشین شخصی زیاد گفته شده است و من قصد تکرار ندارم (آلودگی هوا، آلودگی بصری و صوتی، عدم تحرک بدنی شهروندان، نابرابری طبقاتی و تصادفات).

 

اما چه باید کرد؟

 هر چند برای کنترل خودروهای شخصی در سطح شهر و حفاظت از فضای عمومی شهر و شهر‌وندان نیاز به راهکارهای چند جانبه است، نقش شهرسازی بسیار مهم و ضروری می تواند باشد. متداولترین راهکار شهرسازی که متاسفانه اشتباه بزرگی است، تر‌ویج "شهرسازی خودرو-محور" است.

شهرسازی خودرو-محور به این معنی است که تمرکز بر روی احداث جاده های جدید و تعریض معابر در شهرها صورت بگیرد تا حرکت خودروهای شخصی به اصطلاح روان تر شود و مشکل ترافیک حل شود.

داده های علمی شهرسازی شکست این راهکار را چند سالی است که بخوبی نشان داده اند‌ و از این راهکار حتی با عنوان "سیکل تولید مجدد ترافیک" یاد می شود. ایجاد و یا تعریض و تجهیز یک خیابان برای تسهیل حرکت خودروهای شخصی در کوتاه و میان مدت باعث می شود رانندگان زمانی را که از طریق تسهیل حرکتشان بدست آورده اند, بسادگی صرف رانندگی در مسافت بیشتر کنند.

بعنوان مثال فرض کنیم با تعریض یک خیابان من ۱۵ دقیقه زودتر به یک مرکز خرید با ماشین شخصی ام می رسم. در مدت کوتاهی و بتدریج من این ۱۵ دقیقه را صرف رسیدن به مرکز خرید دومی می کنم که چند کیلومتر دورتر است و من قبلا وقت رانندگی به آنجا را نداشتم. در درازمدت هم تجهیز معابر برای تسهیل حرکت ماشین باعث تجمیع خدمات و کاربری های تجاری و مسکونی وسیع در مناطق مجاور این معابر می شود و عملا ترافیک با شکل بزرگتری به این مناطق باز می گردد.

 

پس راه حل مناسب و منطبق بر یافته های جدید علم شهرسازی چیست؟

 راه حل علمی بروز دقیقا برعکس این رویکرد قبلی است: بازطراحی شهر و معابر برای تسهیل شکل های پایدارتر حمل و نقل از جمله حرکت پیاده، دوچرخه و حمل و نقل عمومی که باعث محدودیت استفاده از ماشین های شخصی در شهر می شود. در برخی موارد که شهر فضای خیابان زیادی دارد, می توان بدون اینکه نیاز به محدود کردن ماشین های شخصی باشد, اینگونه شکل های حمل و نقل پایدار را تقویت کرد.

مثلا می توان چند خیابان را به حرکت پیاده یا دوچرخه اختصاص داد. ولی خصوصا در اکثر شهرهای ایران که خیابانها از مدتها قبل با ترافیک ماشین های شخصی مواجه شده اند، این راهکار به تنهایی کارساز نمی باشد.

 اینجاست که جدیدترین تحقیقات علمی شهرسازی یک راهکار جایگزین را پیشنهاد می کند: پس گرفتن بخشی از فضای خیابانها از ماشینهای شخصی و اختصاص آن به شکل های پایدارتر حمل و نقل از جمله پیاده، دوچرخه، و حمل و نقل عمومی. این اولویت دادن به اشکال پایدار حمل و نقل می تواند تنها برای ساعات پیک در شبانه روز و یا روزهای خاصی از هفته باشد. برعکس تسهیل حرکت ماشین شخصی در شهر، این راهکار جدید نتایج خیره کننده ای دارد.

این رویکرد نه تنها می تواند تمامی مضرات حرکت با ماشین شخصی در شهرهای ما را (الودگی صوتی، بصری و سلامت بدنی) کاهش دهد، در اکثر موارد ترافیک را هم در معابر شلوغ بتدریج مدیریت و کاهش می دهد.

بعنوان مثال اگر بنده بدانم که برای رفتن به یک مرکز خرید در ساعت ۷ شب روز پنج شنبه پارکینگ خیابانی وجود ندارد، یا مسیرم را تغییر می دهم یا در ساعت دیگر به آنجا می روم و یا از وسایل نقلیه دیگر استفاده می کنم.

این درحالی است که قبلا چون اجازه ی پارکینگ خیابانی به من داده می شد، و علی رغم اینکه می دانستم شانس کمی دارم تا پارک کنم باز هم حرکت می کردم و یک ماشین به ترافیک آن منطقه اضافه می کردم.

در همین راستا یکی از ساده ترین اقدامات دیگری که برای کنترل ماشین های شخصی در شهرها می توان انجام داد ایجاد یک‌ شبکه پیاده روی پیوسته است. به زبان ساده یک شبکه ی ‌پیاده روی پیوسته یعنی برای رفتن از منزل (یا خیابانی نزدیک منزل) به یک مرکز تجاری یا یک ‌پارک یک پیاده روی مناسب وجود داشته باشد, بدون اینکه فرد مجبور شود از یک خیابان خطرناک عبور کند و یا در مقاطعی از مسیر مجبور شود در خیابان حرکت کند.

متاسفانه توجه به بهسازی و نگهداری پیاده رو ها به نادرستی اقدامی سطحی در نزد برخی مدیران شهری محسوب می شود. به همین دلیل است که تمایل برای احداث یک فلکه ی بزرگ و یا تعریض یک معبر همواره در نزد برخی از آنها بیشتر است.

 ترمیم و مناسب سازی پیاده روها ی یک شهر حتی بر بستن یک معبر و اختصاص آن به پیاده ارجحیت بالاتری دارد. چرا که بستن یک معبر و اختصاص آن به پیاده تنها پس از مطالعات بسیار و در بخش محدودی از یک شهر امکانپذیر بوده و بر تعداد محدودی از شهروندان تاثیرگذار است.

 بنابراین ایجاد گزینه و فراهم کردن فرصتهای عدم استفاده از خودروی شخصی می تواند باعث کنترل و مهار لجام گسیخته ی استفاده از ‌‌آنها در شهرها شود.

در سالهای اخیر زیاد شنیده ایم و دیده ایم که شهرهای ما تبدیل به یک پارکینگ بزرگ ماشین های شخصی شده اند. برای تغییر این وضع نکته ی طلایی اینست که باور کنیم شهرهایمان برای حرکت انسان می بایست بازطراحی و یا ساخته شوند نه حرکت خودروهای شخصی. این کلیدی ترین درسی است که علم روز شهرسازی دنیا به ما می گوید و ما می بایست از آن استفاده کنیم.

 امید به آینده

پی نوشت: در حالی مشغول بازخوانی نهایی این متن هستم که در صندلی جلوی ماشین شخصی دوستم نشسته ام و به چند کیلومتری فرودگاه امام برای پرواز بازگشت رسیده ام. ولی باور و یقین دارم یک روز می رسد که در کشور عزیزم ایران، با قطار سریع السیر مستقیم در عرض ۲ ساعت از شهرمان به این فرودگاه می رسم و در تمامی طول سفر هم تنها چند بار مجبور به استفاده از خودروی شخصی در شهرمان می شوم. و آنروز با افتخار و غرور به این نوشته ی (سابقم!) پوزخند می زنم. رسیدن به آن روز از توانایی متخصصین و مدیران کشورم دور نیست اگر همه به فکر خوب زیستن هم و پیشرفت بیشتر ایران عزیزمان باشیم.

 

*استاد دانشگاه واسدا ژاپن و انستیتو قلب و دیابت بیکر استرالیا

 

 (بر اساس اطلاعات پایگاه علمی Web of Science دکتر کوهساری رتبه ی دوم بیشترین پژوهش در پنج سال اخیر در زمینه "طراحی شهری" در دنیا را دارند.)

دیدگاه کاربران

یک شهروند۳۰۴۸۱۴۱۳:۰۸:۴۰ ۱۳۹۷/۱/۲۷
اگر قرار باشد ساعت ۸ صبح به دفتر کارم در دانشگاه برسم باید ۵ صبح از منزل حرکت کنم که با درنظر گرفتن حجم ترافیک بتوانم ساعت ۸ سرکلاس حضور پیدا کنم و با اعصابی که از صبح در ترافیک چندین بار لگدمال شده به دانشجویان درس علم بیاموزم!! امان از جاده هایی که اگر روزانه حداقل یک تصادف در آن نباشد آن روز شب نمیشود و امان از وسایل نقلیه ی عمومی که معلوم نیست در کدامین پارکینگ بعلت نقص فنی خاک میخورند که ما اینچنین جوانانمان را روزانه بر اثر سوانح جاده ای به خاک میسپاریم. این متن هم مثل متن های قبلی شما بسیار عالی و پرمغز بود و حرفی که از دل برآید ناگزیر بر دل نشیند.
فانوس۳۰۴۸۵۰۱۳:۳۶:۲۶ ۱۳۹۷/۱/۲۷
اقای دکتراز دقت نظر و دلسوزی شما نسبت به هموطنانت سپاسگزاریم به امید سرافرازی ایران عزیزمان در همه علوم و به کارگیری ان در کشور
Vaj۳۰۴۸۵۴۱۳:۴۱:۴۵ ۱۳۹۷/۱/۲۷
با تشکر از اقای دکتر کوهساری امیدوارم مدیران کشورم قدر دانشمندان و متفکران دلسوز ایرانی را بدانند و از ایده ها و طرحهایشان برای ساختن ایرانی سرافراز استفاده کنند سپاس
ناشناس۳۰۴۸۶۹۱۳:۵۴:۵۸ ۱۳۹۷/۱/۲۷
راهکارهای موفقی که کشورهای اروپایی استفاده کرده اند: - مالیات بر خودرو - مالیات مضاعف بر مالکیت بیش از یک خودرو در خانواده - مالیات بر مصرف سوخت البته اونها این مالیات رو خرج توسعه حمل و نقل عمومی میکردن!
سید۳۰۴۸۷۳۱۳:۵۶:۵۰ ۱۳۹۷/۱/۲۷
این استاد گرام در بطن جامعه نبوده و الا اکثر خانمها به علت نبود امنیت از خودرو شخصی استفاده میکنند و عده دیگر به خاطر زیر ساختهای شهری که منازل در جایی ساخته شده که دسترسی تا خیابان اصلی فاصله دارد
فرزانه۳۰۴۹۸۳۱۵:۱۳:۲۶ ۱۳۹۷/۱/۲۷
متن رو اصلا خوندید شما؟ این بزرگوار که دقیقا حرفش همین مساله است! نبود فرصت برای عدم استفاده از ماشین برای مردم.
ناشناس۳۰۴۹۰۴۱۴:۱۲:۱۵ ۱۳۹۷/۱/۲۷
پراید رو بکنید 100 میلیون دیگه هیچکی بیرون نمیاد !!!!
ناشناس۳۰۴۹۹۸۱۵:۲۰:۰۴ ۱۳۹۷/۱/۲۷
وردات خودروهای بالای 50 هزار دلار رو ممنوع کنید
ناشناس۳۰۵۰۰۷۱۵:۲۴:۱۵ ۱۳۹۷/۱/۲۷
سرویس ادارات را برگردانید وسائط نقلیه عمومی را تجهیز ونوسازی کنید از افزایش بی برنامه کرایه تاکسی واتوبوس ومترو پرهیز کند این راه حل حالا بسم الله انجام دهید
ناشناس۳۰۵۰۱۱۱۵:۳۰:۵۴ ۱۳۹۷/۱/۲۷
تغییر زیرساخت کار زمان‌بریه، اما اگه راننده‌ها یاد بگیرن بین خطوط رانندگی کنن نصف مشکل حل شده. این عکسو که دیدم یاد و خاطره ایران برام زنده شد!
ناشناس۳۰۵۰۴۶۱۵:۵۴:۱۹ ۱۳۹۷/۱/۲۷
به نظر من هیچ امیدی به بهتر شدن ترافیک نیست وقتی که سرزمینی به این بزرگی دغریم ولی طوری برنامه ریزی شده یانشده از همه ایران به تهران سرازیر می شوند چه انتظاری هست وقتی تا دامنه کوه حانه ساخته شده ومگر انها پیاده به سر کار که نمی توانند بروند نباید به راحتی مجوز کسب وکار داد در تهران نباید هیچ دانشگاهی ساخته می شد چند تا دانشگاه خوب داشتیم یا اگر ساخته می شدباید از متولدین تهران می گرفتند هر خانواده ای که بچه اش قبول شد گروهی به تهران امدند مگر خود مردم به این نتیجه برسند که زندگی در شهرهای کوچک خیلی بهتر است وخودشان برگردندمثل باد که می اید هوا را خوب می کند باید یک امدادی غیبی برسد تا ترافیک درست شود
ناشناس۳۰۵۰۹۴۱۶:۳۴:۵۹ ۱۳۹۷/۱/۲۷
حذف بخور بخورها و حیف و میل ها و توسعه حمل و نقل عمومی... دیگه از مردم انتظار چی دارید؟
ناشناس۳۰۵۱۳۲۱۷:۰۷:۲۰ ۱۳۹۷/۱/۲۷
یک بار از مترو ایستگاه امام خمینی بازار استفاده کن بعدا مقاله بنویس با تشکر
محمد۳۰۵۱۵۱۱۷:۲۹:۰۶ ۱۳۹۷/۱/۲۷
یک سری قوانین راهنمایی مربوط به 50سال پیش است و نیاز به روز رسانی دارد ، بنده هروز بعلت پارک خودرو جلوی درب پارکینگ منزل درگیری دارم با یک سری افراد بی مسئولیت که و متاسفانه قوانین موجود در این زمینه کارائی و حمایت لازم را از امثال من نمی کند .
ناشناس۳۰۵۴۹۶۰۸:۴۸:۳۴ ۱۳۹۷/۱/۲۸
مصیبت اصلی سازو کار نظام اداری مملکته که از بدو تاسیس حدود. ۸۰ سال قبل ناقص الخلقه و ناکارآمد بوده تمام فعالیتهای اقتصادی و سارمانی و اجتماعی و حتی مسکونی و تحصیلی مردم حول همین ساختار ناکاآمد و عقب مانده و سرتاپا معیوب و آلوده به فساد و نابسامان شکل گرفته اگر شخصا دنبال کارخودت نری اصلا کار انجام نمیشه در شهرستانها بعلت تشدید قضیه بقدری سرویس دهی ضعیفه که مردم ترجیح میدن یا وادار میشن در پایتخت اموراتشون را دنبال کنند نظام اداری کشور باید با یک انقلاب تعریف شده و زمانبندی شده نوسازی و بازسازی بشه وگرنه تا ابد آش همینو کاسه همین مثلا حتی پس از مراجعه به دفاتر خدماتی و پیشخوان دریافت کارت ملی یا شناسنامه یا پایان خدمت وگواهینامه خارج از پایتخت حدود ۲ الی ۳ برابر بیشتر از تهران طول میکشه!!! پس من ساکن شهرستان ترجیح میدم بابت این خدمات به دفاتر داخل تهران مراجعه کنم یا در سازمان تامین اجتماعی نزدیک ۱۰ ساله مثلا بایگانیش و خدماتش مکانیزه شده که بیمه شده و کارفرما از کاغذ بازی خلاص بشوند اما هنوز هر شعبه کارت میوفته تمام اوراق و اسناد پرونده ها و پوشه ها نامه ها و لیستهای کاغذی و امثالش باید در دسترس باشه وگرنه محتویات بایگانی مکانیزه را اصلا معتبر نمیدونند!!! برای تامین و جابجایی این اسناد گاه باید دهها بار بین منزل و شعبات مختلف تردد کنید یا وقتی منزلی خریداری میکنید بجز اداره ثبت اسناد و بجز مراجعات مکرر برای استعلامهای قبل از ثبت باید پس از دریافت سند هم به دفعات به مراکز و سازمانهای مختلف در نقاط مختلف شهر تردد کنید تا هرکدام جداگانه اشتراک کنتور آب و برق و گاز و خط تلفن را بنام شما بزنند و همینطور در شهرداری هم باید ساختمان بنام شما ثبت بشه تازه اگر شانس بیارید نقص در پرونده ها پیدا نشه وگرنه برای رفع نقص باید کفش آهنی بپوشید یا وقتی میخواهید وام بانکی با سند رهنی بگیرید اگر شانس بیارید فقط آماده کردن استعلامهای ملک حدود ۷ یا ۸ بار شمارا به سازمانهای مختلف در مناطق مختلف شهر راهی خواهد کرد! این قبیل ساختار اداری بلبشو اصلا برازنده این دوره زمانه نیست و تمام اقدامات تشویقی و تنبیهی و سلبی و این شاخ به اون شاخه پریدنها حکم مُسکن بی ثمر را دارند
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

  2. کارگری انگشتر ۵۰ میلیاردی را به صاحبش بازگرداند

  3. جلاد، به پایان سلام کن!

  4. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

  5. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

  6. نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی ۱۴۰۳ اعلام شد/ نرخ رسمی ویزیت ۵۰% گران می‌شود!

  7. بازداشت سومین عامل حمله تروریستی در مسکو

  8. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

  9. انتقام از پوتین؟

  10. عوامل توهین کننده به نظام و مقدسات اسلامی دستگیر شدند

  11. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

  12. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

  13. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

  14. افزایش ١٧٠ درصدی حداقل حقوق کارگران در دولت سیزدهم

  15. مردم طلای دست دوم خریداری نکنند

  16. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

  17. هشدار سخنگوی پلیس به رانندگان نوروزی؛ آمار تصادفات هولناک است!

  18. اول، بساط دلالی باید جمع شود

  19. وزیر اقتصاد: در سال ۱۴۰۲ رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در ۱۶ سال اخیر شکسته شد

  20. کولرهای گازی بلای جان صنعت برق

  21. منظور: تخصیص ارز کشور برای واردات خودرو به صرفه نیست

  22. ایران اینترنشنال در آستانه تعطیلی / تعطیلی قریب الوقوع دفتر واشنگتن + عکس

  23. دادستان ساری: خسارات وارده قطع سه هزار اصله نهال جبران شود

  24. ابابیل ۵، از آخرین دستاورد‌های قدرت پهپادی جهان

  25. خاندوزی: با طیفی مواجه هستیم که تمایلی برای مشارکت در اداره کشور ندارند

آخرین عناوین