یکی از موضوعاتی که از ابتدای راه اندازی تلگرام، همواره مورد نگرانی مخالفان توسعه ی بی حساب و کتاب این شبکه در میان کاربران ایرانی قرارگرفته، مدل درآمدی پیش روی تلگرام بوده است.
بسیاری از پیام رسان های مطرح دنیا، در روزهای اولیه ی راه اندازی خود، مدل درآمدی مشخصی را ارائه و پیاده سازی نمی کنند. اما با ارائه ی سرویس های مرغوب، سعی در گسترش شبکه اجتماعی خود می نمایند. ارزش این شبکه های اجتماعی گاها تا چند ده میلیارد دلار برآورد می شود. اما چرا؟
واقعیت آن است که شیوه ارزش گذاری در این مدل کسب و کارها، عموما بر اساس میزان کاربر آن تعیین می گردد. یه طور مثال در سال ۲۰۱۷، تلگرام با حدود ۱۸۰ میلیون کاربر، هفتمین پیام‌رسان پرکاربرد شناخته شد و اکنون ارزشی برابر 5 میلیارد دلار برای این پیام رسان عنوان می گردد.
تجربه توسعه شبکه های مجازی در سالیان اخیر نشان داده که بیگ دیتا یا حجم انبوه اطلاعات بارگذاری شده روی سرورهای این شبکه ها، همواره مشتریان فراوانی داشته است. اما بیگ دیتا چیست؟
بیگ دیتا حجم انبوه اطلاعاتی است که مثلا در یک شبکه اجتماعی بر روی سرور های آن جمع آوری می شود. این اطلاعات مثلا در مورد سرویس های اینترنتی مردم محور، می تواند شماره تماس، ایمیل و حتی حجم انبوه تبادلات بین آن ها باشد. ممکن است تصور شود که این اطلاعات برای آن سرویس چندان مهم و سودمند نیست، اما باید گفت جمع آوری و تحلیل داده های کلان (بیگ دیتا) چنان قدرتی برای به دست آورنده این اطلاعات ایجاد میکند که حتی می تواند یک کشور را به هم بزند، و یا در حالت مثبت از وقوع نا آرامی با پیش بینی آن جلوگیری کند (مانند اتفاقی که در فیس بوک رخ داد، و منجر به تغییرات در انتخابات آمریکا شد (https://goo.gl/8qax8z ) ).
صاحبان تلگرام همواره عنوان نموده اند هزینه های خود را به کمک حامیان مالی (که آن ها را معرفی نکرده است) تامین کرده اند. یکی از مهمترین نگرانی ها، در موضوع تلگرام می تواند همین حامیانی باشد که می توانند در ازای کمک های مالی خود، سرویس هایی خاص دریافت کنند. آن هم تلگرامی که امروز 1.7 میلیارد دلار به روش آیکو (https://goo.gl/wdHkWC)، از سرمایه‌داران آمریکا جمع آوری کرده است، در حالی که در ایران بیشترین کاربر را دارد و از انحصار (https://goo.gl/MZgDv5) برخوردار است.
به طور خلاصه فعال نمودن امکان دسترسی به بیگ دیتای یک ملت در خارج از مرزهای فکری، سیاسی و جغرافیایی خود، بحرانی ترین و خطرناک ترین جنبه ی یک شبکه ی مجازی مانند تلگرام است.
رمز-ارز چیست؟
رمز-ارزها یا سکه های دیجیتالی یا ارزهای دیجیتالی، در کل بر پایه سیستم بانکی غیر متمرکز دایر شده اند؛ بدین گونه که جهت تبادل ارز بین افراد، نیاز به هیچ گونه سیستم مرکزی وجود ندارد و اعتبار هر تراکنش، توسط شبکه غیر متمرکز مشترک، صحت سنجی و تایید می شود. هزینه هر تراکنش توسط رابط محاسباتی ای که رمز-ارز را استخراج و صحت گذاری می کند دریافت می شود. از مشهورترین این ارزهای دیجیتالی می توان به "بیت کوین" و اخیرا به "گرام" اشاره نمود.
بنا بر سندی که چند ماه پیش، تلگرام منتشر کرده است، این پیام رسان بنا دارد با روش آیکو (یکی از راه‌های جمع‌آوری مالی برای پروژه‌های رمز-ارز) سکوی پیام‌رسان خود را به یک سکوی اقتصادی تبدیل کند. بنا بر این سند، 4 درصد از کل 5 میلیارد میزان رمز-ارز به مدت چهار سال، برای توسعه دهندگان تلگرام نگهداری می شود. 44 درصد از طریق ایکو به مخاطبین عمومی عرضه می‌شود؛ و 52 در مراحل اولیه، در اختیار سیستمِ مرکزی این ارز، جهت حفظِ ثبات و امنیت بازار تبادلات ارز، نگه داشته می شود.
نکته جالب توجه عرضه پیش از آیکو این رمز ارز تا سقف نزدیک به 500 میلیون دلار در بین سرمایه دارهای خصوصی و حلقه های نزدیک به پایه گذاران تلگرام می باشد که از آن بعنوان پشتوانه مالی و اعتباری جهت هرچه بیشتر اثرگذار بودن عرضه عمومی استفاده می شود.
طبق این چشم‌انداز، پایه گذاران فعلیِ تلگرام، در یک افقِ بلند، در نظر دارند از بستر فعلی تلگرام، جهت نیل به اهداف عالی‌تر خود، استفاده کنند. آنچه پایه گذاران تلگرام از آن به "تان" ( شبکه باز تلگرام ) یاد می کنند در بردارنده‌ی مجموعه‌ای از سرویس ها و خدمات متنوع، در بستر شبکه مجازی می باشد؛ که بر پایه رمز-ارز تلگرام بنام "گرام"، جنبه اقتصادی پیدا می کند.
از جمله ی این سرویس ها، که عموما جنبه عبور از مرزهای اطلاعاتی ملی و بومی طراحی و ارایه شده اند؛ می توان به سرویس ابریِ ذخیره‌ی اطلاعات، لایه‌ی پنهان ساز هویت اینترنتی، و دسترسی نامحدود به اینترنت اشاره کرد.
1- سکه دیجیتال "گرام" به عنوان یک تهدید منجر به خروج ارز از کشور خواهد شد. !?️ اما چگونه؟
الف- خرید گرام برای دریافت برخی خدمات فعلی و آتی تلگرام.
ب - خرید گرام برای تبادلات فی ما بین. مثلا فرض کنید شما به جای پرداخت پول به یک مغاره دار، سریع گوشی خود را دراورده و ارز دیجیتال "گرام" پرداخت خواهید کرد.
ج - وجه اصلی نگرانی در باب "گرام" در ایران خروج سرمایه به وسیله ی "گرام" است نه به خاطر "گرام". خروج سرمایه، عموما همراه با وارد کردن خدمت یا محصول است و امکان نظارت بر چرخش ارز به کمک سامانه "سنا" میسر می شود . اما در مورد خروج سرمایه به وسیله "گرام"، تبدیل فرآیند ارز به ریال، دیگر قابل بررسی نیست و این یعنی بی سامانی در فضای اقتصادی کشور.
2- دیگر تهدید ناشی از "گرام"، هدایت سرمایه از بخش تولید به بخش خدمات غیر واقعی، و افزایش بحران‌های تولیدی در کشور، به دلیل حذابیت های بیشتر این ارز برای صاحبان سرمایه خواهد بود.
3- در نهایت نیز در سند چند صفحه‌ای که تلگرام منتشر کرده، یکی از بندهایش بر عهده گرفتن کل تبلیغات هدفدار کشور است که رقمی حدود ۷ هزار میلیارد تومان در بازار ایران برآورد شده که می‌خواهد بدون مشارکت بخش خصوصی آن را به دست بیاورد. همان مدلی که گوگل امروز در ایران پیاده کرده و بررسی‌ها نشان می‌دهد روزی یک میلیارد تومان از شرکت‌های ایرانی تبلیغ می‌گیرد که در سال ۴۰۰ میلیارد تومان می‌شود و با توجه به فراگیری تلگرام، عددی که گفته شد دور از دسترس نیست ( به نقل از دبیر شورای عالی فضای مجازی)
چه تفاوتی بین بیت کوین و "گرام" وجود دارد؟
بیت کوین میزان مبادلات بسیار محدودی دارد و عموما ابزار سرمایه گزاری هستند نه ابزار مبادله. بعلاوه، دسترسی به آن به دلیل آن که در جامعه فراگیر نیست، بسیار محدود است. در حالیکه گرام، یک ارز مبتنی بر شبکه مجازی است. یعنی یک سکوی پیام رسانی است که در حال تبدیل شدن به یک سکوی اقتصادی است و به راحتی در جامعه ای مانند ایران ظرفیت فراگیر شدن به عنوان یک ارز رایج رقیب ریال را دارد.
ارزهای دیجیتالی تاکنون در چند کشور از جمله در چین باعث فرار سرمایه شده است. طی یک بررسی ساده می توان به نوع مقابله کشور های توسعه یافته و با ثبات در مواجهه با چنین بستر های سایبری نو ظهوری پی برد و از چرایی عدم ارزش گذاری چنین بستر هایی در کشورهای همچون آمریکا، کانادا، انگلیس، فرانسه و آلمان آگاه شد.
به طور کلی با توجه با گسترش گرام، با معضلاتی همچون تضعیف پول ملی و خلق پولی که ناشی از تولید کالا و صادرات نیست، مواجه خواهید شد. پولی که در شبکه جابه‌جا می‌شود و هر چه در آن خرج می‌شود، معادل آن دارایی از کشور خارج می‌شود.
*دانشجو دکتری، مشاور کسب و کارهای نوپا - تورنتو
