«گابریل گارسیا مارکز»

نویسنده: سوزان موادی داراج

مترجم: محمود گودرزی

ناشر: علمی و فرهنگی، چاپ اول 1396

134 صفحه، 10000 تومان

 

****

می‌گفتند دیوانه شده، مرد خوش‌مشربی که با اطرافیان و همسایگانش رفتاری دوستانه داشت، کنج عزلت گزیده و با همه قطع رابطه کرده و این، تعجب همه را برانگیخته بود. تمام وظایف مربوط به اداره خانه و خانواده بر عهده همسرش مرسدس بود، حتی همانند یک منشی مراقب بود مبادا کسی از راه برسد و خلوت گابو را برهم بزند و وقت او را ضایع کند. وقتی اندوخته خانواده تمام شد، مرسدس بی‌آنکه بگذارد همسرش بویی از ماجرا ببرد و رشته افکارش پاره شود، شروع کرد به فروختن وسایل خانه. سرانجام گابریل گارسیا مارکز با رمانی که یک سال و نیم تمام وقت، روی آن کار کرده بود و همه خلاقیت و توانایی خود را در آن بکار برده بود، به این عزلت نشینی پایان داد، اما این ختم ماجرا نبود.

اگر این رمان هم همانند اثر پیشین او «ساعت شوم» با شکست روبه‌رو می‌شد تمام امیدها و آرزوهای او در نویسندگی نقش بر آب می‌شد و خانواده‌اش را به مرز بحران مالی می‌کشاند. اما تقدیر بر این بود که گابو با رمان تازه‌اش «صد سال تنهایی» جاودانه شود. رمانی که در سال 1967 منتشر شد و نه تنها مارکز را به شهرت، که به ثروت نیز رساند و راه رسیدن به جایزه معتبر نوبل در ادبیات را برای او هموار کرد تا پیش از همه‌ی نویسندگان نسل خود به این افتخار نائل شود. رمانی که تاکنون نزدیک به 10 میلیون نسخه از آن بفروش رفته و به همه زبان‌های زنده جهان ترجمه شده است.

مارکز عمیقا تحت تاثیر آثار ویلیام فاکنر قرار داشت، بنابراین کوشید همچون او سرزمینی تخیلی در آثارش خلق کند که محل وقوع پاره‌ای از داستان‌هایش باشد، به همین خاطر زادگاه خود «آرکاتاکا»  را به ساحت داستان آورد و تحت عنوان «ماکوندو» به سرزمینی بدل ساخت که داستان حماسی خود را در آنجا روایت می‌کرد.

درباره گابریل گارسیا مارکز کتاب‌های زیادی نوشته شده است، از بیوگرافی‌های مفصل و پر و پیمان گرفته تا آثار تحلیلی که کارنامه پر بار او را یک به یک، مورد نقد و بررسی دقیق قرار داده‌اند. کتاب مختصر و مفیدی که سوازن موادی داراج نوشته و با ترجمه خوب محمود گودرزی به فارسی در آمده، نه یک بیوگرافی جامع و نه اثری نقادانه درباره داستان‌نویسی گابریل گارسیا مارکز است؛ با این حال اما به شکل مجذوب کننده‌ای خواننده خود را با زندگی و جان مایه آثار این نویسنده آشنا می‌سازد.

مارکز زندگی پر فراز و نشیبی داشته است که به سادگی می‌تواند هر نویسنده‌ای را جذب جزئیات جذاب آن کند. اما نویسنده کتاب حاضر، تعمدا از وارد شدن به جزئیات زندگی و آثار مارکز پرهیز می‌کند و می‌کوشد به شکلی اجمالی تصویری از کلیت زندگی و آثار او ترسیم کند.

سوازن موادی داراج به جای استفاده از روایتی خطی که از توالی طبیعی رخدادها پیروی ‎کند، از ساختاری مبتنی بر برش‌هایی از مهمترین سر فصل‌های زندگی مارکز استفاده کرده است. برش‌هایی که شاید تمامی جزئیات زندگی این نویسنده را پوشش نمی‌دهند اما مهمترین فرازهایی را که علاقمندان آثار مارکز برای کسب یک آشنایی مقدماتی با این نویسنده و سبک آثارش نیاز دارند به آنها ارائه می‌کند. اینکه مارکز در چه سرزمینی و با چه زمینه‌ی تاریخی و فرهنگی به دنیا آمد و رشد کرد، چگونه وارد دنیای نوشتن شد، چگونه توانست با خلق شاهکاری نام خود را جاودانه کند، رسیدن به جایزه نوبل و تکوین شاخصه‌های سبکی که مارکز مهمترین پرچمدار آن شناخته می‌شود، همه و همه به شکلی روان در این کتاب مورد اشاره قرار گرفته‌اند. نویسنده در لابه‌لای این برش‌ها، هرجا که ضرورتی برای افزودن توضیحی احساس کرده، اشاراتی را در قالب باکس‌هایی کوتاه به متن افزوده است. اشاراتی که با این تمهید هم در متن برجسته شده‌اند و هم خلاءهای احتمالی متن را مرتفع کرده‌اند.

هر نویسنده‌ای اثری کلیدی دارد که برای پرداختن به زندگی و آثار او می‌تواند سودمند باشد، به ویژه آنکه این اثر آمیزه‌ای باشد از زندگی و تخیل او و در برگیرنده عصاره‌ای از آنچه خود و نیاکانش پشت سر گذاشته‌اند. سوزان موادی داراج نویسنده کتاب «گابریل گارسیا مارکز» با درک اهمیت این نکته برای آنکه تصویری ملموس و قابل درک از زندگی مارکز ارائه کند به سراغ کلیدی‌ترین اثر این نویسنده رفته است. او این زندگینامه را از زمان نگارش رمان صد سال تنهایی آغاز می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه مارکز با نقب زدن به خاطرات دوران کودکی خود و داستان‌هایی که از زبان مادربزرگ خود درباره زادگاهش و نیاکانش می‌شنید سرزمین خیالی خود را خلق کرد و همانگونه که اجدادش به این سرزمین سفر کردند او نیز نیاکان خاندانی را که قهرمانان سرانجام توانست راهی بیابد تا روح زادگاه خود را در سرزمین خیالی‌اش دمیده و «صد سال تنهایی» را خلق کند. بنابراین سوازن موادی داراج در این کتاب به شکلی موجز به تاریخچه‌ی زادگاه مارکز می‌پردازد و به تبارشناسی خاندان او در این سرزمین و زندگی پر ماجرایی که پشت سر گذاشته‌اند می‌پردازد. او در این کتاب به اجمال نشان می‌دهد که چگونه مارکز در مسیر بدل شدن به نویسنده‌ای بزرگ گام بر می‌دارد و از جایگاه خبرنگاری، به نویسنده‌ای صاحب سبک بدل می‌شود. نویسنده‌ای که آثارش تبلور مجذوب کننده گونه‌ای خاص از رئالیسم بودند که به رئالیسم جادویی معروف شدند.

سوازن موادی داراج در این کتاب نشان داده است که چگونه از پیوند زدن میان زندگی و آثار یک نویسنده، می‌توان روایتی جذاب ساخت که نه تنها برای کسانی که تازه با آثار این نویسنده آشنا شده‌اند، بلکه برای کسانی که او و آثارش را خوب می شناسند نیز خواندنی باشد.