روزنامه آفتاب یزد نوشت: «دیدن خیلی از تصاویر در شبکه‌های اجتماعی و... به ویژه دیدن تصاویر تاریخی در آن نخستین پرسشی را که برای بسیاری مطرح می‌کند، این است که چه کسی این تصاویر را از داخل ایران به دنیا مخابره کرده؛ فیلم‌ها و عکس‌هایی که هیچ‌گاه در تلویزیون خودمان نشان داده نشدند. فیلم‌هایی از وقایع انقلاب، تصاویری مستند، مصاحبه‌ها و... که صداوسیمای خودمان آنها را به تصویر نکشیده اما در دهکده جهانی امروز از طرقی به غیر از این رسانه قابل مشاهده‌اند. اولین نکته‌ای که به ذهن بسیاری خطور می‌کند این است که دسترسی به یک چنین آرشیو ناب و جذابی برای مثلا فلان شبکه از کجا صورت می‌گیرد؟ آیا واقعا همه این فیلم‌ها را یک نفر مثل مدیر فلان شبکه در انگلیس و آمریکا، زمانی که داشته از کشور خارج می‌شده، در بقچه خود کرده و به آن طرف آب برده است (!) آن هم تصاویری که برخی از آنها زیادی ناب و کمیاب و شاید هم محرمانه باشند؟ مگر این همه فیلم و عکس در آن بقچه جا می‌شود؟
انگار کسی این فیلم‌ها را از آرشیوهای ناب صداوسیما ربوده و در رسانه‌ها منتشر کرده است؟ «راستی چه کسی به این آرشیوها دسترسی داشته؟ یا شاید هم دسترسی دارد؟»
بحثی که مطرح شد
طی دو هفته گذشته پخش یک فیلم در شبکه‌های مجازی، که اتفاقا فیلم پرحاشیه‌ای هم شد، برای بسیاری بار دیگر این سوال را مطرح ساخت: این که چگونه جلسه یک فیلم (که با واقعیت هم می‌تواند فاصله داشته باشد، چون به صورت کامل پخش نشده و تقطیع کرده‌اند) منتشر شده آن هم در این سطح وسیع؟ و چگونه است که از آن سر دنیا در انگلیس بی‌بی‌سی اعلام می‌کند که از این دست فیلم‌ها در آرشیوها زیاد است؟
راز این تصاویر چیست و از کجاست؟ چه کسی به فیلم‌های ضبط شده و پخش نشده دسترسی دارد؟
این سوال را البته وقتی از احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیات‌رئیسه مجلس پرسیدند، او از نیاز به تحقیق درباره آن می‌گوید و وقتی هم ما از یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی می‌پرسیم ضمن تایید تلویحی خروج تصاویر، در مورد چرایی‌اش اظهار نظری ندارد.
راز انتشار این فیلم‌ها چیست؟ فیلم‌هایی که در تلویزیون نه آن زمان و نه هیچ‌وقت دیگر پخش نشده بود اما حالا... یک جلسه در سطح عموم منتشر شده و تازه صحبت از این می‌شود که تصاویر بیشتری هم در دست است(!) این در حالی است که چندی پیش نهاد مرتبط با فیلم منتشر شده در بیانیه‌ای اعلام کرد: فیلم فوق تقطیع شده و اصل ماجرا در آن منعکس نشده است. اکنون این پرسش مطرح است ماجرای این آرشیوهای لورفته چیست؟
جلسه داریم
شورای نظارت بر صداوسیما شورایی متشکل از شش نفر است که در آن دو نفر نماینده قوه قضائیه، دو نفر نماینده قوه مجریه و دو نفر هم نماینده قوه مقننه هستند. سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی یکی از اعضای شش نفره شورای نظارت بر صداوسیماست. او با بیان این که شورای نظارت صداوسیما قرار است در جلسه دوشنبه نهم بهمن درباره خروج فیلم‌های آرشیوی جلسه بگذارد، به آفتاب یزد می‌گوید: «البته این که تنها راه خروج این فیلم‌ها فقط می‌توانسته صداوسیما باشد، مشخص نیست. به هر حال این تصاویر در نهادهای دیگر نیز وجود داشته یا ممکن است توسط اشخاص خاصی خارج شده باشد، طبیعی است که در این باره باید نهادهای امنیتی اظهار نظر کنند و ببینند که این فیلم‌ها در کجاها موجود بوده است.»
مشکل، امنیتی است
این عضو کمیسیون فرهنگی به این نکته اشاره دارد خیلی از فیلم‌های مشابه هستند که الزاما فقط در اختیار صداوسیما قرار ندارند به عبارتی، ممکن است این فیلم‌ها در همان دوره تاریخ، تکثیر شده و در اختیار نهادهای دیگر کشور هم قرار گرفته باشد. از حرف‌های قاضی‌زاده هاشمی این طور برمی‌آید افرادی نیز به این فیلم‌ها دسترسی داشته‌اند، نتیجه از این صحبت‌ها آن است که اگر بخواهیم با صراحت این فیلم‌های ربوده شده را از آرشیو صداوسیما بدانیم، زود است. از قاضی‌زاده هاشمی این را می‌پرسیم که چه نهادهای مختلف دیگری می‌توانند به فیلم پخش شده اخیر دسترسی داشته باشند؟ او می‌گوید: «نهادهای گوناگونی هستند. طبیعی است خود آن مجموعه هم می‌تواند دسترسی داشته باشد و البته مجموعه‌های دیگر نیز همین طور.»
عضو شورای نظارت بر صداوسیما با تایید این که خروج این گونه فیلم‌ها یک مشکل امنیتی است، گفت: «زمانی که فیلم‌های جلسات داخلی یا صدای آن به درستی حفاظت و صیانت نشود، می‌تواند هر نوع موضوعی را در پی داشته باشد. مخصوصا این که ما جلسات داخلی زیادی در خود مجلس شورای اسلامی داریم که غیر علنی است و در آن هیچ خبرنگاری حضور ندارد از صداوسیما هم پخش نمی‌شود اما آن جلسه ضبط می‌شود. طبیعی است باید دستگاه‌های امنیتی بررسی کنند این ضبط جلسات در اختیار چه کسانی قرار می‌گیرد.»
اولی بوده؟
اما اکنون پرسش اینجاست که از چه زمانی، شورای نظارت بر صداوسیما متوجه خروج برخی فیلم‌های آرشیوی شده است؟ و چرا زودتر به فکر جلسه‌ای که اکنون از آن سخن گفته می‌شود نیفتاده؟ این سوال را قاضی‌زاده هاشمی این گونه پاسخ می‌دهد: «حداقل در زمان حضور من در مجلس، خروج فیلم جلسه نهاد مورد نظر مورد اول است اما پیشتر هم چه در قالب صدا و چه در قالب فیلم، موضوعات مشابه البته نه در این سطح و حجم بوده است که آنها نیز قابل بررسی است.»
اما پخش فیلم اخیر، درباره نوع فیلم‌های آرشیوی تاریخی ایران، این سوال را مطرح می‌کند که آیا انتشار تصاویری مثل این جلسه را نیز باید از جنس انتشار تصاویر دیده نشده از حوادث انقلاب در تلویزیون ایران دانست؟ مثلا یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای خارج از کشور تاکنون چندین بار مستندهای مختلفی از حوادث انقلاب را نشان داده که در آن، از فیلم‌هایی که بسیاری آن را به آرشیوهای صداوسیما ربط می‌دهند، آیا باید خروج فیلم اخیر را هم مشابه همان فیلم‌ها بدانیم؟ عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در این باره می‌گوید: «درباره تصاویر مربوط به دوران انقلاب باید گفت کشورهای مختلف در آن زمان، فیلم‌ها و عکس‌های فراوانی تهیه کردند، مثلا به تازگی آلمان‌ها تصاویری از انقلاب ایران را به نمایش گذاشتند که ما آنها را تاکنون ندیده‌ایم، به هر حال به دلیل حضور خبرنگاران و عکاسان در زمان انقلاب و عدم‌ساماندهی رادیو و تلویزیون در ابتدای انقلاب، دسترسی به برخی تصاویر وجود داشته و کشورهای مختلف این فیلم‌ها را در تصاویر آرشیوی خودشان گذاشته و بعد از طی دورانی آنها را در معرض دید عموم می‌گذارند. همانطور که دیدیم اخیرا آمریکایی‌ها تصاویری از آیت‌الله کاشانی در آستانه سالگرد و کودتای ۲۸مرداد نشان دادند که واکنش‌هایی در داخل کشور داشت.»
کاملا متفاوت است
وی ادامه می‌دهد: «یک سری از خبرنگاران و خبرگزاری‌ها فیلم‌هایی از ایران در اختیار دارند که مربوط به آن دوران تاریخ است اما موضوع اخیر (انتشار فیلم مورد بحث) کاملا موضوع متفاوتی است. این تصاویر، تصاویر یک جلسه داخلی بوده است و با تصاویری که از رادیو و تلویزیون ما در آن دوران پخش شده یا این که روایت یک جریان تاریخی برای مردم بوده باشد متفاوت است، قطعا هم شورای نظارت نیز در این باره بررسی‌های لازم را به عمل می‌آورد.»
وی درباره این که آیا کمیسیون فرهنگی هم وارد بحث خواهد شد گفت: «در کمیسیون فرهنگی در این باره تصمیم گرفته نشده، ولی می‌توان در آنجا هم راجع به آن صحبت کرد.»
در پایان این پرسش مطرح است که چگونه از سازمانی مثل صداوسیما با آن ساختارهای پیچیده حفاظتی و ساماندهی شده، ممکن است در صورت احتمال فیلمی از آرشیو به بیرون رود؟ شاید هم حق با قاضی‌زاده هاشمی باشد و منشا این فیلم هر جایی به غیر از سازمان بوده است. هر چند پیداکردن آن نهاد یا آن اشخاص هم خود کار پیچیده‌ای است و این که چرا و به چه انگیزه‌ای چنین اتفاقی افتاده است.»
