توافقنامه ای که حدود دو سال و نیم برای رسیدن به آن مذاکرات و رایزنی فشرده ای صورت گرفت. در ابتدای اجرایی شدن توافقنامه هسته ای بدلیل این که در آمریکا باراک اوباما بر سر کار بود مشکلی از بابت بقای برجام وجود نداشت. اگر چه آمریکایی ها پس از اجرای برجام بارها تحریم های جدیدی را علیه ایران وضع کردند. اما با پیروزی جمهوریخواهان و ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید تمامی معادلات درباره آینده برجام تغییر کرده است و اکنون هم به دنبال تغییر توافق و تشدید فشارها هستند.

اگر چه دونالد ترامپ هفته گذشته ناگزیر به تمدید معافیت های تحریمی ایران بر اساس توافق هسته ای شد اما شروط چهارگانه ای را اعلام کرد که چشم انداز ماندگاری برجام را تیره و تار کرده است.

4 شرطی که ترامپ برای تمدید تعلیق تحریم ها در سه ماه آینده مطرح کرده است: دائمی بودن محدودیت‌های هسته ای ایران، تضمین عدم حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای، دسترسی فوری بازرسان آژانس اتمی به همه سایت‌های ایران و عدم تفکیک بین برنامه موشکی و هسته‌ای ایران به گونه‌ای که فعالیت‌های موشکی ایران، مستوجب تحریم های شدیدتر باشد.

به عقیده برخی از تحلیل گران، دونالد ترامپ از روز اولی که وارد کارزار رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری در آمریکا شد بدنبال تخریب و از بین بردن توافق هسته ای بوده و بسیار بعید است حتی اگر تمام این شروط(علیرغم مخالفت های جدی و قاطع ایران) نیز تحقق پیدا کند به ادامه برجام رضایت دهد.

در این راستا چند روز قبل روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی عنوان کرد: کشورهای اروپایی فشارها بر برنامه موشک های بالستیک ایران و نقش این کشور در درگیری های منطقه ای را افزایش داده اند.

به نوشته این روزنامه وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس در کنار فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با ایران به توافق رسیده اند تا مذاکرات فشرده و جدی را درباره برنامه موشکی تهران و نفوذ آن در منطقه برگزار کنند.

اما بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ادعای روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز انگلیس مبنی بر پذیرش ورود به «گفتگویی فشرده و جدی» در موضوع برنامه موشکی و مسائل منطقه ای توسط مقامات کشورمان در نشست اخیر در بروکسل را شدیداً تکذیب کرد و چنین ادعایی را بی اساس دانست.

قاسمی در همین ارتباط گفت: سیاست و موضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص برنامه دفاعی موشکی کشور کاملا مشخص و روشن است و دیگر کشورها نیز به خوبی از این موضع جمهوری اسلامی ایران آگاهی دارند.

منافع ایران از برجام

دو روز قبل هشتمین گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در خصوص اجرای برجام منتشر شد. بر اساس این گزارش علیرغم گشایش هایی که پس از روز اجرایی شدن در 26 دی 1394 در حوزه های اقتصادی مندرج در برجام صورت گرفته است؛ نظیر آزاد شدن بخشی از سرمایه های مسدود شده ی کشور، حل مشکل صادرات نفت و بازگشت میزان صادرات روزانه ی نفت خام به دوران پیش از تحریمها، حل مشکلات حوزه ی حمل و نقل دریایی و بازگشت ناوگان دریایی کشورمان به مسیرهای کشتیرانی بین المللی، خرید چندین فروند هواپیمای غیرنظامی با فاینانس خارجی و عقد قراردادهایی در عرصه صنعت خودروسازی، کماکان موانعی در مسیر اجرای موفقیت آمیز این سند وجود دارد که مجموعاً انتفاع کامل جمهوری اسلامی ایران از برجام را با مشکل روبرو ساخته است. عمده ی چالشهای اجرای برجام بعد از روز اجرا را می توان نتیجه بدعهدی های آمریکا و ایجاد فضای ابهام و بلاتکلیفی دانست.

همکاری اروپا و آمریکا برای اصلاح برجام

کشورهای اروپایی اگر چه برای حفظ برجام تلاش می کنند اما به نظر می رسد آنها نیز موافق مذاکره درباره مسائل موشکی و منطقه ای با ایران باشند. از نگاه اروپایی ها برجام؛ توافقی بوده  که توانسته یک بحران پیچیده در سطح جهانی را آرام سازد. اما با تمامی این اوصاف برخی تحلیلگران هشدار می دهند حفظ برجام بدون حمایت آمریکا ممکن نیست.

همزمان کنگره و دولت امریکا نیز بدنبال اصلاح برجام و یا افزودن موادی به آن هستند. این خبری است که هیتر نوئرت، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دو روز قبل اعلام کرد.

در نشست خبری روز سه‌شنبه سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام شد که گفت‌وگوها میان کنگره و دولت برای دستیابی به قانونی در خصوص اصلاح برجام، پیشرفت‌های خوبی داشته است.

هیتر نوئرت، خود درباره بیانیه اخیر رئیس‌جمهور این کشور درباره برنامه جامع اقدام مشترک گفت: همانطور که می‌دانید رئیس‌جمهور ترامپ تعلیق تحریم های ایران را برای یک دوره 120 روزه دیگر تمدید کرد. این فرصتی است تا دولت و اعضای کنگره به یک قانونی دست یابند تا کمک کند ایران را ملزم به پایبندی بهتر به توافق هسته‌ای کند و برای ایران سخت‌گیرانه‌تر باشد.