«فرهنگ جامع علوم زمین»
(فارسی- انگلیسی)
نویسنده: فرید مُر
ناشر: انتشارات فرهنگ معاصر؛ چاپ اول 1395
750 صفحه؛ 58000 تومان
*******
فرهنگنویسی کاری است دشوار و طاقتفرسا و تا زمانی که کسی وارد این میدان نشده باشد از ابعاد این دشواری و جانفرسایی تلاشی که بدان نیاز است آگاهی نخواهد داشت. به تناسب همین سختی انتشار فرهنگ نیز کاری است سنگین و نیازمند حوصله و مهمتر از آن عشق و تا کسی به این وادی وارد نشده باشد نخواهد دانست که هر کسی را توان پایداری در این راه نیست. درباره ضرورت فرهنگ نویسی بسیار گفته شده، نیازی به تکرار مکررات نیست اما آنچه در این میان اغلب چنانکه باید بدان پرداخته نمیشود اهمیت حضور جدی نهادهای پژوهشی دولتی بخصوص دانشگاهها در این زمینه است. این مهم زمانی جلوه بیشتری پیدا میکند که پای فرهنگی تخصصی در میان باشد، اما متاسفانه در کشور ما در غیاب متولیان اصلی این حوزه، ناشران خصوصی هستند که جور کمکاری بخشهای دولتی را (که از بنیه مالی قوی برخوردارند) میکشند. انتشارات فرهنگ معاصر از جمله ناشرانی است که یک تنه بار سنگینی از این جریان را بر دوش گرفته و سالهاست با تاسیس چندین واحد پژوهشی به کار تالیف فرهنگهای تخصصی مشغول است.
«فرهنگ جامع علوم زمین» (فارسی- انگلیسی) تالیف فریدون مُر از جمله همین فرهنگهای تخصصی است که در نگاه نخست انتظار میرود نهادی پژوهشی دانشگاهی متولی انتشار آن باشد، اما در خلاء حضور این نهادها بار دیگر نیز بخش خصوصی پا پیش گذاشته و کمکاری بخشهای دولتی را جبران کرده است. کتاب حاضر از جمله فرهنگهای تخصصی است که انتشارات فرهنگ معاصر چاپ آن را در سالهای اخیر در برنامه داشته است.
در اوایل دهه نود هنگامیکه «فرهنگ جامع علوم زمین» (انگلیسی به فارسی) تایف فرید مُر و سروش مدبری در حال انتشار بود به سبب آنکه دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در ایران به نسخه فارسی به انگلیسی این فرهنگ نیز بسیار نیاز داشتند، دکتر مجید یعقوبپور تالیف و انتشار کتاب حاضر را به مولف پیشنهاد داد. اگرچه در ابتدا خود نیز قرار بود در انجام این مهم همکاری داشته باشد اما متاسفانه در همان زمان به دیار باقی شتافت و بدین سبب فرید مُر تالیف کتاب حاضر را پس از 4 سال تلاش به تنهایی به سرانجام رساند تا جامعه زمینشناسی ایران و دانشجویان و علاقمندان این حوزه به واسطه کوشش خستگیناپذیر مولف صاحب فرهنگی جامع در زمینه علوم زمین شود.
مولف کتاب فرید مُر از جمله زمینشناسان و پژوهشگران به نام ایرانی است که تحصیلات خود را با درجه دکتری در رشته زمینشناسی اقتصادی از دانشگاه لندن به پایان برده است. او استاد و عضو هیئت علمی گروه زمینشناسی دانشگاه شیراز و نیز عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران است که سالها در دانشگاههای مختلف ایران تدریس کردهاست و برنده دو دورهی جایزه کتاب سال بوده است. از جمله تالیفات فرید مر در این حوزه میتوان به واژگان زمینشناسی، زمینشناسی فیزیکی، اصول ژئوشیمی، مبانی زمینشیمی و زمینشناسی اقتصادی و زیستمحیطی اشاره کرد.
اگرچه به ظاهر شاخههای تخصصی علوم پایه در گذر زمان چندان با تغییر و تحول روبرو نیستند اما صرفنظر از خلائی که پیش از این در زمینه فرهنگ علوم زمین احساس میشد، این حوزه همچون دیگر شاخههای علوم پایه از پویایی و حرکت پر شتاب و رو به جلویی برخوردار هستند، چنانکه پس از هر مقطع زمانی نه چندان طولانی شاهد دستاوردهای تازه در این زمینهها هستیم. به تناسب همین دستاوردها و پیشرفتهای فزاینده اطلاعات و واژههای نو ساختهای نیز وارد این حوزهها میشود که ضرورت شناخت معنا و تدوین برابر نهادهای فارسی درست برای آنها احساس میشود. بیگمان یکی از نقاط قوت فرهنگ جامع علوم زمین در همین مهم جلوهگر شده است.
حال اگر از زاویه روبرو به همین نکته بنگریم شناخت برابر نهادهای انگلیسی درست واژههایی که در زبان جامعه زمینشناسی ایران رایج است ویژگی مهم دیگری است که در نسخه فارسی به انگلیسی فرهنگ جامع علوم زمین محقق شده است.
در این واژهنامه، مولف بیش از 55 هزار مدخل مورد استفاده در حوزه علوم زمین گردآوری کرده و با در نظر گرفتن آخرین دستاوردها و تغییر و تحولات حوزه زمینشناسی و علوم وابسته به آن فرهنگ حاضر را مدون کرده است.
از جمله نکات در خور اعتنا در این فرهنگ آن است که مولف با بازنگری و تصحیح فرهنگی که قریب به یک دهه پیش از این منتشر ساخته بود به حذف واژهها منسوخ در این زمنیه پرداخته است و علاوه بر اصلاح برابر نهادهای نادرست و یا نارسایی که بدان نسخه راه یافته بود، به سراغ واژههای تازه و اصطلاحات جدیدی که در سالهای اخیر وارد این حوزه شدهاند رفته و آنها را نیز به فرهنگ حاضر افزوده است. وسواس به رعایت ظرایف، توجه به فاصلهگذاریها و نیمفاصلهها و همچنین مبنا قرار دادن اصول و قواعد حاکم بر واژه گزینی فرهنگستان ادب و زبان فارسی، از دیگر ویژگیهای فرهنگ جامع علوم زمین محسوب میشود که میتواند پاسخگوی نیاز و عطش جامعه زمینشناسی باشد.