انتشار خبر کشته شدن علی عبدالله صالح، معادلات ذهنی تحلیلگران سیاسی خاورمیانه را به هم ریخت. شاید کمتر کسی فکر می کرد تحولات داخلی یمن در عرض کمتر از یک هفته به گونه ای رقم بخورد که متبحرترین و آگاه ترین تحلیلگران قادر به پیش بینی آن نباشند. تحولات یمن با کشته شدن صالح و نافرجام ماندن کودتای سعودی، وارد مرحله ای تازه خواهد شد. ائتلاف عربی که از اجرای توطئه خود ناکام مانده و پس از سال ها بمباران هوایی نتوانسته مقاصد خود را در این کشور پیاده کند، به این زودی ها دست از سر این کشور برنخواهد داشت. این در حالی است که یمن، در نتیجه تجاوز سعودی ها با فاجعه انسانی رو به رو است.

**چرخش مواضع 180 درجه ای عبدالله صالح
رییس جمهوری مخلوعی که انقلاب یمن در سال 2011 به بهانه مبارزه با دولت او آغاز شد، در کمتر از دو سال علیه «عبدربه منصورهادی» رییس جمهوری مستعفی این کشور و حامیان سعودی او، به همپیمانی نیروهای مردمی یمن و نیروهای انصارالله درآمد. اما دخالت های خارجی، سرانجام او را به سوی خروج از ائتلاف با انصارالله و پیوستن به صف متجاوزان خارجی به سرکردگی عربستان سوق داد. همین چرخش موضع ناگهانی، تحولات حیرت انگیز هفته گذشته یمن را رقم زد. اقدام عبدالله صالح از سوی نیروهای مردمی به عنوان توطئه ای خارجی و کودتایی نظامی تعبیر شد و مردم را در برابر نیروهای طرفدار صالح قرار داد. اتحاد طرفداران صالح و انصارالله به یکباره به تعارض بدل شد. اختلافات تازه سربرآورده، صنعا را با صحنه ای وحشت باری از جنگ و خونریزی مواجه کرد؛ جنگی پنج روزه که به گزارش صلیب سرخ حدود 125 تن کشته به جا گذاشت.

عبدالله صالح از معادلات میدانی یمن خارج شد، ولی طرفداران او و حزب متبوعش یعنی «کنگره مردمی یمن» همچنان در عرصه میدانی یمن حضور دارند. اگرچه بسیاری از اعضای حزب یادشده با چرخش مواضع روزهای اخیر صالح مخالفت جدی داشتند، اما مشخص نیست پس از کشته شدن رهبرشان و با توجه به تداوم دخالت های خارجی چه موضعی در برابر نیروهای مردمی و انقلاب یمن اتخاذ کنند.

**شکست ائتلاف سعودی در یمن
عربستان سعودی که سال ها است در کشورهای مختلف عربی خاورمیانه یکی پس از دیگری شکست و ناکامی را تجربه می کند، از بحران های چندساله یمن هم ناکام بیرون آمده است. این در حالی است که رهبران تازه عربستان زیر تاثیر«محمد بن سلمان» ولیعهد 32 ساله، بسیار جسورانه تر و بی پرواتر اهداف سیاست خارجی ریاض در منطقه را پیگیری می کنند. جالب این است که هرچه رهبران ریاض بر اجرای سیاست های مداخله جویانه خود در منطقه اصرار می کنند، موفقیت کمتری حاصل می کنند. ناکامی سال های اخیر عربستان در سوریه، لبنان، عراق، قطر و یمن برای این کشور به شدت گران تمام شده است، تا جایی که از هر ابزارو به هر قیمتی برای تحقق اهداف خود تلاش می کند. کودتای اخیر یمن را می توان در همین چارچوب تفسیر کرد.

ائتلاف کشورهای عربی به سرکردگی عربستان سعودی از حدود سه سال پیش، با راه اندازی عملیات «طوفان قاطعیت» با تمام قوا از دولت مستعفی منصور هادی حمایت کردند و در برابر خواست مردم یمن ایستادند و با بمباران های هوایی پیاپی، مصایب بسیاری را بر یمن تحمیل کردند تا جایی که صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل موسوم به «یونیسف» در گزارش اخیر خود در مورد فاجعه انسانی در این کشور فقر عربی هشدار داد. میلیون ها کودک در معرض فقر و گرسنگی و مرگ قرار دارند و سعودی ها همچنان بر آتش جنگ در این کشور می دمند. سال ها تجاوز نظامی به یمن نه تنها حاصلی برای سعودی ها در بر نداشته، بلکه بر میزان آسیب پذیری این کشور در برابر نیروهای انصارالله افزوده است. حمله موشکی نیروهای انصارالله به فرودگاه ریاض در هفته های گذشته و همچنین حمله موشکی به تاسیسات اتمی امارات (که البته مورد تایید رسمی دولت یمن قرار گرفت ولی از سوی ابوظبی تایید نشد)، نشان داد که تحولات یمن به سمت و سویی که سعودی ها می خواهد حرکت نخواهد کرد.

تحولات میدانی یمن، عربستان را به تغییر تاکتیک بازی در این کشور واداشت. اختلاف افکنی میان نیروهای متحد داخلی و جدا کردن راه نیروهای عبدالله صالح از انصارلله در دستور کار ریاض قرار گرفت؛ کودتایی از درون که با هدف شکست انقلاب یمن و پیروزی عربستان در صنعا پی ریزی شده بود.
این کودتا اما به مانند دیگر تاکتیک های عربستان در یمن، در نطفه خفه شد و چیزی که به جا مانده، چیزی نیست جز حجم مصیبت های انبوه تر برای مردم یمن و این درس آشکار و چندباره به عربستان که حرکت در مسیر خلاف خواست مردم، به نتیجه مطلوب ریاض نخواهد رسید. عربستان سال ها است در جهت تامین منافع خود و برای تبدیل شدن به قدرت منطقه، بر خلاف خواست مردم، در امور داخلی کشورها دخالت می کند و با پشتیبانی قدرت های غربی، از هر ابزاری برای پیشبرد اهداف خود بهره می برد ولی هرچه تلاش می کند، از خواسته خود دورتر می شود. با این حال به نظر می رسد هنوز رهبران ریاض از تحولات منطقه چنان که باید درس نگرفته اند و همچنان صلح و ثبات در منطقه را به مسلخ مداخله جویی های خود ببرند.

**سمت و سوی مبهم تحولات یمن
بحران و جنگ یمن با شکست توطئه اخیر عربستان از این پس وارد فاز تازه ای خواهد شد. از دید برخی تحلیلگران کشته شدن عبدالله صالح به مثابه نقطه عطفی مهم، تحولات میدانی یمن را تغییر خواهد داد. در بیانیه ائتلاف سعودی که به دنبال تایید خبر کشته شدن صالح منتشر شد، نشانه هایی از تشدید بحران وجود دارد. در این بیانیه از مردم صنعا خواسته شده تا شعاع 500 متری از مراکز و مقرهای جنبش انصارالله فاصله بگیرند. همچنین گزارش هایی از منابع یمنی در خصوص پرواز جنگنده های سعودی در آسمان صنعا و ارسال سلاح و تجهیزات برای نیروهای طرفدار صالح از سوی عربستان منتشر شده است. برخی گزارش ها نیز از انتقال بخشی از نیروهای نظامی ائتلاف عربی از مأرب به صنعا برای کمک به نیروهای طرفدار صالح حکایت دارد. از سوی دیگر به گزارش تارنمای سعودی «العربیه»، منصور هادی دستوری جدید برای حمله به صنعا تحت عنوان «صنعا العروبه» را صادر کرده است.

این در حالی است که «شرف لقمان» سخنگوی ارتش یمن وابسته به انصارالله دیروز در مصاحبه با «المادین» پس از تایید خبر کشته شدن صالح و در دست داشتن کامل کنترل اوضاع، از مرحله جدید تشدید مواضع علیه امارات خبر داد و گفت: امارات دیگر کاملا ناامن است و نیروهای مسلح یمن موشک‌های کروز زیادی دارند و حوادث غافلگیرکننده بیشتری علیه ابوظبی در راه است.

کشته شدن صالح، اگرچه به شدت موضع ائتلاف عربی در یمن را تضعیف کرد، اما این به معنای حرکت به سوی ثبات و کاهش تنش ها در این کشور نخواهد بود. همچنان چشم انداز صلح در یمن در هاله ای از ابهام قرار دارد و تا زمانی که اقدام های بین المللی برای برگزاری گفت و گوهای یمنی- یمنی صورت نگیرد، شاهد تداوم تنش ها در فقیرترین کشور عربی خواهیم بود.