ناهنجاری تعداد دندان

1. هایپردنشیا (افزایش تعداد دندان ها)

این اختلال در هر دو گروه دندان های شیری و دائمی ایجاد می شود. یکی از حالات شایع آن اصطلاحا «مزیودنس» نام دارد که به رویش دندان اضافه در خط وسط کام بین دندان های پیشین گفته می شود. این اختلال معمولا مشکلات خاصی ایجاد نمی کند. با این حال در برخی موارد با عوارضی مثل تشکیل کیست اطراف دندانی و به هم خوردن نظم دندان ها همراه است. از این رو، دندانپزشک باید دندان ها را ارزیابی کند. شاید نیاز باشد دندان ها ارتودنسی شوند.

2. هایپودنشیا (فقدان یا کاهش مادرزادی دندان ها):

عمده ترین علت فقدان یا کاهش دندان ها الگوی وراثتی خانوادگی است. بین فقدان یا کاهش تعداد دندان های شیری و دائمی ارتباط محکمی وجود دارد. اگرچه فقدان دندان ها می تواند بدون ارتباط با نشانگان و اختلالات دیگر همراه باشد. با این حال معمولا همراه با برخی نشانگان مثل اکتودرمال دیسپلاژی، شکاف کام و لب و ... است. چنین بیمارانی باید به دندانپزشک مراجعه کنند و تحت نظر باشند.

ناهنجاری شکل و ساختمان دندان

عوامل متعددی در مراحل تمایز شکلی دندان ها می تواند منجر به بروز تغییراتی در شکل تاج و ریشه شود. نقایص مبنایی به صورت هیپوپلازی (نقص در شکل گیری ساختار دندان) یا هیپوکلسیفیکاسیون (نقص در معدنی شدن) بروز می کند که علت آن عوامل محیطی و ارثی سات.

1. آملوژنز ایمپرفکتا

یکی از تظاهرات نقایص میناست و معمولا الگوی وراثتی دارد. علت آن تمایز نیافتن سلول های سازنده مینای دندان است که در آن دندان های درگیر ظاهری کوچک و فاصله دار دارند که با نمایی از تاج دندان که فاقد میناست یا مینای بسیار کمی دارد، مشخص می شود. این عارضه دارای انواع مختلفی است که در برخی از آنها روی مینا لکه هایی به رنگ زرد، قهوه ای یا سفید وجود دارد.

2. نقایص مینایی محیطی

به علل سیستمیک و موضعی اتفاق می افتد. کمبودهای تغذیه ای از جمله کمبود ویتامین C، AB و D. کمبود کلسیم و فسفر، بروز عفونت های شدید و عفونت های تب زا، به خصوص در سال اول زندگی، سرخجه جنینی، آسم و نقایص عصبی مثل فلج مغزی، نارس بودن کودک و اشعه درمانی بیش از حد می تواند باعث بروز نقایص مینایی شود.

نواحی هیپوکلسیفیه هم به دلیل عیوب مینرالیزه شدن (معدنی شدن) ماتریکس مینا دچار مشکل هستند. بیشتر نقاط هیپوکلسیفیه موضعی به دنبال عفونت و آسیب موضعی یا قرارت گرفتن بیش از حد در معرض اسید سیتریک (افرادی که عادت به مُک زدن مرکبات دارند) دچار می شوند.

دندان هایی که مشکل معدنی شدن دارند، هنگامی که در معرض عوامل آسیب زا قرار می گیرند دچار نقاط سفید و لکه هایی می شوند که در صورت مشاهده چنین عوارضی بهتر است با مراجعه به دندانپزشک میزان و وسعت نواحی درگیر مشخص شود. البته بروز این لکه ها لزوما به معنای آن نیست که باید درمان آغاز شود. نیاز یا عدم نیاز به درمان بر اساس ترجیح دندانپزشک مشخص می شود.

3. نقایص عاج دندان

عوامل متعددی می توانند منجر به نواقص عاج دندان شوند. نواقص عاج دندان ممکن است همواره یا بدون نواقص سایر استخوان های بدن باشد. این نواقص شامل 3 گروه کلی هستند که همراه با علامت هستند و در صورت مشاهده باید به دندانپزشک مراجعه کرد.

نقص عاج ارثی است و به دلیل نقص در مرحله تمایز بافتی اتفاق می افتد. این بیماری انواع مختلف و تظاهرات بالینی گوناگونی دارند. در این اختلال دندان ها تاج پیازی شکل و رنگ زرد کهربایی دارند و هم دندان های شیری و هم دائمی درگیر می شوند. بیماران در صورت مشاهده این علائم باید برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنند.

بیماری های دیگری مانند اختلالات سیستمیک که در جذب و گردش سرمی کلسیم و فسفر مشکل ایجاد می کنند هم می توانند موجب ناهنجاری های عاج دندان شوند. برخی مشکلات هم وجود دارند که مرتبط با ناهنجاری های عاج هستند. از جمله این عوامل ریکتز مقاوم به ویتامین D (نوعی اختلال که استخوان مقاوم به جذب ویتامین D است و با نرمی استخوان مشخص می شود. در بعضی از بیماران علاوه بر نرمی استخوان ممکن است نرمی دندان نیز وجود داشته باشد) و کم کاری غده پاراتیروئید است.

کم کاری غده پاراتیروئید در مردان شدیدتر است و معمولا دندان های دائمی را درگیر می کند. در این بیماری ریشه های دندان ها کوتاه است و علاوه بر نواقص عاجی، نواقص مینایی هم وجود دارد. تشخیص و درمان این بیماری بر عهده دندانپزشک است.

نواقص دندانی که ناشی از نقص در رشد و تکامل دندان هاست با تظاهرات مختلفی به خصوص تغییر رنگ و ایجاد لکه های دندانی همراه است. بسیاری از این علائم در دندان های شیری تظاهر پیدا می کند. از این رو بهتر است والدین در صورت مشاهده سریع مراجعه کنند و مراجعات دوره ای را مد نظر داشته باشند.

درمان

درمان چنین ناهنجاری هایی تخصصی و متنوع است و نوع و شدت بیماری باید مشخص شود. درمان شامل جراحی فک، کشیدن دندان، ترمیم، ارتودنسی و ... است.

آملوژنز ایمپرفکتا یک ناهنجاری نادر شکل گیری مینای دندان (لایه خارجی تاج دندان) است. مینای دندان عمدتا متشکل از مواد معدنی است که پروتئین های درون آن مسوول شکل گیری و تنظیم آن هستند. در بیماری آملوژنز ایمپوفکتا پروتئین های مینای دندان به درستی کار نمی کنند و در نتیجه تاج دندان بدون میناست یا مینای کمی دارد. مبتلایان به این اختلال ممکن است دندان هایی با رنگ غیر طبیعی داشته باشند و در معرض خطر بالای پوسیدگی دندان هستند. همچنین دندان ها به تغییر درجه حرارت بسیار حساس هستند.