طي چند روز گذشته در كنار هياهوي كره شمالي مسائلي مطرح شده كه اگر چه ظاهرا ارتباطي با هم ندارند اما با نگاهي به لوازم ترويج گفتمان اجماع ساز جامعه بين الملل، اين پرونده ها يكديگر را پشتيباني مي كنند!
چندي پيش طي بحث بر سر تمديد ماموريت نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل در مرز لبنان و اسرائيل (يونيفل) مطالبه امريكا و اسرائيل براي گسترش دامنه ماموريت اين نيروها برجسته شد. مقامات واشنگتن آنچنانكه نيكي هيلي طي مقاله اي در جروزالم پست نوشته، خواستار تشديد فشار بر حزب الله با افزايش «نظارت و بازرسي» از اماكن حساس جنوب لبنان مي باشند. روسيه پيش نويس قطعنامه تمديد ماموريت يونيفل را تصحيح كرد...
همچنين در روزهاي اخير گزارشي از كميته وابسته به شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد منتشر شد مبني بر اينكه دولت سوريه عامل حملات شيميايي خان شيخون و استفاده از مواد شيميايي در چندين حمله ديگر مي باشد. روسيه اعتبار اين گزارش را رد كرده است. در جريان حمله موشكي امريكا به پايگاه شعيرات با بهانه واكنش به حادثه خان شيخون نيز ولاديمير پوتين تذكر داد كه اين اتهامات ياداور سناريويي است كه به جنگ عراق انجاميد. امريكا و دولت هاي متحد آن براي منتفي كردن احتمال بكار بردن سلاح شيميايي از لزوم برقراري رژيم «نظارت و بازرسي» در سوريه سخن به ميان آوردند...
طرح امكان بازرسي نظامي از ايران در ادامه پرونده اتهامي ساخت تسليحات هسته اي، قدري به مجادله كره شمالي مرتبط است اما آنچه در اين چانه زني و تهديدات برجسته مي باشد، ظرفيت «نظارت و بازرسي» گسترده در برجام است. مقامات جهاني تنها راه حل معقول بحران هسته اي كره شمالي را توسل به اقدامات ديپلماتيك بر مي شمرند زيرا كه (طبق اظهارات مقامات سابق امريكا) اطلاعات اندكي از سايت هاي نظامي و اتمي كره شمالي در دسترس است لذا هر تهاجم نظامي مي تواند پيامدهاي غيرمنتظره يا پاسخ هاي غافلگير كننده داشته باشد. راه حل ديپلماتيك بحران عبارت است از تخفيف تحريم ها در قبال امكان دستيابي به اطلاعاتي كه بر اساس آنها رفتار كره شمالي قابل پيش بيني شود! آشكار است كه آنچه اجماع موثر را ايجاد مي كند، جلب توجهات به ارزش راهبردي «نظارت و بازرسي» براي مهار كره شمالي مي باشد.
معاهداتي وجود دارند كه كشورهاي متعددي بواسطه شفافيت و تبادل اطلاعات درصدد رفع نگراني نسبت به تحركات نظامي يكديگر بر مي آيند. "پيمان آسمان هاي باز" يكي از مهمترين آن ها است و در ٢٠٠٢ اجرايي شد، ٣٤ كشور به آن پيوسته اند تا با رصد هوايي كشورها از چگونگي چينش قواي عملياتي مطلع باشند. پيامد حاكم شدن اهميت «نظارت و بازرسي» بر اذهان كشورهاي مهم جهان سبب همصدايي و همراهي به هدف تحميل مطالباتي بر ديگر كشورها از جمله عراق، ايران، ليبي و كره شمالي در همان سالهاي ابتدايي اجراي پيمان آسمان هاي باز شد.
اكنون لفاظي هاي امريكا و كره شمالي عليه يكديگر نياز به اجماع سازي و اتحاد براي رفع خطر يك جنگ اتمي را اجتناب ناپذير كرده است. با وجود برجام، برجسته شدن «نظارت و بازرسي» نظامي در ايران اقدامي در دسترس مي باشد كه مقررات قطعنامه ٢٢٣١ زمينه آن را فراهم آورده و حتي از منظر همين نيازمندي نيز بسيار بعيد است كه از مطالبه آن صرف نظر شود زيرا تسليم ايران يا مجازات تسليم نشدن ايران برگه اي بر سر ميز چانه زني با كره شمالي خواهد بود.
با وجودي كه در برجام تاكيد شده كه سندي يكتا براي حل اختلافات با ايران بوده اما قابل فهم است كه چرا آنجلا مركل صدر اعظم آلمان الگوي برجام را براي حل بحران اتمي كره شمالي پيشنهاد مي كند! تعريف برجام از نگاه ديگران، تحميل شديدترين رژيم بازرسي و نظارت بر ايران است. پس از برجام تاكنون از مقامات چين (وزير خارجه)، فرانسه (كاخ اليزه) و اتحاديه اروپا (مسئول سياست خارجي) نيز چنين پيشنهادي صادر شده بود و اما چند ماه پيش يك مقام ارشد وزارت خارجه روسيه در كارامدي الگوي برجام براي حل بحران كره شمالي تشكيك كرد!
اميد بستن به "ساز مخالف" روسيه چندان حسابگرانه نيست چون به هر حال عضوي از اركستر است. ايران بايد خود را براي سخت ترين شرايط آماده كند و علاوه بر اظهارات رسانه اي، براي مقابله سريعتر با تهديد گريز ناپذير درخواست بازرسي نظامي (كه شبيه يك تحريم موثر بر فرار سرمايه عمل مي كند) تدبيري بكار بندد.
