دانشنامه نقد ادبی از افلاتون تا به امروز
نویسنده: بهرام مقدادی
نشر چشمه، چاپ دوم ۱۳۹۲
شمارگان ۱۲۰۰ نسخه
۲۸۰۰۰ تومان، چاپ دوم
فروشگاه اینترنتی شهر کتاب، این کتاب را تا یک هفته پس از معرفی، با
۱۰% تخفیف ویژه عرضه میکند، در صورت تمایل
اینجا کلیک کنید.
****
در طول دو دهه گذشته فرهنگهای گوناگونی زمینه مباحث تئوریک ادبیات، نظریههای ادبی، نقد ادبی و... منتشر شدهاند. اما دانشجویانی که واحدهای درسی نقد ادبی راگذراندهاند میدانند، هنوز خلاء یک فرهنگ جامع نقدادبی که بتواند پاسخگوی دانشجویان و پژوهشهای درسی و تحقیقی آنها باشد، احساس میشود و گاه دانشجویان مجبورند از چند فرهنگ با حوزههای تخصصی نزدیک به هم استفاده کنند که بیش از هفتاد درصد محتوای آنها مشترک است. چرا که برخی مدخلها در یکی آمده و در دیگری نه و خلاصه هر کس به سلیقه خود کاری کرده.
فرهنگهای ترجمه شده به فارسی هم هستند که باوجود نقاط نقاط قوت خاص خود، چون بر اساس نیاز مخاطب داخلی تألیف نشدهاند، در نهایت نمیتوانند حق مطلب را ادا کنند، حال کیفیت ترجمه و پیچیدگی بحث و درک دشوار آنها بماند.
دانشنامه نقد ادبی (از افلاتون تا به امروز) تألیف دکتر بهرام مقدادی که نامی آشنا در حوزه ترجمه و تدریس در سالهای دور و نزدیک به حساب میآید، از جنبههایی در این رابطه یک استثناء است و از کارآمدترین نمونهها محسوب بهحساب میآید. دست یابی به چنین کیفیتی تا حد زیادی ناشی از دلایل انگیزه تالیف این دانشنامه بوده است.
از مهمترین ویژگیهای این فرهنگ است که برخی مدخل های آن کاملا تخصصیاند و در سالهای اخیر در نقد ادبی رایج شدهاند و اغلب آنها را نمیتوان در یک فرهنگ معمولی اصطلاحات نقد ادبی پیدا کرد. این مسئله ناشی از رویکرد علمی و دانشگاهی دکتر مقدادی به ادبیات و نقد ادبی ست زیرا عقیده دارد:
«ادبیات و به ویژه، نقد ادبی، یک رشته دانشگاهی است و بدون آگاهیداشتن از علوم انسانی چون روانشناسی، جامعهشناسی، فلسفه، اسطورهشناسی، زبانشناسی و غیره نمیتوان آن را به طور جدی مورد مطالعه، بررسی و پژوهش قرار داد.»
سالها تجربه تدریس در دانشگاه و آشنایی با نیازها دانشجویان باعث شده تا در درجه نخست با فرهنگی روبه رو باشیم که به نیت پاسخگویی به نیازهای آنها تالیف شده است و این مهمترین امتیاز کتابی است که حالا چاپ دوم آن نیز در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.
چاپ اول این فرهنگ در سال ۱۳۷۸ منتشر شده بود، با عنوان فرهنگ اصطلاحات ادبی که برخی مسائل حاشیه ای منجر شده بود شتابزدگی هایی در کار وجود داشته باشد، اما همان فرهنگ هم در زمان خود غنیمتی محسوب می شد و از آنجا که دیگر تجدید چاپ نشده بود، برخی استادان نسخههای زیراکسی آن را برای دانشجویان تدریس می کردند.
اما نسخه فعلی که با افزوده های فراوان منتشر شده علاوه بر مدخل های رایج که امکان دارد در دیگر فرهنگ ها هم دیده شود، از مدخل هایی برخوردار است که یا تازه در فضای نقد ادبی رایج شده اند و یا اینکه در ادبیات ایران کاربرد نداشته اند و از ادبیات غرب وارد شده و بعضا مصادیق ایرانی خود را نیز پیدا کرده اند. کماکان دانشنامه نقد ادبی حاضر از دیگر نمونههای موجود برای دانشجویان دوره کارشناسی، یا کارشناسی ارشد و حتی دکتری رشتههای مرتبط با ادبیات کارآمدتر است.
به چند دلیل آشکار، نخست اینکه مولف از سر تجربه به سراغ مدخل هایی رفته که مورد نیاز دانشجویان و پژوهشگران بوده و در فرهنگ های موجود بدانها دسترسی وجود نداشته است. زبان نوشتار او در عین ایجاز به گونهای است که گفتنیهای لازم در مورد هر مدخل گفته شده و بدون فروکاهش سطح آن به شکل قابل فهم نوشته شده.
و سرانجام مهمترین ویژگی دانشنامه این است که برخلاف نمونه های مشابه به جای اینکه در آخر کتاب فهرست منابع را اعلام کند، در انتهای هر مدخل فهرست منابع مورد استفاده برای نگارش آن مدخل آورده شده، بنابراین خواننده به هنگام نیاز میتواند به سراغ آن منابع رفته و نیاز خود را مرتفع کند.
چنین فرهنگ هایی در همه دنیا حاصل تلاش جمعیست، هر مدخل توسط متخصص ترین فرد در آن حوزه نوشته شده و نهایتا مجموعه کار توسط گردآورنده و دبیر مجموعه ویرایش می شود؛ اما در ایران اغلب مجبورند به تنهایی و یک تنه وارد این میدان شده و دشواریهای کار را به جان بخرند، از این رو دور از انتظار نیست اگر کم و کاستی هم در کار پیدا شود.