نوشابههاي گازدار هم اکنون در سراسر دنيا جزء پر مصرف ترين نوشيدنيهاست. دو شرکت کوکاکولا و پپسي از پيشگامان توليد نوشابه در دنيا هستند که صاحبان اصلي آن، سرمايه داران صهيونيست و آمريکايي ميباشند. آزمايشهاي گوناگون بر روي محتويات آنها ثابت کرده است که اين نوشابهها حاوي مواد سمي و خطرناک هستند. به همين دليل در بسياري از کشورها، استفاده از نوشابه در مراکز دولتي و آموزشي ممنوع شده است. تحقيق صورت گرفته در کشور هند و تحرکات به وجود آمده عليه اين دو شرکت، در اين مقاله آمده است و ميتواند الگوي مناسبي براي ديگر کشورها باشد تا در مصرف اين محصولات تجديد نظر کنند.
در حکومتي دموکراتيک، ممنوعيت فعاليتها و توليد محصولاتي که مخاطره آفرين است، تجلي و نماد آزادي و حقوق شهروندان محسوب ميشود. اين محدوديتها سلامت شهروندان و محيط زيست را حفظ ميکند. به همين دليل است که کشيدن سيگار در مکانهاي عمومي ممنوع اعلام شده است و يا بر اساس «پروتکل مونترال»، استفاده از موادي که به لايه اوزن آسيب ميرساند، غير مجاز شناخته ميشود. و به همين علت است که بر اساس «کنوانسيون بازل»، هرگونه تبادل پسماندها و زبالههاي سمي و مخاطره آفرين ممنوع است.
کوکاکولا و پپسي جزء محصولات سمي و مخاطره آفرين محسوب ميشوند که سريعاً بايد به منظور حفظ سلامتي جامعه و محيط زيست تحريم شوند. در بيست و دوم آگوست ۲۰۰۷، جمعيت مبارزه براي خروج کوکاکولا و پپسي از هند، فعاليتهاي خود را افزايش دادند و استفاده از محصولات آنها را در مراکز آموزشي ايالتهاي کارالا، کارناتاکا، ماديا پرادش، گجرات و راجستان ممنوع ساختند. هم اکنون نيز با ادامه فعاليتهاي اين گروه، مناطق و مراکز بدون کوکا کولا و پپسي، همچنان در حال گسترش است.
سرقت آب، ايجاد تشنگي
براي ممنوعيت فعاليت شرکتهاي توليد نوشابههاي گاز دار، دلايل محيط زيستي و انساني بسياري وجود دارد. هر کدام از کارخانههاي کوکا و پپسي به طور ميانگين، روزانه يک تا دو ميليون ليتر آب استخراج و مصرف ميکنند. اين ميزان آب ميتواند نياز ميليونها انسان را برآورده سازد. هر ليتر از نوشابههاي گازدار، ده ليتر آب را آلوده و غير قابل استفاده ميسازد و پسماندهاي سمي انباشته شده آن بسيار خطرناک خواهد بود. مواد سمي چون سرب و کادميوم، حاصل انباشت پسماندهاي نوشابههاي گازدار است. تماس طولاني مدت با کادميوم عوارض خطرناکي چون نارسايي کليه، آسيب ديدن بافتهاي استخواني، کبد و خون خواهد داشت. سرب نيز اثرات مخربي بر دستگاه عصبي، خون، کليهها و قلب و عروق بدن دارد.
زنان روستايي کوچک در هند، موفق به بستن يک کارخانه کوکاکولا شدند. اين کارخانه از سال ۲۰۰۰ در اين منطقه شروع به کار کرده بود و روزانه يک ميليون و دويست و بيست و چهار هزار بطري نوشابه توليد ميکرد و قصد داشت با مکانيزه کردن سيستم استخراج آب خود، آب بيشتري برداشت کند. اگرچه اين کارخانه پيش از آن نيز به طور غير قانوني ميليونها ليتر از آب آشاميدني مردم را برداشت ميکرد. (براساس اظهارات ساکنين منطقه و مقامات محلي، اين کارخانه روزانه يک و نيم ميليون ليتر آب از منابع زير زميني برداشت ميکرد.) در نتيجه عمق آبهاي زير زميني از صد و پنجاه متری به پانصد متري زمين افزايش يافت. اين امر اعتراض کشاورزان را به دنبال داشت که از کاهش منابع آب و ذخيرههاي زير زميني ابراز نگراني ميکردند و نسبت به عواقب آن و تأثير منفي اين روند بر محصولات کشاورزي هشدار ميدادند. همچنين چاههاي آب اين کارخانه تهديدي جدي براي منابع آب آشاميدني و رودخانهها به شمار ميرفت. پس از بسته شدن کارخانه، اين شرکت تصميم داشت تا با پرداخت رشوه اي سيصد ميليون روپيه اي به شهردار منطقه، فعاليت خود را از سر بگيرد، اما در اين کار ناکام ماند.
کوکاکولا نه تنها آب متعلق به مردم منطقه را استخراج و به نوعي سرقت ميکرد، بلکه آب باقيمانده را هم آلوده ميساخت. اين کارخانه پسماندهاي خود را در محيط بيرون انباشته ميکرد که در فصلهاي باراني سال، با نفوذ به مزارع برنج، کانالها و چاههاي آب، خطرات بسياري را براي مردم به وجود ميآورد. در نتيجه اين انباشت زباله، دويست و شصت حلقه از چاههايي که جهت تأمين آب آشاميدني مردم و زمينهاي کشاورزي حفر شده بود، آلوده و سپس خشک شد. پس از آن، کوکاکولا فاضلاب خود را وارد اين چاههاي خشک ميکرد. در سال ۲۰۰۳، مردم ساکن اين منطقه متوجه کيفيت نامطلوب آب آشاميدني خود شدند. زناني که ميدانستند آب مصرفي شان سمي است، مايلها طي ميکردند تا آب سالم فراهم کنند. کوکاکولا به سرعت منطقه اي را که به فراواني آب مشهور بود، به منطقه اي خشک و با مشکل کمبود آب تبديل کرد.
در سال ۲۰۰۳، زنان منطقه با تجمع در برابر کارخانه، حرکت خود را آغاز کردند. پس از آن با فرا خواندن فعالان از سراسر دنيا در روز جهاني زمين در سپتامبر ۲۰۰۳، هشداري جدي به مسئولان کارخانه دادند. در سال ۲۰۰۴ و طي برگزاري کنفرانس جهاني آب، تمامي شخصيتها و فعالان محيط زيست از اين حرکت حمايت کردند و در نهايت موفق به تعطيلي کارخانه شدند و هم اکنون در مناطق ديگر فعاليت ميکنند و توانستهاند موجي از حمايتهاي بين المللي را با خود همراه سازند. غول کوکاکولا روز به روز در حال تشديد بحران آب ميباشد و هم اکنون مردم برخي مناطق در حال تجربه کردن اين بحران هستند.
در مورد مصرف آب، تنها يک استاندارد و ميزان وجود دارد و آن، حق اساسي انسانها در استفاده از آب پاکيزه و کافي است که هرگز نبايد به آن خدشه اي وارد شود؛ اما کوکا و پپسي اين حق اساسي و اوليه را زير پا ميگذارند. به اين دليل است که استخراج ميليونها ليتري آنان از منابع آب بايد ممنوع شود.
سرقت سلامتي؛ ايجاد بيماري
بحث و جدل بر سر اين نوشابهها، بحث بر سر سلامت انسانهاست. در نوشابههاي توليدي کوکا کولا و پپسي، مواد اوليه و تشکيل دهنده حشره کشها و مواد سمي ديگري يافت شده است. حتي بدون وجود اين مواد، نوشابهها باز هم براي سلامتي بسيار خطر آفرين هستند.
ارزش غذايي نوشابههاي گازدار در مقايسه با نوشيدنيهاي سالم چون آب ميوه و... صفر مي باشد. مسئولان شرکتهاي توليد کننده، با تبليغات وسيع خود جوانان و کودکان را فريب ميدهند و علي رغم ارزش بالاي غذاها و نوشيدنيهاي سنتي، جوانان را از آنها را روي گردان کرده و به سوي خود جذب ميکنند. آنها با خريداري امتياز شرکتهايي که نوشيدنيهاي سالم توليد ميکنند، تمام بازار را تحت کنترل خود ميگيرند و به هيچ محصول جديدي اجازه ورود نميدهند و آنچه خود عرضه ميکنند، تنها نوشيدني رنگي و سمي با ارزشهاي ضد غذايي است.
وزير بهداشت هند از بازيگران سينما و تلويزيون اين کشور درخواست کرد، در فيلمهاي خود از نوشابههاي کوکا و پپسي استفاده نکنند؛ چرا که قند موجود در اين نوشابهها، خطر چاقي و مرض قند را در بين کودکان افزايش ميدهد و کودکان به بازيگران به عنوان الگوي رفتاري نگاه ميکنند. ماريون نستله ـ رئيس شرکت توليدات غذايي نستله ـ نوشابههاي گازي را غذايي بي خاصيت و بي ارزش توصيف ميکند که با وجود کالري بسيار بالا، ارزش غذايي بسيار پايين دارد. در هر سيصد ميلي ليتر از نوشابههاي گازدار، چهل تا پنجاه گرم قند وجود دارد.
شرکتهاي کوکاکولا و پپسي بسيار تلاش کردند تا با افزودن مواد طبيعي، خود را از اين اتهامات برهانند، اما هرگز موفق به اين کار نشدند و نتوانستند از مضرات نوشابهها بکاهند. در هر حال، محتويات اين بطريها براي سلامتي بسيار مضّر است. مصرف نوشابهها باعث پوسيدگي دندان شده و خطر ابتلا به پوکي استخوان را سه تا چهار برابر افزايش ميدهد.
در اين نوشيدنيهاي سمي مواد ديگري نظير مواد نگهدارنده براي محافظت از يخ زدگي و اسيد فسفريک براي گازدار کردن آنها وجود دارد. با توجه به مصرف روزانه اين نوشابهها که حاوي رنگهاي مصنوعي، طعم دهندههاي شيميايي و... ميباشد، مردم به طور متوسط سالانه چهار کيلوگرم از اين مواد شيميايي مصرف ميکنند. آنچه که بايد نگران آن باشيم، تنها وجود مواد سمي موجود در حشره کشها نيست، بلکه بايد نگران اعتياد کودکان خود به نوشابههاي کوکا و پپسي باشيم که اثرات جبران ناپذيري خواهد داشت.
از ديگر حقوقي که کوکا و پپسي زير پا ميگذارند، حق سلامتي انسانها است. دي اکسيد کربن و اسيد فسفريک، اين نوشابهها را بسيار اسيدي ميکند و به همين دليل است که اين نوشابهها، شويندة بسيار مناسبي براي سرويسهاي بهداشتي هستند. ما هرگز نميتوانيم شويندههاي سرويسهاي بهداشتي را به عنوان نوشيدني عرضه کنيم، اما همين نوشابههاي گازدار و اسيدي با محتويات يکسان، به راحتي فروخته و مصرف ميشود. به دليل همين مخاطرات است که مصرف اين نوشابهها حتي در مدارس خود آمريکا نيز ممنوع شده است. به دليل همين مضرات است که ده هزار مدرسه و دانشکده در هند، خود را به عنوان منطقه عاري از کوکا و پپسي اعلام کرده اند؛ در مجلس هند نيز ديگر اين نوشابهها عرضه و سرو نميشود. رئيس شرکت پپسي اعتراف کرد که نوشابههايشان براي سلامتي کودکان مناسب نيست. با اين وجود، دولت هند تحت فشار شرکت وآمريکا تسليم شده و اجازه فعاليت آنها را صادر کرده است. واضح است که نميتوان سلامت مردم را به دست دولتي سپرد که به دلخواه خود قوانيني را براي مصونيت کوکا و پپسي وضع کرده است تا سودهاي کلاني به دست آورد، اما سلامت مردم خود را تضمين نميکند و به آن اهميتي نميدهد.
وزير بهداشت هند اعلام کرد که از ژانويه ۲۰۰۸ استانداردهاي ايمني براي کوکاکولا و پپسي وضع خواهد کرد. با اين وجود، محصولات اين دو شرکت پس از اين تاريخ نيز سالم و بي خطر نخواهد بود. دو دليل وجود دارد که چرا وضع اين استانداردها به تنهايي نميتواند ضامن سلامتي محصولاتي باشد که به دست مردم ميرسد. اول اينکه، تصميمات دولت به راحتي و تحت تأثير ملاحظات مشترک و علايق طرفهاي مورد بحث قرار ميگيرد و نميتوان به آن اعتماد داشت. دوم اينکه، اين استانداردها تنها به معناي کاهش مواد سمي موجود در نوشابهها وضع ميشود و توجهي به آب مصرف شده، قند موجود و ساير مواد به کار رفته ندارد که حتي مقدار کم آن هم بسيار خطر آفرين است و سلامت انسانها و محيط زيست را تهديد ميکند. ما نياز به امنيت غذايي و ايجاد استانداردهاي کل نگر داريم و سياستهاي کاهش گراي دروغين نميتواند حافظ سلامت مردم باشد و تنها سود آن متوجه توليد کنندگان خواهد بود.
قطعاً ادامه توليد اين نوشابهها، جنايت عليه طبيعت و انسانها خواهد بود. کوکا و پپسي در به يغما بردن ذخاير آب زمين و مسموم کردن تدريجي کودکان ما دخيل هستند و در اين موارد، هيچ استانداردي براي قتل تدريجي کودکان و چپاول منابع طبيعي وجود ندارد. به همين دليل است که همه ما بايد تلاش کنيم تا آنها را از زندگي خود حذف کنيم و از مرگ تدريجي کودکانمان جلوگيري کنيم.
منبع: Foreign Policy Online
به نقل از: ماهنامه سیاحت غرب، شماره ۶۴