رئیس جمهور پیشمرگه(بخشی از خاطرات مام جلال طالبانی رئیس جمهور عراق)
نویسنده: معد فیاض
مترجم: سامان سلیمانی
ناشر:
دات، چاپ اول ۱۳۹۳
۲۰۰ صفحه، ۱۲۰۰۰ تومان
این کتاب را در تهران
فروشگاه اینترنتی شهر کتاب و در شهرستانها
پاتوق کتاب فردا تا یک هفته پس از معرفی، با
۱۰% تخفیف ویژه عرضه میکنند، در صورت تمایل در تهران
اینجا و در شهرستانها
اینجا کلیک کنید.
از جایگاه نوجوان مبارزی که در پانزده سالگی نخستین فعالیت های سیاسی خود را برای سامان دادنِ تظاهرات مخالفان دولت وقت عراق آغاز کرد تا عضویت در نیروهای پیشمرگه، رسیدن به مقام ریاست آنها، حضور در نشستها و کنگرههای نیروهای مبارز در خارج از عراق، آوارهگی و گریز از دست ماموران، سپری کردن دورههای طولانی مدت زندان در دوره حکومت صدام و ... تا نشستن بر صندلی ریاست جمهوری این کشور که تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته؛ جلال طالبانی راه دور و درازی را پیموده است. شاید در آن روزگار نه تنها خودش که حتی در میان همرزمانش نیز کسی باور نداشت روزی فرا برسد که او در جایگاه رهبری محبوب در میان کردهای عراق و فردی معتمد برای دیگر قومیت های مذهبی این کشور، زمام امور دولت عراق را بدست بگیرد.
پیشمرگه های همرزمش از سالها پیش در دل کوهستانهای کردستان لقب «مام جلال» {عمو جلال} به او دادهاند، اما آنها که با سیاست دمخورند، به دلیل تبحر او در دیپلماسی لقب «چرچیل خاورمیانه» را به او نسبت می دهند. در طول سالهایی که عراق با بحرانهایی جدی، بعد از فروپاشی حکومت صدام حسین، روبهرو بوده نه فقط مردم این کشور که حتی سیاستمردان دیگر کشورها نیز حضور وی را موهبتی برای عراق جدید دانسته اند؛ چرا که در کشوری مملو از تفاوتهای هویتی و تضادهای قومی و مذهبی، سرزمینی خسته از تلاطم های سیاسی و در میانهی راهی دشوار و طولانی، او از معدود کسانی بود که میتوانست نقش ناخدا و رهبری سیاسی را برعهده بگیرد. رهبری که توانایی و درایت در دست داشتن سکان هدایت این کشتی طوفان زده را داشته باشد.
او در سال ۱۹۳۳ در روستایی در ۴۰۰ کیلومتری بغداد به دنیا آمده، در کودکی خانواده آنها به شهر نقل مکان کردند و جلال طالبانی امکان تحصیل پیدا کرد. از نوجوانی مبارزه را آغاز کرد و با وجود درگیر بودن به مسائل سیاسی و پشت سر گذاشتی سالهایی چنین پر مخاطره در راه مبارزه، در رشته حقوق تحصیل کرد.
طالبانی بعد ار رسیدن به مقام ریاست جمهوری عراق نشان داد امید بستن به او به او کار بیهودهای نبوده، مخصوصا وقتی به عنوان یک منجی برای عراق ظاهر شد، هم یکپارچگی عراق را حفظ کرد و هم خود مختاری کردها را تضمین کرد و به این ترتیب نقشی جدی در جلوگیری از استقلال کردها به عنوان کشوری تازه داشت، چرا که آن را به ضرر مردم این اقلیم می دانست.
این کتاب روایتیست از زندگی این رهبر مبارز عراقی، کتابی که اگر چه در برگیرنده جزییات بسیاری از زندگی و مبارزات او نیست اما مروری دارد بر مهمترین فراز های زندگی او و تصویری کم و بیش کامل از روند شکل گیری شخصیت طالبانی از جایگاه یکی از اعضای پیشمرگه تا ریاست جمهوری عراق را به مخاطب ارائه می کند. بی شک اگر کتاب وارد جزپیات بیشتر می شد، با توجه به بحران ها و حوادث بسیار زیادی که کشور عراق پشت سر گذاشته و نقش مستمر طالبانی حجمی به مراتب بیش از این می توانست داشته باشد.
کتاب حاضر نوشتهایست از معد فیاض روزنامه نگار معروف عرب که ابتدا به صورت پاورقی در شرق الاوسط منتشر شده بود. بعد از پایان یافتن این پاورقی نسخه ای به زبان کردی از این یادداشت ها به صورت کتاب تنظیم و منتشر شد. اما کتاب حاضر ترجمه متن عربی این یادداشت هاست که تنها از نحوه فصل بندی چاپ کتاب کردی در آن استفاده شده است. زیرا به اعتبار سخن مترجم، متن کردی ایرادات و نقصهایی داشته بنابراین بهتر آن بوده متن کامل عربی مبنای کار قرار گیرد.
ماجرای انتشار این متن از جایی آغاز می شود که معد فیاض به نمایندگی روزنامه الشرق الاوسط به طالبانی پیشنهاد گفتگوهایی را می دهد که طی آن مروری بر زندگی و مبارزات او به عنوان رئیس جمهور وقت عراق صورت بگیرد. پیشنهادی که با موافقت طالبانی روبه رو شد، اما برای چگونه کار شیوه ای را مطرح کرد که در نهایت بسیار به نفع کتاب تمام شده و آن را از قالبهای مرسوم زندگینامهنگاری چه به صورت گفتگو محور و چه روایی تا اندازهای دور ساخته و در مجموع فضایی زنده و مستند را برای آن به ارمغان آورده که از جمله امتیازات کتاب فعلی محسوب می شود.
طالبانی سالها روزنامه نگاری کرده، سابقه عضویت در هیئت اجرایی نخستین سندیکای روزنامه نگاران عراق را دارد و حتی سردبیری روزنامهای کردی در بغداد را برعهده داشته است؛ او همواره از انتشار روزنامه در عراق دموکراتیک به عنوان آرزوی خود یاد کرده است. طالبانی از معد فیاض می خواهد که مدت یکماه با او و همکارانش همراه باشد و از نزدیک شاهد نحوه کار، زندگی و تعامل او با اطرافیانش بوده، سوالات مورد نظرش را در فرصت های مختلف با او و همکاران نزدیکش (که برخی سالها تجربه همکاری با طالبانی را داشته و خاطرات بسیار با او دارند)، بپرسد و در نهایت برداشت خود را از جلال طالبانی، زندگی دیروز و امروزش آزادانه و به صورت دلخواه ارائه کند.
با فرض رعایت چنین قراری باید بپذیریم که کتاب حاضر شامل برداشت های معد فیاض درباره طالبانی بدون اعمال نظر او یا اطرافیانش بوده؛ هر چند که نگاه نویسنده کتاب اگر نگوییم با شیفتگی و تعصب که لااقل با علاقه بسیار به طالبانی بوده است. با وجود این معد فیاض کوشیده کتابش حالت قهرمانپردازانه پیدا نکند و تصویری انسانی و ملموس از این رهبر محبوب کرد عراقی به نمایش بگذارد.
کتاب از بیست و یک فصل تشکیل شده است. معد سلیمان در ابتدای کار به نحوه شکل گیری ایده کتاب، پیشنهاد به طالبانی پذیرش او و نخستین دیدارهایش با او پرداخته است. آغاز کار او با سفریست که به همراه طالبانی به سلیمانیه دارد و دیداری که از خانه و خانواده او انجام می دهد.د ر طول این مسیر شاهد چگونگی رفتار دوستانه و ساده او با دیگران و عشق و علاقه مردم و همکارانش که از جان دل به او کمک می کنند بوده است.
نویسنده اگر چه در فصول آغازین کتاب تصمیم گرفته تصویری از خاندان، زادگاه و تولد و کودکی طالبانی ارائه کند اما روایت خود را مقید به توالی زمانی رخدادها نکره و ترجیح داده با استفاده از الگویی پازل وار در این بیست و یک فصل در هر جا و هر مناسبتی نقبی به گوشه ای از زندگی و مبارزات طالبانی بزند. این شیوه روایت به جذابیت کتاب انجامیده چرا که خواننده علاوه بر روایت ساده و روان کتاب، با فصولی موجز و متنوع از زندگی پرفراز و نشیب طالبانی روبه روست: از ماجرای گفتگو با صدام و دیدار با جمال عبدالناصر گرفته تا ماجرای ترور نافرجام او و... این تنوع و پرداخت موجزی که برشهایی از مقاطع مختلف زندگی طالبانی را ارائه می کنند در نهایت با به مشارکت گرفتن ذهن مخاطب تصویری پذیرفتنی و تأثیرگذار از زندگی این شخصیت سیاسی را در دهن مخاطب ثبت میکند.
«بعد از یک ماه که هر روز با رئیس جمهور عراق زیستم به نتیجه مهمی دست یافتم . نتیجه نیز این است مردی که تاریخ زندگیاش سرشار از دستاورد های سیاسی و حیاتی ست و اگر آنها را بر سالهای عمرش تقسیم کنیم دستاوردها فزون تر خواهند بود؛ به جز مام جلال کس دیگری نیست.»