نظر منتشر شده
۱۴
توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 220156
مصدق و اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی
محمدحسین سیاح طاهری، 28 اسفند 92
نگاه نویسنده در این یادداشت به سیاست های اقتصادی دولت دکتر مصدق و میزان توفیق آن، بحثی است که نیازمند کنکاش و مداقه بیشتر است. الف آمادگی دارد مطالبی که در نقد یا تبیین این موضوع نگاشته شود را نیز منتشر نماید.
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۸ اسفند ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۳۸
مقدمه
در واپسین روزهای سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی و در آستانه سالگشت ملی‌شدن صنعت نفت خوب است که نگاهی به سیاست‌های اقتصادی دولت مصدق بیندازیم. بخش اعظم این مقاله برگرفته از کتاب «اقتصاد بدون نفت» تالیف دکتر انور خامه‌ای است که به بررسی سیاست‌های اقتصادی دکتر محمد مصدق می‌پردازد. دکتر خامه ای در این کتاب نشان می‌دهد که مصدق در دوره ۲۸ ماهه نخست وزیری خود کشور را تقریباً بدون هیچ درآمدی از نفت، استوار نگه داشت و نه تنها خدشه و خللی بر اقتصاد وارد نیامد، بلکه اقتصاد ایران که پیش از این دوره بحران‌زده و گرفتار رکورد و حتی ورشکستگی بود، سلامت خود را بازیافت و به صورت اقتصادی متوازن و متعادل درآورد.

استقلال اقتصادی ایران، مخالفان و موافقان
پیش از ورود به بحث ذکر این نکته لازم است که برخلاف انگلیسی‌ها که یکدل و یکزبان از شرکت نفت و منافع نفتی خود دفاع می‌کردند، ملی کردن نفت تا آخرین لحظه تصویب آن، با مخالفت بخش مهمی از هیئت حاکمه روبرو بود. عواملی چون ارتجاع داخلی، طرفداران شوروی، عوامل فاسد درون حكومت و سرسپردگان انگلیس، خوانین و ملا‌كان، تجار و بازرگانان هر یك به دنبال منافع شخصی و گروهی خویش، جبهه‌ای ناپایدار در برابر یكپارچگی قدرت‌های جهانی به وجود آورده بودند و تمام تلا‌ش رهبران نهضت ملی شدن، صرف خنثی كردن مخالفت‌ها و كارشكنی‌ها می‌شد.

در واقع مخالفان بر این تاکید می کردند که ایران، اولاً امکان فنی و مدیریتی استحصال نفت را ندارد و ثانیاً در صورت پافشاری بر ملی کردن صنعت نفت، امکان راه افتادن یک جنگ و حمله نظامی انگلستان به ایران وجود دارد.

اما در مقابل کسانی که ملی شدن صنعت نفت را طرح کردند علاوه بر اینکه معتقد بودند با ملی‌شدن نفت، «دولت و ملت از اعمال نفوذهایی که شرکت و دولت انگلیس معمول داشته» رهایی می‌یابد، اهداف اقتصادی نیز به دست خواهد آمد. برای مثال دکتر مصدق در جلسه ۲۶آذر۱۳۲۹ مجلس، ملی شدن نفت را امری ساده عنوان نمود و اظهار داشت که «حقیقت این است که کشور ایران دچار هیچ‌گونه ضرر اقتصادی و ارزی در اثر ملی کردن نفت نخواهد شد» (خامه‌ای، ۱۳۶۹: ۸۸) چون کل درآمد استحصال و فروش نفت به دست خود ملت می‌رسد، و بنابراین منافع بیشتری نصیب مردم ایران خواهد شد.

یكپارچگی جهانی برای تحریم ایران
در مقابل دولت انگلستان به خاطر ملی کردن نفت (که حق مسلم هر کشوری است) سیاستی خصمانه پیش گرفت و در نخستین گام اقدام به تحریم نفتی ایران نمود. البته مصدق و جبهه ملی معتقد بودند که تحریم نفت ایران ممکن نیست؛ به این دلیل که اولاً بسیاری کشورهای جهان وابسته به خرید نفت ایران هستند از جمله اروپای غربی ‌۱۶ درصد از نیاز خود به نفت خام و ۳۱ درصد از فرآورده‌های نفتی تصفیه شده مورد نیاز خود را از ایران وارد می‌كند و در صورت تحریم، خود اروپا و غرب جزو متضررین اصلی خواهند بود. ثانیاً تصور سیاستمداران بر این بود که به دلیل رقابت شركت‌های نفتی آمریكا با شركت نفت انگلیس و از سوی دیگر ترس آمریكایی‌ها از نزدیك شدن ایران به شوروی، در صورت به توافق رسیدن با امریکا، خریدار عمده دیگری برای نفت ایران فراهم خواهد شد.

اما روند وقایع نشان داد که دولت چندان هم برای تحریم آماده نبود؛ چرا که اگرچه پیش بینی دولت در مورد عدم مداخله نظامی انگلیس (به دلیل ممانعت دو قدرت نظامی اول جهان) درست درآمد، اما تحریم نفتی کامل از جانب انگلیس، با پشتیبانی دیگر قدرت‌های غربی (حتی شوروی) همراه شد. به نحوی که امریکا نه تنها به صف تحریم کنندگان ایران پیوست، که در پشت پرده، قضایا را به نحوی پیش برد که منافع انگلستان همواره لحاظ شود.

علاوه بر این به دنبال تحریم، استخراج نفت از منابع نفتی عربستان‌سعودی به میزان ۶۰ درصد افزایش یافت، كویت به صادرات نفت خود ۹۴ درصد افزود و استخراج نفت در ونزوئلا‌ بیش از ۱۵ درصد افزایش یافت و بخش عمده‌ای از این افزایش استخراج‌ها توسط شركت نفت انگلیس خریداری می‌شد. از سوی دیگر افزایش ظرفیت پالا‌یشگاه‌های دیگر نیز برای جبران كاهش صادرات فرآورده‌های نفتی پالا‌یشگاه آبادان در دستور كار قرار گرفت.

مشکلات اداره دولت در تحریم
ـ هنگام ملی‌شدن نفت، بدهی شرکت نفت (انگلیس) به ایران، ۵۰ میلیون لیره بود که دولت انگلستان تمامی ذخایر ارزی ایران در انگلستان را بلوکه کرد.
ـ دارایی های ایران به لیره به خاطر غرض ورزی خزانه داری انگلیس، قابل تبدیل به دلار نبود و دولت با بحران ارزی مواجه بود.
ـ اداره تاسیسات نفت و پرداخت حقوق ۷۴ هزار و ۵۰۰ کارگر و کارمند شرکت نفت، بدون تولید و فروش نفت با مشکل روبه رو شد و هزینه نگهداری کل تاسیسات صنعت نفت آبادان و دیگر مناطق نفت خیز کشور که حدود ۶۰ تا ۶۵ میلیون تومان بود و تا آن زمان طبق قراردادها بر عهده شرکت بهره‌بردار بود، به گردن دولت افتاد.
ـ با انجام خلع ید، تحریم دولت انگلستان با خروج ۱۰۰ نفتکش انگلیسی از آب‌های جنوب ایران شروع و با اعزام کشتی جنگی موریس به خلیج فارس، انگلستان عملا مانع صدور نفت ایران شد.
علاوه بر همه اینها ركود بازار و بحران در صنایع و كشاورزی، كسری روزافزون بودجه، تورم و افزایش قیمت‌ها و مهاجرت گروهی كشاورزان به شهرها و... نیز بر دوش دولت وقت سنگینی می‌كرد.

با وجود تمامی این تحریم ها و کینه توزی ها، دولت دکتر مصدق با سیاست‌هایی که در ادامه بدان اشاره می‌شود تلاش کرد تا بودجه ای متوازن و بدون کسری ببندد و سیاستی که بعدها به «اقتصاد بدون نفت» معروف شد را در دستور کار قرار دهد.

اقتصاد بدون نفت
سیاست‌های اقتصادی دولت دکتر مصدق به دو قسمت تقسیم می شود؛ نخست چهار ماه اول حکومت او که از اردیبهشت ۱۳۳۰ تا پایان مرداد آن سال است که به بازگشت از سفر آمریکا و شرکت در جلسه شورای امنیت سازمان ملل منتهی شد، و دوم باقیمانده دوران حکومت تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲.

در چهار ماه اول دوران زمامداری دکتر مصدق، وضعیت اقتصادی کشور بر همان منوال سابق بود و بخشی از ذخیره ناچیز ارزی کشور صرف واردات لوازم و کالاهای غیرضروری می‌شد. اما به سرعت با وخیم‌شدن وضع اقتصادی کشور دولت ناچار به تغییر سیاست‌های اقتصادی خود شد و از اواخر مرداد تا اواخر آذر یک سیاست اقتصادی درست و مناسب با منافع ملی کشور ترسیم نمود (خامه‌ای، ۱۳۶۹: ۹۱) که در ادامه به رئوس این سیاست‌ها اشاره می‌شود.

۱- تشویق صادرات و محدود کردن واردات غیر ضروری:
در گام نخست یك سیاست انقباضی در مورد واردات كالا‌های غیرضروری در دستور كار دولت ملی قرار گرفت؛ از چهار شهریور ۱۳۳۰ مقرر شد که دولت فقط برای کالاهای بسیار ضروری همچون قند، دارو، نساجی و لوازم صنعتی به نرخ رسمی ارز بفروشد (به اضافه ۲/۲۵ ریال بهای گواهینامه صادرات). همچنین بانک‌های دولتی از فروش ارز برای کالاهای غیرضروری و تصفیه اسناد آنها خودداری کردند.

مهم‌ترین دستاورد این سیاست آن بود كه واردكنندگان كالا‌‌های غیرضروری مجبور بودند ارز لا‌زم را از بازار آزاد و با قیمتی بالا‌تر از نرخ رسمی ‌تهیه كنند كه این نیز موجب بالارفتن قیمت واردات این نوع كالا‌ها ‌شد و تا حدودی در ورود آنها وقفه به وجود آمد و این وقفه خود باعث ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا برای این كالا‌ها شد و بخشی از ركود بازار به دلیل انباشت كالا‌های غیرضروری كاسته شد. از سوی دیگر صادركنندگان نیز به دلیل آن كه تفاوت قیمتی در بازار حاصل شده بود، گواهینامه‌های ارزی خود را در بازار به فروش می‌رساندند.

نتیجه این سیاست تكاپوی بیشتر صادركنندگان برای یافتن بازارهای جدید صادراتی و افزایش حجم صادرات شد که نتایج آن در جدول زیر مشاهده می‌شود:
سال موازنه ارزش صادرات و واردات
۱۳۲۸ -۷۵۳۴
۱۳۲۹ -۳۵۴۶
۱۳۳۰ -۳۰۱۴
۱۳۳۱ +۶۲۵
۱۳۳۲ +۲۶۶۶
۱۳۳۳ +۲۲۶۴
۱۳۳۴ -۲۸۶۳
۱۳۳۵ -۱۸۲۷۳

همین طور که جدول بالا نشان می‌دهد موازنه ارزش صادرات و واردات چه پیش از دولت مصدق و چه پس از آن همواره منفی بوده است و تنها در سه سالی که مصدق زمامداری دولت را در دست داشته است، این موازنه مثبت شده است که عملکرد مثبت اقتصادی این دولت را نشان می دهد.

۲- تهیه ارز لازم و تعادل موازنه پرداخت ها:
دولت در تهیه ارز به دو نکته توجه می کرد؛ اولا تا آنجایی که ممکن است از امکانات داخلی استفاده کند. ثانیا در صورت ضرورت استفاده از منابع خارجی زیر بار شرایط اسارت بار نرود. در این راستا دولت چند کار انجام داد:

الف) دولت در ۳۱ مرداد ۱۳۳۰ قانونی را به تصویب رساند که به دولت اجازه می داد ۱۴ میلیون لیره از ارز موجود در حساب پشتوانه ارزی را جهت رفع مضیقه ارزی کشور مصرف کند. نزدیک به نیمی از این مبلغ یعنی ۶۰۰ میلیون ریال صرف افزایش سرمایه بانک کشاورزی (۱۰۰ میلیون ریال) و وام به سازمان برنامه و بودجه (۵۰۰ میلیون ریال) شد تا صرف سرمایه گذاری و صنعت و کشاورزی کشور شود که از طرفی موجب رونق بازار و بالارفتن تقاضا می شد و از طرف دیگر عرضه را نیز افزایش نمی‌داد و نمی‌گذاشت موجب تورم شود. (خامه‌ای، ۱۳۶۹: ۹۴) باقیمانده این مبلغ نیز مطابق تبصره ۲ این قانون «صرفاً برای احتیاجات عمومی و ضروری واقعی کشور قابل استفاده خواهد بود که به تصویب هیئت وزیران فروخته خواهد شد» (خامه‌ای، ۱۳۶۹: ۹۵)

ب) دولت مبلغ ۰۰۰/۷۵۰/۸ دلار از صندوق بین المللی پول دریافت نمود و معادل آن را به شکل ریال کرد. این مبلغ عنوان وام نداشته و سود به آن تعلق نگرفت و صرفاً یک مبادله ارزی بود و دولت در سال ۱۳۳۰ کلاً معادل ۲۸۴ میلیون ریال از صندوق بین المللی پول و بانک بین المللی ترمیم و توسعه که وابسته به آن بود دریافت داشت.

ج) دولت ملی با هدایت بازرگانی خارجی به سوی معاملات پایاپای سعی در کاهش نیاز کشور به ارز نمود. قبل از این نیز ایران با شوروی آلمان و فرانسه قراردادهای پایاپای داشت، اما دولت دکتر مصدق سعی نمود تا با کشورهای بیشتری این چنین روابطی را برقرار نماید لذا بلافاصله مذاکرات با کشورهای سوئد، پاکستان، هندوستان، افغانستان، لهستان، مجارستان، عراق، ایتالیا و ژاپن انجام شد و پیش از پایان سال در مورد لهستان، ایتالیا و مجارستان به نتیجه رسید.

نتیجه این شد که صادرات ایران به شوروی از ۲۴ میلیون در ۱۳۲۹ به ۹۰۱ میلیون ریال در سال ۱۳۳۰ و واردات از ۳۲۹ میلیون ریال به ۸۰۷ میلیون ریال رسید. همچنین صادرات ایران به آلمان در همان سالها از ۴۲۵ میلیون ریال به ۸۳۵ میلیون ریال و واردات از ۳۶۰ میلیون ریال به ۷۲۹ میلیون ریال رسید در مقابل واردات از کشورهای انگلیس و آمریکا کاهش یافت. (خامه‌ای، ۱۳۶۹: ۹۸)

۳- رفع کسری بودجه و کوشش برای تعادل آن:
به طور کلی بودجه دولت از سال ۱۲۲۰ به بعد، کسری شدیدی را نشان می‌دهد. اما خلع ید از شرکت نفت انگلیس در ایران موجب بیکاری بیش از ۶۰ هزار نفر شد که تامین حقوق آنها بار سنگینی بر دوش دولت اضافه کرد. دولت در سال ۱۳۳۰ از افزایش حجم اسکناس‌های در گردش اجتناب کرد و سعی کرد با انتشار «اوراق قرضه ملی» کمبودهای خود را مرتفع کند. اما ثروتمندان از خرید آن خودداری کردند و حزب توده نیز خرید آن را تحریم کرد با این وصف ۵۰ میلیون تومان از این اوراق توسط مردم خریداری شد و این نشان‌دهنده علاقه مردم به دولت ملی بود.

با این توصیفات بودجه واقعی سال ۱۳۳۰ (که توسط مرکز آمار ایران در سال ۱۳۵۵ نشریات منتشر شده است) درآمد دولت را در این سال ۹ میلیارد و ۵۲۲ میلیون ریال و هزینه آنرا ۹ میلیارد و ۵۴۹ میلیون ریال نشان می‌دهد که کسری کمی را نشان می‌دهد.
مجموعه قوانین مصوب دولت در این مدت نشان می‌دهد که دولت سعی در افزایش درآمدهای خود از طریق گوناگون داشته که مهم‌ترین آنان عبارت اند از تصویب و اجرای لایحه قانونی «مالیات بر اراضی غیرکشاورزی» لایحه قانونی «ثبت اراضی موات اطراف شهر تهران»، لایحه قانونی «ثبت اراضی موات اطراف شهرهای غیرتهران» لایحه قانونی «تسویه حساب مالیات‌های معوقه» و...

۴- کوشش برای مهار کردن تورم
نرخ تورم در دوران نخست‌وزیری دكتر مصدق نیز بنابر شواهد و عملكرد اقتصادی او رشد چندانی نداشته است زیرا از یك سو موازنه بازرگانی خارجی یعنی افزایش صادرات و كاهش واردات غیرضروری و از سوی دیگر موازنه پرداخت‌ها بدون اتكا به درآمد نفت در دستور كار قرار داشت؛ شكستن ركود بازار و راه‌اندازی مجدد كارخانه‌ها وافزایش چشمگیر تولیدات كشاورزی را نیز ازجمله این دلا‌یل می‌توان برشمرد و مهم‌تر از همه آنكه این دولت تا ۱۸ ماه نخست حكومت خود حجم اسكناس در گردش را تغییر نداد وحتی زمانی كه استقراض از بانك ملی به مبلغ ۳۱۲ میلیون تومان را در دستور كار قرار داد پس از مشورت با كارشناسان زبده اقتصادی (دكتر شاخت و كامی‌گوت) و اطمینان از اینكه با توجه به حجم تولید وعرضه كالا‌ در بازار آن را تورم‌زا تشخیص ندادند، اقدام به این كاركردند.

قیمت برخی کالاهای اساسی به شرح زیر است:
۱۳۲۹ ۱۳۳۰ ۱۳۳۱ ۱۳۳۲ افزایش بها نسبت به ۱۳۲۹
عدس (۱۰۰ کیلوگرم) ۱۲۵۰ ۸۵۰ ۷۲۰ ۸۰۰ -۳۶%
پیاز(۱۰۰ کیلوگرم) ۳۵۰ ۳۲۰ ۴۰۰ ۴۰۰ +۱۴%
کره (یک کیلو) ۶۵ ۹۰ ۹۰ ۹۰ +۳۶%
برنج دمسیاه (یک کیلو) ۲۳ ۲۰ ۲۰ ۲۰ -۱۵%
چای معمولی (یک کیلو) ۴۰ ۴۰ ۳۰ ۳۰ -۲۵%
پنیر تبریز (یک کیلو) ۴۵ ۴۰ ۴۰ ۴۰ -۱۱%
پارچه چیت (یک متر) ۱۸ ۱۷ ۱۷.۵ ۱۷ -۵.۵%

در مجموع آمار ارائه شده نشان می دهد که در طول مدت حکومت دکتر مصدق هزینه مسکن و پوشاک کاهش یافته و نرخ تورم چندان افزایش نیافت و او با تصویب قوانینی همچون قانون «کمک ترمیم حقوق دبیران و آموزگاران» (مصوب ۱۲ خرداد ۱۳۳۰) و قانون « اضافه حقوق مستخدمین جزو دون پایه» (مصوب ۱۵ اسفند ۱۳۳۱) حتی سعی در بهبود وضعیت اقتصادی اقشار فرو دست جامعه نیز نموده است.

۵- گسترش و بهبود کشاورزی:
‌ در طی دوران ۲۸ ماهه حكومت دولت مصدق در مجموع ۵۵۳ میلیون تومان شامل ۱۲۶ میلیون تومان دریافتی از بانك ملی بابت قیمت ۱۴ میلیون لیره، ۶۵ میلیون تومان بابت استقراض از صندوق بین‌المللی پول، ۵۰ میلیون تومان بابت قرضه ملی و ۳۱۲ میلیون تومان بابت نشر اسكناس خارج از درآمدهای دولت به خزانه واریز شد كه حدود ۲۵۰ میلیون تومان آن برای كسری بودجه شركت ملی نفت به آبادان فرستاده شد و مابقی برای سرمایه بانك كشاورزی، رهنی، شركت تلفن، بانك توسعه صادرات، وام به شهرداری‌ها برای عمران و آبادی شهرها، لوله‌كشی و برق به شهرداری تهران و كمك به كارخانجاتی كه بدون كمك دولت نمی‌توانستند به كار ادامه دهند و مساعدت برای كشت توتون و پنبه و چغندر و ساختمان انبار دخانیات هزینه شد.

با توجه به اینكه عمده اقلا‌م صادراتی ایران در این سال‌ها محصولا‌ت كشاورزی و دامی‌بود تزریق بودجه مزبور در بخش كشاورزی عاملی برای رونق كشاورزی و افزایش تولید و به تبع آن افزایش صادرات این محصولا‌ت شد و نرخ تورم را هم متعادل نگه داشت.
تصویب لوایحی مانند لایحه «انتقال املاک و خالصجات دولتی به وزارت کشاورزی» و لایحة الغا عوارضی در دهات و لایحه «ازدیاد سهم کشاورزان و سازمان عمران کشاورزی»، بازستاندن املاک غصب شده توسط رضاشاه از جمله سایر اقدامات دکتر مصدق در زمینه کشاورزی بود (خامه‌ای، ۱۳۶۹:. ۱۰۷-۱۰۶)

سال تولیدات گندم(هزار تن) تولیدات برنج (هزار تن)
۱۳۲۹ ۲۲۸۷ ۵۸۴
۱۳۳۰ ۲۲۶۶ ۳۵۹
۱۳۳۱ ۲۷۷۱ ۵۴۱
۱۳۳۲ ۲۸۰۰ ۶۵۸
۱۳۳۳ ۲۵۵۴ ۵۲۸

سایر اقدامات دولت در بخش عمرانی عبارت اند از:
- کوشش برای بازگشایی کارخانه ها و موسسات تولیدی تعطیل شده یا در حال رکود.
- تخصیص بخش عمده ای از ۵۰۰ میلیون ریال حاصل از انتشار اوراق قرضه ملی به کارهای عمرانی مانند حفر تونل کوهرنگ و ادامه عملیات ساختمانی ۳ سد دیگر و آغاز کار ۶ سد در استان‌های مختلف
- گسترش بهره برداری از معادن

دکتر مصدق در «خاطرات و تالمات» چنین می نویسد که :
« ماههای قبل از تصدی من هر ماه دو میلیون لیره به سازمان برنامه می رسید که بعد از تشکیل دولت این جانب قطع شد و اولین روز تشکیل دولت این جانب یعنی روز ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ موجودی نقد خزانه داری کل حدود ۵۲ میلیون ریال و موجودی نقد سازمان برنامه ۲۸۰۰ ریال بود که چند روز بعد از ملی شدن صنعت نفت یکی از مدیران ایران و موثر شرکت نفت انگلیس و ایران به من گفت اگر دولت توانست یک ماه مملکت را بدون عایدات نفت اداره کند و به کار ادامه دهد آن وقت باید قبول کنیم که صنعت نفت را ملی کرده است. با این حال دولت توانست متجاوز از دو سال بدون کمک خارجی و عواید نفت و پرداخت بودجه شرکت ملی نفت که آن هم سربار بودجه دولت شده بود مملکت را اداره کند و سازمان برنامه هم تمام وظایف خود را انجام دهد و روزی هم که دولت سقوط نمود وجهی معادل ۸۰۰ میلیون ریال نقد و در حدود ۱۲۰۰ میلیون ریال مطالبات و جنسی موجود داشت که از آن دولت بعد استفاده نمود» ( مصدق، ۱۳۷۲: ۲۳۶-۲۳۵).

نتیجه گیری
پیش از نتیجه گیری ذکر این نکته ضروری است که این مقاله تاییدکننده اقدامات سیاسی، فرهنگی و مذهبی دکتر مصدق نیست، اما می‌خواست نشان دهد چگونه یک دولت با نگاهی به درون و اتکا به سرمایه های بومی، می‌تواند ضمن آنکه مانع تورم شود، اقدام به ایجاد ثبات در بازار داخلی کشور نماید بلکه برخلاف شایعات مخالفان و وابستگان خارجی اقتصادی پویا و درونزا را رقم بزند.

در واقع از سال ۱۹۱۹ که «لیره‌های نفتی» راه به خزانه ایران پیدا كرد، اقتصاد ایران گرفتار اعتیادی علا‌ج‌ناپذیر به نام «خام‌فروشی سرمایه» و تزریق نابخردانه ارزهای حاصل از فروش نفت به اركان اقتصاد شد.‌ در تمام این سال‌ها متاسفانه این ماده گرانبها نه تنها ترمزی بر شكوفایی اقتصاد پراستعداد و مملو از امكانات ایران بود بلكه به سدی محكم در برابر شكل‌گیری اقتصاد پویا در كشور بدل شد.
منظور از تاکید بر «اقتصاد بدون نفت» چشم‌پوشی از معادن سرشار نفت و گاز و عدم پالایش آن نیست، چرا که هیچ آدم خردمندی با هیچ سرمایه‌ای چنین نمی‌کند، بلکه منظور تکیه نکردن به درآمدهای نفتی و دوری کردن از اقتصاد تک‌محصولی است.
به این دلیل که اولا اقتصاد تک‌محصولی همواره ناهمگن، نامتعادل و شکننده است. چون تعیین عرضه و تقاضا و بنابراین قیمت محصول با ما نیست. و ثانیا کارتل دیوپیکر اوچک نشان داده است که همراه با جهان سلطه می‌تواند هرگاه که بخواهد خرید نفت از کشور معینی را تحریم کند. بنابراین متوازن ساختن تولید ملی در رشته‌های گوناگون صنعتی و کشاورزی و پی‌ریزی اقتصاد چندمحصولی و مقاومتی، واجب‌ترین کار اقتصاد ایران است.
 
۱۳۹۲-۱۲-۲۸ ۱۱:۵۶:۳۶
سالهای مدید است که با پیدایش ابزارهای تامین مالی جدید، اتکا به نفت و سایر ذخایر ملی، منتفی شده و برای روز مبادا و نیز پشتوانه مالی کشورها بر روی آن حساب می کنند.
در حقیقت، ابتدایی ترین و منسوخ ترین راه تامین مالی کشورها، فروش نفت است.

وجود صنایع مادر در کشور از یکسو و پیدایش بازارهای اوراق بهادار در کشورمان، در طول نیم قرن گذشته، راه خوبی برای جایگزین شدن بجای فروش نفت بوده ولی متاسفانه بورس و بازار اوراق بهادار کشور فقط در حد سوددهی به عده ای خاص و سفته بازی باقی مانده.

می توان با احیا ساختار جدید و شفاف بازار اوراق بهادار بورس و جذب سرمایه گذار خارجی و ابزار جدید مالی ، بسوی راههای جدید کسب درآمد برای کشور رفت. اگر بخواهند و بگذارند. (2033047) (alef-13)
 
۱۳۹۲-۱۲-۲۸ ۲۳:۵۳:۰۳
در شرایط فعلی با جوی که دولت و....ساخته اند ظاهرا تنها راه نجات کشور پاپان تحریم ونفت فروشی بیشتر است اما بدون توجه به این نکته که با فرض پایان تحریم ها وفروش نفت آیا درآمد کشور اون قدر خواهد شد که همه مشکلات را حل کنند ؟ (2033975) (alef-10)
 
میهن دوست
۱۳۹۲-۱۲-۲۸ ۱۱:۵۹:۱۴
به نام خدا
از نویسنده مقاله تشکر می کنم. بسیار مفید بود. همان نکته ای که در آخر اشاره کردید(اقدامات فرهنگی و سیاسی دکتر مصدق) و اختلاف با آیت آلله کاشانی باعث از بین رفتن پشتوانه مردمی حکومت ملی دکتر مصدق شد.
مردمی به شدت مذهبی که متاسفانه در پی سیصد سال استعمار انگلیس خبیث و روسیه به شدت بیسواد بودند.
البته چند نگته را نباید نادیده گرفت:
1)جمعیت ایران در آن روز حدود 22 تا 25 ملیون نفر بود.
2)رسانه ای برای سمپاشی اذهان مردم وجود نداشت که مردم با شنیدن و دیدن اخبار سوء آن ها اقدامات دولت را بیهوده و دشمن را شکست ناپذیر تصور کنند. مردم به شدت به روحانیت اصیل وابسته و از آن حرف شنوی داشتند نه از رسانه های بیگانه.
3)کشور چند سال بیشتر نبود که از اشغال و قحطی بعد از جنگ رهایی پیدا کرده بود و برای قشر رعیت که حداکثر بودند تفاوتی نداشت.
در 35 سال پس از انقلاب فقط یک دولت شعار رهایی از اقتصاد خام فروشی را سر داد که متاسفانه خود با ثبت رکورد فروش روزانه 4300000 یشکه دلسوزان را نا امید کرد.(دولت سابق) دولت فعلی نیز با افتخار از بازگشت سطح تولید به همان سطح سخن می گوید.
حضرت آقا بارها فرموده اند که این خام فروشی میراث شوم انگلیس خبیث است. و بارها فرموده انداقتصاد باید مانند سیاست بین مردم نهادینه شود.
امروز مردم ما تحت تاثیر رسانه های بیگانه و حتی رسانه ملی خودی به شدت مصرف گرا شده اند و اداره چنین اقتصادی با جمعیت 75 ملیونی به غایت دشوار است. همانطور که نویسنده محترم فرمودند در شرایط تحریم اتکای اقتصاد باید بر ظرفیت های بومی استوار باشد. در طول رقابت های انتخاباتی فقط یک کانذیذا این سیر را دنبال می کرد(دکتر جلیلی) یعنی یک هشتم نامزدها. که حای تاسف است. دولت فعلی در این عرصه به شدت منفعل است و در زمان تبلیغات هم هر سوال در زمینه اقتصاد با نقدهای آتشین دولت سابق پاسخ داده می شد. اهمیت حرف رهبرمان را فراموش نکنیم اقتصاد مقاومتی و نه ریاضتی. با مشارکت همه مردم. (2033051) (alef-13)
 
ذ
۱۳۹۲-۱۲-۲۸ ۱۲:۵۲:۳۸
معنی اقتصاد مقاومتی هم دقیقا همین است. منظور قهر با دنیا یا عدم فروش نفت نیست. منظور این است که فکر نکنیم با فروش نفت همه مشکلات حل می شود. تا زمانی که ایران وابسته به نفت باشد دارای قدرت نرم soft power نخواهد بود. اینکه غرب توانست بانک مرکزی ما را تحریم کند نشان از ضعف قدرت نرم ما دارد. اقتصاد پویا و صادر کننده که منافع کشورهای زیادی را در زمینه های مختلف درگیر با اقتصاد ما می کند اولین قدم برای به دست آوردن قدرت نرم است.

http://www.amazon.com/Soft-Power-Means-Success-Politics/dp/1586482254

قدرت نرم با جنگ نرم فرق دارد. قدرت نرم امکانات و چانه زنی را بالا می برد و موقعیت یک کشور را در جامعه بین المللی و منطقه مستحکم و پایا می کند. خوب است که الف با نویسندگان خوب و زبردستش که منافع ملی را به بازیهای جناحی ارجحیت می دهند به تشریح مفهوم قدرت نرم و رابطه آن با اقتصاد مقاومتی بپردازد. (2033122) (alef-10)
 
۱۳۹۲-۱۲-۲۹ ۰۰:۲۴:۲۳
درود خدا بر روان پاک ابرمرد تاریخ ایران،دکتر محمد مصدق (2033991) (alef-10)
 
۱۳۹۲-۱۲-۲۹ ۰۴:۲۹:۲۱
در این مقاله به نقش تعیین کننده مصدق اشاره شده است. سرمایه های فکری مهمترین سرمایه های یک کشور هستند مصدق از سن 12 سالگی در وزارت دارایی(مالیه) کار میکرده و خاندان او از زمان کریمخان زند اداره مالیه این کشور را به عهده داشتند حتی آغا محمد خان قاجار پس از فتح شیراز مالیه را به آنهاسپرد این خانواده 13 وزیر دارایی و 5 نخست وزیر در خود دید و حاصل این ثبات مدیریت ظهور مصدق بود مصدق سیاستمداری کار کشته بود و وقتی به هدف خود ملی شدن نفت رسید ترجیح داد بدون مقاومت قدرت را رها کند تا کشور با فشار حزب توده که در آن زمان بسیار قدرتمند بود به دام کمونیستهای شوروی نیافتد. حتی علما نیز که علیرغم اختلافات موجود همیشه پشتیبان او بودند آن زمان با کنار رفتن او موافق بودند. نقش شوروی در بسیاری از تصمیم گیریهای دوران قبل از انقلاب بسیار چشم گیر بود سایه این همسایه بزرگ و البته ترسناک همیشه نقشه های سیاستمداران آن دوره را تحت تاثیر قرار میداد (2034028) (alef-10)
 
علی
۱۳۹۲-۱۲-۲۹ ۰۸:۰۴:۰۷
با سلام و احترام موارد زیر اعلام می گردد
الف-مقاله جالب و به موقع بود و از نویسنده و سایت الف برای نشر آن تشکر می شود.موارد زیر پیشنهاد می شود
1-یک مرجع برای تصمیم گیری موارد اقتصاد لازم و ضروری است و نمایندگاه محترم مجلس هم به تصمیمات آن مرجع احترام بگذارند. برای این کار وظیفه دولت بسیار سنگین است و هماهنگی آن کار بسیا بسیار مشکلی است امید است همان طور که در خصوص انرژی صلح آمیز هسته ای موفق عمل شده در این خصوص هم خوب عمل گردد.

2-با مردم صادق باشیم و موارد را با آن ها درمیان بگذاریم و از آنها کمک بخواهیم همانند جنگ تحمیلی که خوب عمل شد. اگر چه امام دربین مانیست ولی رهبر معظم انقلاب حضور دارند و این کار شدنی است دلیل پیشرفت کار های هسته ای است.

3-اعتماد شرکتهای خصوصی و کار آفرینان لازم است و یکی از این راهها طبق قانون همه شرکتها لازم است اولا دفتر مالیاتی تحویل دهند و ثانیا حسابرسان قسم خورده و مورد تایید حسابهای شرکتها را حسابرسی کنند و این حساب رسیها مورد تایید دارایی قرار گیرد و دو مرتبه دارایی خودش نخواهد بررسی دو باره و چند باره انجام دهد ولی بصورت آماری تعدادی را بررسی و اگر مشکلی بود شرکت حسابرس را تنبیه جدی و لغو امتیاز.

4-شرکتهایی که تک دفتره هستند تشویق به گونه ای که همه شرکتها خود را تک دفتره کنند تا اینکه به خواهند از پرداخت مالیات فرار کنند به گونه ای که کار صادقانه تشویق شود.

5-نحوه بررسی مالیات شرکتها با توجه به تورم باشد بررسی مالیات در حال حاظر غیر نورمی است و یکی از دلایل فرار از تحویل دفتر توسط شرکتها همین مو ضوع است. این کار بسیار بسیار مهم است و کلیدی. (2034052) (alef-10)
 
بهروزی نژاد
۱۳۹۲-۱۲-۲۹ ۰۸:۴۷:۲۸
باسلام وتشکرازانتخاب مفیدموضوع مقاله توسط نویسنده محترم ومناسبت آن درسال شکوفایی اقتصادی پس ازحماسه سیاسی که هرجاحضرت آقاورودجدی وجهادی برمسائل تاثیرگذارداشته اندبه بهترین واثرگذارترین شکل حماسه ایجادشده است،لازم به ذکراست همانطورکه نویسنده محترم اشاره نمودنددولت مصدق دربیست وهشت ماه تلاش ومدیریت توانست اقتصادبدون وابستگی به نفت رابه خوبی تجربه نمایددولتی که پایه های اقتصادی آن فقط مبتنی برصنعت کشاورزی ودامداری ووابستگی علمی وصنعتی به کشورهای دیگربوده است ولی امروز پس از گذشت سی سال انقلاب وتکیه وتاکیدحضرت آقابرعلم محوری وعرضه آن به کشوروحتی دنیا،امروزباپیشرفت فناوری نانو،پزشکی،داروسازی، کشاورزی،تسلیحات،خودروسازی،اختراعات،انرژی هسته ای و...که درحال حاضربااقتدارجمهوری اسلامی دربین مجامع بین المللی واستقبال کشورهابه سرمایه گذاری درکشوروهمچنین پشت سرگذاشتن موفق ازتحریمهاوشکست تحریم کنندگان،این سؤال متصوراست که آیازمان حماسه اقتصادی به فرمان امام خامنه ای نرسیده است؟که حتماباپشتوانه مردم وتلاش دولت به فرمانده ای حضرت آقا،تشخیص درست وبهنگام ایشان واجرای موفق اقتصادمقاومتی ،سال جدیدشاهدشکل گیری حماسه اقتصادی وسرافرازی وعزت ایران اسلامی خواهیم بود"بادعای حضرت بقیة الله العظم روحی فدا"انشاءالله. (2034067) (alef-10)
 
مرتضی
۱۳۹۲-۱۲-۲۹ ۱۲:۲۴:۵۹
واقعا سند این حرفها کجاست؟ از کجا معلوم مصدق واقعا موفق عمل کرده است؟ (2034185) (alef-10)
 
نویسنده
۱۳۹۳-۰۱-۰۴ ۱۰:۲۸:۲۳
سند این حرف ها در ابتدای مقاله نوشته شده است؛ کتاب اقتصاد بدون نفت دکتر انور خامه ای (2036346) (alef-13)
 
۱۳۹۲-۱۲-۲۹ ۱۸:۵۸:۲۰
"این مقاله تاییدکننده اقدامات سیاسی، فرهنگی و مذهبی دکتر مصدق نیست.."

شتر سواری دولا دولا نمی شود . تا زمانی که عقاید دیگر را قبول نداشته باشیم و فقط بخواهیم یک جریان بر امور کشور مسلط باشد و فقط بخواهیم با زرنگی در مواقعی به مشکل می خوریم از توان و تلاش افراد دیگر استفاده کنیم بدون اینکه به آنها اجازه مشارکت در امور را بدهیم به جایی نمی رسیم. (2034407) (alef-10)
 
۱۳۹۳-۰۱-۰۱ ۱۳:۵۳:۵۴
متاسفانه بعد از انقلاب يكى از ساده ترين كارهايى كه دولتهاى وقت انجام دادند چاپ اسكناس و تزريق ان به جامعه بود از همان روز اول بايد بفكر اين روزها ميبودند دولتهاى ما در برنامه ريزيهاى يكساله شان هم موفق نبوده و نيستند و اين در حاليست كه بايد برنامه ريزيهاى ٥٠ سال داشته باشند ، مسئولان اقتصادى و مالياتى كشور هم فقط از همان منابع قبلى مثلا تجار و يا مغازه دارها دائم ماليات و ماليات و ماليات مضاعف ميگيرند اما هرگز فكر نميكنند ان شخصى كه سوار يك اتوموبيل ميليارد تومانى شده است ايا مالياتش را پرداخته ، ان باغدار لواسانى كه باغ گيلاسش را پنجاه ميليارد تومان ميفروشد ( بدليل سياستهاى غلط شهرسازى و محيط زيستى و منابع طبيعى و اقتصادى و تورم كه باعث چنين افزايش قيمتهاى وحشتناكى ميشود ) آيا بجز ماليات معاملاتى كه رقم بسيار ناچيزى هست مالياتى ميپردازد (2034604) (alef-10)
 
۱۳۹۳-۰۱-۰۳ ۱۵:۳۴:۳۳
خدا غريق رحمت مند دكتر محمد مصدق را (2035842) (alef-13)
 
۱۳۹۳-۰۱-۰۴ ۲۳:۴۶:۵۳
شاید هنوز زود باشد که ملت ما به خصوص نسلی که چند دهه از زمان مصدق فاصله دارد عظمت آن مرد تنها را بشناسد . آنها که با تاریخ معاصر ایران آشنا هستند میدانند مصدق زمانی اقتصاد مقاومتی را طراحی واجرا کرد که هنوز پنج سال بیشتر از پایان جنگ دوم و ماجرای پیشه وری و آذربایجان ونفوذ چپهای وابسته در سیاست ایران و بسیاری گرفتاریهای دیگر نگذشته بود . او با همکاری معدود مردان شرافتمندی مثل دکتر فاطمی ، دکتر صدیقی و.......تا رسیدن به پیروزی ملت ایران فاصله ای نداشت .امروز دیگر در بزرگداشت آن اسطوره تقوا ومدیریت کوتاهی نکنیم شاید سیاستمداران امروز ما دریابند که خدمت به ایران وایرانی ماجور خواهد بود . مسئولین حاضر یادشان باشد که دکتر صدیقی پس از عزل از وزارت کشور با یکدستگاه تاکسی به خانه رفت چون معتقد بود که پس از عزل حق استفاده از بیت المال را ندارد . یادشان گرامی باد وخداوند بزرگ غریق رحمتشان کند . (2037495) (alef-13)
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.