توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 208961
نگاهی به شب چله (یلدا)
بخش تعاملی الف - ضیاء طرقدار – فارغ التحصیل رشته علوم سیاسی
اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۷ آذر ۱۳۹۲ ساعت ۱۳:۱۰
از لحاظ نجومی، شب یلدا یا "شب چله" شب اول زمستان و درازترین شب سال است. و فردایِ آن با دمیدن خورشید، روزها بزرگ تر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد. این بود که ایرانیان باستان شب آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی بر پا می کردند .(۱)

مردم عهود دور و گذشته، که پایه زندگی شان بر کشاورزی – چوپانی قرار داشت و در طول سال، با سپری شدن فصول و تضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان آشنایی یافته و کارها و فعالیت هاشان را بر اثر آن تنظیم می کردند. روشنی و روز و تابش خورشید و اعتدال هوا در نظرشان مظاهر نیک و موافق و ایزدی بود. تاریکی و شب و سرما را نیز از اعتدال اهریمن می پنداشتند. ملاحظه می کردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می شود. به همان نسبت بلندی، از روشنی و نور خورشید بیشتر استفاده می کردند و می نگریستند که شب ها کوتاه است. کم کم این اعتقاد برایشان پیدا شد که نور و روشنی و ظلمت و تاریکی مرتب در نبرد و کشمکش هستند، گاه خورشید و فروغ چیره شده و ساعات بیشتری در پرتو خود مردم را نیرومند نگاه می دارد و گاه مقهور تاریکی واقع شده و ساعات کمتری با فروغ و تابش اندکی فیض می رساند.

در طول سال، دریافتند که کوتاه ترین روزها، آخرین روز پاییز، یعنی روز سی ام آذر و بلندترین شب ها، شب اول زمستان، یعنی نخستین شب دی ماه است. اما بلافاصله پس از این بلندترین شب سال، از آغاز دی، روزها به تدریج بلندتر و شب ها کوتاه تر می شود. خورشید هر روز بیشتر در آسمان می پاید و نور و گرمی نثار می سازد، به همین جهت آن شب را یلدا نامیده اند، یعنی تولد، زایشِ خورشید شکست ناپذیر، و آن را آغاز سال قرار دادند، یعنی انقلاب شتوی و آغاز زمستان.

آشکار است که به موجب بلندترین شب که تاریکی بیشتر در زمین می پایید که مظهر اهریمن است، این شب را نحس و بدیمن می شمردند. در شب یلدا، یا تولد خورشید، جهت رفع این نحوست، آتش می افروختند. گرد هم جمع می شدند. خوان ویژه می گستردند. هر آنچه میوه تازه فصل که نگاهداری شده بود و میوه های خشک در سفره می نهادند. این سفره جنبه دینی داشت و مقدس بود. همه شب را در پرتو چراغ و نور آتش می گذراندند تا اهریمن فرصت دژخویی و تباهی نیابد. چنانکه ملاحظه می شود، این مراسم پس از هزاران سال، تا کنون باقی و برجاست و در سراسر ایران زمین به نام شب چلّه برگزار می شود . اما امروزه چرا چله – چله بزرگ می نامند. چله بزرگ از اول دی ماه است تا دهم بهمن ماه که چهل روز تمام ادامه می یابد. چله کوچک از دهم بهمن ماه است تا بیستم اسفند، و از آن جهت چله کوچک می گویند که شدت سرما می کاهد. (۲)

هنگامی که آیین مهر از ایران در جهان متمدن کهن منتشر شد، در روم و بسیاری از کشورهای اروپایی، به همین جهت روز بیست و یکم دسامبر را که برابر با اول دی ماه بود، هنگامی که آیین مهر همگانی شده بود، به عنوان روز تولد مهر یا میترای شکست ناپذیر جشن می گرفتند. اما در سده چهارم میلادی بر اثر اشتباهاتی که در کبیسه روی داد، تولد مهر نجات بخش، یا مسیحای منجی – در بیست و پنجم دسامبر واقع شد و از آن پس تثبیت شد. تا آن زمان تولد عیسای مسیح در ششم ژانویه جشن گرفته می شد. اما دین اغلب رومیان و اغلب کشورهای متمدن اروپا، آیین مهر و میترا بود. اما هنگامی که کم کم مسیحیت در روم با فشار و ارعاب جا باز کرد، متولیان کلیسا چون نتوانستند با برانداختن جشن تولد میترا در بیست و پنجم دسامبر غلبه کنند، همان روز را زایش عیسای مسیح اعلام کردند که تا این زمان باقی مانده .

یَلدا Yaldâ یک واژه سُریانی است به معنی تولد. رومی ها خود واژه ناتالیس Natalis را به معنی تولد داشتند. مسیحیان سُریانی واژه یلدا را با خود به ایران آوردند و از آن زمان تا کنون در ایران ماندگار شده است. البته فقط تولد میترا و هنگام و موقع زمانیِ آن نبود که در مسیحیت داخل شد، بلکه در واقع امروزه همه مسیحیان جهان ، که شب تولد مسیح را جشن می گیرند و تا بامداد بلندترین شب سال را بیدار مانده و با خوردن و نوشیدن به شادی می گذرانند، همان تولد میترا، مسیحای نجات بخش یا سوشیانت را جشن می گیرند و اغلب مراسم و مناسک و آداب شان مقتبس از آیین مهر است . (۳)

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن کتاب حافظ مرسوم است. حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پری آن، آینده گویی می کنند . (۴)

***

منابع:
(۱)- دیدی نو از دینی کهن ( فلسفه زرتشت ) – دکتر فرهنگ مهر – جامی – چاپ هشتم : ۱۳۸۸ – ص ۱۹۲ – ۱۹۳

(۲)- جشن های آتش – هاشم رضی – انتشارات بهجت – چاپ دوم : ۱۳۸۳ – ص ۷۳ – ۷۶

(۳)- جشن های آتش – هاشم رضی – ص ۷۶ – ۷۷

(۴)- فلسفه زرتشت – دکتر فرهنگ مهر – ص ۱۹۳ – ۱۹۴
۱۳۹۲/۱۱/۱۹ ۱۰:۳۵
 
۱۳۹۲/۱۱/۰۲ ۰۶:۴۸
 
۱۳۹۲/۱۰/۱۷ ۱۰:۵۸
 
۱۳۹۲/۰۹/۰۴ ۰۷:۱۴
 
۱۳۹۲/۰۸/۲۱ ۲۱:۰۱
 
۱۳۹۲/۰۷/۲۵ ۱۱:۳۱
 
۱۳۹۲/۰۷/۱۰ ۰۶:۴۳
 
۱۳۹۲/۰۷/۰۸ ۰۶:۵۶
 
 
کلمات کلیدی : ضیاء طرقدار
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.