کد مطلب: 230839
ظریف در تاکتیک، محکم در استراتژی
بخش تعاملی الف - دکتر مهدي گلجان
اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.
تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۶ خرداد ۱۳۹۳ ساعت ۱۳:۱۸
تاکید بر استراتژی و تساهل و تسامح در تاکتیک از برجسته‌ترین مباحث تئوری‌های سیاسی در دوران معاصر است. آن چه در تاریخ معاصر ما خصوصاً پس از انقلاب اسلامی به صورت واضح و آشکار نمایان گردید این است که انقلاب اسلامی از آغاز تاکنون به هیچ وجه در مورد استراتژی خود کوتاه نیامده و نخواهد آمد.
این یک اصل مهم نزد بسیاری از سیاستمداران و رهبران بزرگ دنیا مانند ماندلا و گاندی نیز بوده و اصلی پذیرفته شده به شمار می‌رود. هر چه بیشتر روی استراتژی‌ها محکم و پابرجا بمانیم، به همان اندازه دست‌مان برای مانور در تاکتیک‌ها بازتر خواهد شد. فرمایش امام خمینی(ره)که «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند» به عنوان یک استراتژی بزرگ پذیرفته شده و مورد تایید است، ولی ایشان در یک اقدام تاکتیکی قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفت و در ظاهر یک نوع عقب‌نشینی تاکتیکی کرد و به اصطلاح خود ایشان، جام زهر را نوشید.
همچنین تعبیر مقام معظم رهبری در مورد مذاکرات هسته‌ای که نرمش قهرمانانه نام گرفت و مبتنی بر صلحی بود که به امام حسن(ع) تحمیل شد. برخی معتقدند که این موضوع ربط وثیق و اساسی با مسأله توسعه‌یافتگی یا عدم توسعه در کشورها دارد. به این مفهوم که هر چه یک کشور توسعه یافته‌تر باشد یا در مسیر توسعه گام بردارد، تاکید بر استراتژی‌ها، برایش مهم‌تر و بنیادین‌تر جلوه می‌کند و برعکس برای کشورهای توسعه نیافته و حتی کشورهایی که در مسیر توسعه قرار ندارند، ثبات در استراتژی اهمیت ندارد.
اکنون باید پرسید کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به کدام نوع از انواع توسعه توجه بیشتری دارند؛ توسعه درون‌زا یا برون‌زا؟ چراکه انتخاب هر یک از این‌ها در کنار استراتژی می‌تواند در انتخاب یا مانور بیشتر روی تاکتیک‌ها تاثیرگذار باشد.
در توسعه درون‌زا به لحاظ تکیه بر توانایی‌های داخلی، تاکتیک نیز به تبع آن رویکرد درون‌زا به خود می‌گیرد و فی نفسه ادبیات و روشی را فراهم می‌سازد که در آن اعتماد به نفس و تکیه بر نیروی انسانی و منابع داخلی و ثروت‌های ملی اساس و بنیان کار قرار می‌گیرند. این یک ویژگی برجسته در توسعه درون‌زا است که به قول اشتراوس همیشه بحث‌ها و تحلیل‌ها را از حاشیه به متن می‌آورد، چیزی که در توسعه برون‌زا به دلیل ذات کارش، دیده نمی‌شود يا بعضا مغفول مانده و ميماند.
در توسعه برون‌زا علاوه بر تاکید روی استراتژی‌های بنیادین و اصیلِ هر نظام و حکومتی، تعامل با دنیای بیرون برای کمک به بقا و قوت و استحکام استراتژی، نوعی تاکتیک به وجود می‌آورد که در آن نوعی تساهل و تسامح با دنیای بیرون شکل می‌گیرد. البته این تساهل و تسامح به حدی است که به اصول استراتژیک ضربه نزد و آن را تهدید نکند.
در این میان دولت تدبیر و امید كه با مشکلات زیر مواجه است:
۱. بحران اقتصادی و مساله تحریم‌ها
۲. سیاست خارجی و روابط با جهان پیرامون
۳. مشکلات زیست محیطی شامل آلودگی هوا، خشکسالی، نابودی دریاچه‌ها و جنگل‌ها، ریزگردها و...
۴. مشکلات اجتماعی شامل اعتیاد، طلاق، خشونت، بزهکاری و...
۵. فشار شدید بر دولت به عنوان تنها عنصر کارآمد برای رفع همه مشکلات و بی‌تحرکی تقریبی سایر بخش‌ها در این زمینه
با حفظ استراتژی‌های بنیادین نظام، تاکتیک حل مسایل درونی و بیرونی با تکیه بر روابط و سیاست خارجی را در پیش گرفته، تاکتیکی که نوعی تساهل و تسامح نسبی را به فراخور وضعیت امروز ما طلب می‌کند. البته باید این نکته را در نظر بگیریم که آیا به دنبال آرامش و استحکام ویترینی در سیاست، اقتصاد و جامعه هستیم یا آرامش و استحکام پایدار و اساسی؟
آنچه مسلم است دولت یازدهم به دنبال آرامش ویترینی نیست و کلید دکتر روحانی، یک کلید تاکتیکی برای حل نمادین و نمایشی مشکلات مردم نخواهد بود. اتفاقاً به نظر می‌رسد توقع اصلی مردم ایران از دولت در بحث مذاکرات هسته‌ای و بحران‌های پیش رو نیز این است که تساهل و تسامح در تاکتیک‌ها را به یک آرامش ویترینی در حوزه‌های اقتصادی و... سوق ندهد و به قول مولوی به گونه‌ای نباشد که
خانه داماد پر آشوب و شر قوم دختر را نبوده زان خبر
دولت تدبیر و امید صدالبته به این نکات اساسی توجه دارد و به دلیل به کارگیری مدیران کارآمد و لایق و داشتن پشتوانه تجربی شخص ریاست محترم جمهور در سیاست خارجی و مذاکرات و همچنین برخورداری از تحلیل مناسب از توسعه برون‌زا و شرایط کنونی جهان، قطعاً به نتیجه‌ای بسیار عالی برای ایران و ایرانیان دست خواهد یافت.
آنچه مسلم است ظریف در تاکتیک ظریف است، ولی در استراتژی بسیار سرسخت و محکم. لذا دیدیم که حتی یک قدم از مواضع اصلی و استراتژی جمهوری اسلامی ایران عقب ننشست و نخواهد نشست چراکه او به خوبی به این سخن ارسطو فیلسوف مشهور یونانی واقف است که در خیر بودن امور خیر هم تردید روا است. چراکه چه بسیار مردمی که به لحاظ امور خیر، دچار شر شده‌اند.
[۱] عضو هیات علمی و استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس
این یک اصل مهم نزد بسیاری از سیاستمداران و رهبران بزرگ دنیا مانند ماندلا و گاندی نیز بوده و اصلی پذیرفته شده به شمار می‌رود. هر چه بیشتر روی استراتژی‌ها محکم و پابرجا بمانیم، به همان اندازه دست‌مان برای مانور در تاکتیک‌ها بازتر خواهد شد. فرمایش امام خمینی(ره)که «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند» به عنوان یک استراتژی بزرگ پذیرفته شده و مورد تایید است، ولی ایشان در یک اقدام تاکتیکی قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفت و در ظاهر یک نوع عقب‌نشینی تاکتیکی کرد و به اصطلاح خود ایشان، جام زهر را نوشید.
همچنین تعبیر مقام معظم رهبری در مورد مذاکرات هسته‌ای که نرمش قهرمانانه نام گرفت و مبتنی بر صلحی بود که به امام حسن(ع) تحمیل شد. برخی معتقدند که این موضوع ربط وثیق و اساسی با مسأله توسعه‌یافتگی یا عدم توسعه در کشورها دارد. به این مفهوم که هر چه یک کشور توسعه یافته‌تر باشد یا در مسیر توسعه گام بردارد، تاکید بر استراتژی‌ها، برایش مهم‌تر و بنیادین‌تر جلوه می‌کند و برعکس برای کشورهای توسعه نیافته و حتی کشورهایی که در مسیر توسعه قرار ندارند، ثبات در استراتژی اهمیت ندارد.
اکنون باید پرسید کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به کدام نوع از انواع توسعه توجه بیشتری دارند؛ توسعه درون‌زا یا برون‌زا؟ چراکه انتخاب هر یک از این‌ها در کنار استراتژی می‌تواند در انتخاب یا مانور بیشتر روی تاکتیک‌ها تاثیرگذار باشد.
در توسعه درون‌زا به لحاظ تکیه بر توانایی‌های داخلی، تاکتیک نیز به تبع آن رویکرد درون‌زا به خود می‌گیرد و فی نفسه ادبیات و روشی را فراهم می‌سازد که در آن اعتماد به نفس و تکیه بر نیروی انسانی و منابع داخلی و ثروت‌های ملی اساس و بنیان کار قرار می‌گیرند. این یک ویژگی برجسته در توسعه درون‌زا است که به قول اشتراوس همیشه بحث‌ها و تحلیل‌ها را از حاشیه به متن می‌آورد، چیزی که در توسعه برون‌زا به دلیل ذات کارش، دیده نمی‌شود يا بعضا مغفول مانده و ميماند.
در توسعه برون‌زا علاوه بر تاکید روی استراتژی‌های بنیادین و اصیلِ هر نظام و حکومتی، تعامل با دنیای بیرون برای کمک به بقا و قوت و استحکام استراتژی، نوعی تاکتیک به وجود می‌آورد که در آن نوعی تساهل و تسامح با دنیای بیرون شکل می‌گیرد. البته این تساهل و تسامح به حدی است که به اصول استراتژیک ضربه نزد و آن را تهدید نکند.
در این میان دولت تدبیر و امید كه با مشکلات زیر مواجه است:
۱. بحران اقتصادی و مساله تحریم‌ها
۲. سیاست خارجی و روابط با جهان پیرامون
۳. مشکلات زیست محیطی شامل آلودگی هوا، خشکسالی، نابودی دریاچه‌ها و جنگل‌ها، ریزگردها و...
۴. مشکلات اجتماعی شامل اعتیاد، طلاق، خشونت، بزهکاری و...
۵. فشار شدید بر دولت به عنوان تنها عنصر کارآمد برای رفع همه مشکلات و بی‌تحرکی تقریبی سایر بخش‌ها در این زمینه
با حفظ استراتژی‌های بنیادین نظام، تاکتیک حل مسایل درونی و بیرونی با تکیه بر روابط و سیاست خارجی را در پیش گرفته، تاکتیکی که نوعی تساهل و تسامح نسبی را به فراخور وضعیت امروز ما طلب می‌کند. البته باید این نکته را در نظر بگیریم که آیا به دنبال آرامش و استحکام ویترینی در سیاست، اقتصاد و جامعه هستیم یا آرامش و استحکام پایدار و اساسی؟
آنچه مسلم است دولت یازدهم به دنبال آرامش ویترینی نیست و کلید دکتر روحانی، یک کلید تاکتیکی برای حل نمادین و نمایشی مشکلات مردم نخواهد بود. اتفاقاً به نظر می‌رسد توقع اصلی مردم ایران از دولت در بحث مذاکرات هسته‌ای و بحران‌های پیش رو نیز این است که تساهل و تسامح در تاکتیک‌ها را به یک آرامش ویترینی در حوزه‌های اقتصادی و... سوق ندهد و به قول مولوی به گونه‌ای نباشد که
خانه داماد پر آشوب و شر قوم دختر را نبوده زان خبر
دولت تدبیر و امید صدالبته به این نکات اساسی توجه دارد و به دلیل به کارگیری مدیران کارآمد و لایق و داشتن پشتوانه تجربی شخص ریاست محترم جمهور در سیاست خارجی و مذاکرات و همچنین برخورداری از تحلیل مناسب از توسعه برون‌زا و شرایط کنونی جهان، قطعاً به نتیجه‌ای بسیار عالی برای ایران و ایرانیان دست خواهد یافت.
آنچه مسلم است ظریف در تاکتیک ظریف است، ولی در استراتژی بسیار سرسخت و محکم. لذا دیدیم که حتی یک قدم از مواضع اصلی و استراتژی جمهوری اسلامی ایران عقب ننشست و نخواهد نشست چراکه او به خوبی به این سخن ارسطو فیلسوف مشهور یونانی واقف است که در خیر بودن امور خیر هم تردید روا است. چراکه چه بسیار مردمی که به لحاظ امور خیر، دچار شر شده‌اند.
[۱] عضو هیات علمی و استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس
کلمات کلیدی : مهدي گلجان
