داخلی صفحه یادداشت بینندگان آرشيو يادداشت

توافق هسته‌ای، نتایج غیرهسته‌ای

بخش تعاملی الف - سید محمد رضا قدردانی

جمع بندی مذاکرات هسته‌ای و انتشار رسمی متن برجام، هنوز سوژه داغ این روز‌های رسانه‌هاست و هرکدام از ظن خود، به ارزیابی نقاط ضعف و قوت توافق وین می‌پردازند. چنان که در یادداشت قبلی (آقایان سیاسی! برجام را ملی ببینید) متذکر شدم، متأسفانه به دلیل ذوق زدگی‌های عجولانه برخی جریان‌های سیاسی و سیاه نمایی‌های غیرمنصفانه گروهی دیگر، قطب بندی کاذب «موافق شیفته توافق- مخالف متنفر از توافق» در سطح جامعه پدید آمده است. بنابراین لازم است فارغ از جزئیات برجام و داده‌ها و ستانده‌های هسته‌ای، براساس شواهد غیر قابل خدشه، نتایج «غیر هسته‌ای» توافق وین را مرور کنیم تا عاملی برای تقویت وفاق ملی باشد. در این فرصت، به سه مورد اشاره می‌کنم:

۱. آن چه در طول روزهای اخیر از گفته‌های دولتمردان آمریکایی در جلسات سنا و مجلس نمايندگان کشورشان شنیدیم و خواندیم، گواه اعتراف صریح دشمن‌ سرسخت به قدرت نظام جمهوری اسلامی بود.

آن جا که وزیر خارجه ایالات متحده، به سناتورهای مخالف توافق گفت: «تسلیم ایران، رویای خام و فانتزی است» در واقع، کوتاه آمدن آمریکا در مقابل ایستادگی مردم ایران را اعلام کرد و وقتی در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان تأکید کرد: «دانش هسته‌ای ایران با بمباران از بین نخواهد رفت، همچنان که با تحریم‌ها از بین نرفته است» در حقیقت، به پذیرش حق غنی سازی در خاک ایران اذعان کرد. (چالش اصلی ما با ۱ + ۵ در طول ۱۲ سال گذشته همین مسأله بود و حالا به موجب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ این حق، به رسمیت شناخته شده است.)

به قول شاعر «خوشتر آن باشد که سر دلبران - گفته آید در حدیث دیگران» و وقتی این "دیگران"، دشمنان باشند، عزت نفس ملی و روحیه مقاومت در مقابل زورگویی‌ها، بیشتر تقویت خواهد شد.

۲. مذاکرات هسته‌ای تحت مدیریت کلان رهبر انقلاب پیش می‌رفت؛ چنان که ایشان فرمودند: «من مسائل کلان، خطوط اصلی، چارچوب‌ها و خط قرمزها را عمدتاً به رئیس جمهور و در برخی موارد محدود به وزیر امور خارجه گفته‌ام اما جزئیات در اختیار آن‌ها است.» (بیانات در دیدار با جمعی از شاعران و ذاکران اهل بیت- ۲۰ فروردین ۹۴)

به عقیده نگارنده، حداقل از چهار منظر، نقش آیت الله خامنه‌ای در طول مذاکرات قابل توجه بود:

تصریح به بی اعتمادی به امریکا و در عین حال، حمایت از توافق عزتمندانه (۱)؛ اعلام اعتماد به تیم مذاکره کننده کشورمان و رد برخی تعبیرات در خصوص سازش کار بودن آن‌ها (۲)؛ ترسیم خطوط قرمز (۳)؛ تأکید بر این که دلواپس‌بودن و دغدغه‌مند بودن جرم نیست اما این موضوع، به معنای متهم‌کردن و نادیده گرفتن زحمات و خدمات نباشد (۴)

بنابراین، جمع بندی مذاکرات هسته‌ای - صرف نظر از جزئیات آن که مطابق نظر مراجع قانونی کشور ممکن است تصویب یا رد شود - یک بار دیگر تدبیر و هوشمندی رهبر انقلاب را اثبات کرد و اعتماد مردم به نظام اسلامی و ولایت فقیه را مضاعف کرد.

۳. توافق وین، علاوه بر نتایج داخلی، بر جنبش‌های منطقه نیز مؤثر خواهد بود. مردم کشورهای یمن، سوریه، عراق، فلسطین، لبنان و بحرین، قبلاً تحت تأثیر انقلاب اسلامی و آموزه‌های ضد استکباری آن قرار گرفته‌اند؛ حالا مشاهده ایستادگی ملت ایران درقبال حق‌ خود در برخورداری از انرژی هسته‌ای - با وجود تهدیدهای نظامی و تحریم‌های اقتصادی - و نهایتاً عقب نشینی قدرت‌های غربی از ادامه تحریم‌های ظالمانه، می‌تواند امید و انگیزه مردم این کشورها در پیگیری حقوق‌شان را مضاعف کند.

البته نکته مهم در این خصوص، حفظ رویکرد ظلم ستیزی و استکبارستیزی مردم و دولت ایران است. در شرایطی که هنوز کینه و دشمنی آمریکایی‌ها علیه ما ادامه دارد و علناً به زبان آورده می‌شود، صحبت از عادی سازی روابط با این کشور، خطایی بزرگ است که موجب سرخوردگی و ناامیدی کسانی می‌شود که با الگو گرفتن از شعار «مرگ بر امریکا و مرگ بر اسرائیل» در منطقه و جهان در حال مبارزه با استکبار هستند.

پی‌نوشت‌ها:
۱. «به آمریکایی‌ها بدبینیم؛ به آنها هیچ اعتمادی نداریم. ما دولت ایالات متّحده‌ آمریکا را دولتی غیرقابل اعتماد میدانیم؛ دولتی خود برتر بین، دولتی غیرمنطقی و عهدشکن ...» (بیانات رهبر انقلاب در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان ارتش در دانشگاه ستاری- ۱۳ مهر ۹۲)

«با اینکه به مذاکره با امریکا خوشبین نبودم اما از این مذاکرات موردی با تمام وجود حمایت کردم و اکنون نیز حمایت می کنم. من از توافقی که عزت ملت ایران را تأمین کند، صددرصد حمایت می کنم و اگر کسی بگوید که رهبری با رسیدن به توافق مخالف است، سخن خلاف واقع گفته است.» (بیانات رهبر انقلاب در دیدار با جمعی از شاعران و ذاکران اهل بیت- ۲۰ فروردین ۹۴)

۲. «ما به تیم مذاکره‌کننده‌ی کشورمان اعتماد داریم و مطمئن هستیم که آنها به دست‌اندازی به حقوق کشور و ملت و کرامت ملت ایران، راضی نخواهند شد و اجازه‌ی چنین کاری را نیز نخواهند داد.» (بیانات رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان- ۱۶ تیر ۹۳)

«هیچ‌کس نباید این مجموعه‌ی مذاکره‌کنندگان ما را با مجموعه‌ شامل آمریکا - همان شش دولت، به‌اصطلاح پنج بعلاوه‌ی یک - سازش‌کار بداند؛ این غلط است؛ اینها مأموران دولت جمهوری اسلامی ایران هستند، اینها بچّه‌های خودمان هستند، بچّه‌های انقلابند ... نباید مأموری را که مشغول یک کاری است و مسئول یک فرایندی است مورد تضعیف یا توهین یا بعضی از تعبیراتی که گاهی شنیده میشود - که اینها سازش‌کارند، و مانند اینها - قرار داد؛ نه، این حرفها نیست.» (بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانش آموزان و دانشجویان- ۱۲ آبان ۹۲)

۳. برخی خطوط قرمز ترسیم شده، عبارت بودند از: «آنها اصرار دارند بر محدودیّت بلندمدّت؛ ما گفتیم ما محدودیّت ده سال و دوازده سال و مانند اینها را قبول نداریم ... در همین مدّتِ محدودیّت هم که ما قبول می‌کنیم، کار تحقیق و توسعه و ساخت و ساز باید ادامه پیدا کند ... تحریم‌های اقتصادی و مالی و بانکی، چه آنچه به شورای امنیّت ارتباط پیدا میکند، چه آنچه به کنگره‌ی آمریکا ارتباط پیدا میکند، چه آنچه به دولت آمریکا ارتباط پیدا میکند، همه باید فوراً در هنگام امضای موافقت‌نامه لغو بشود؛ بقیّه‌ی تحریمها هم در فاصله‌های معقول ]لغو بشود[ ... لغو تحریم‌ها منوط به اجرای تعهّدات ایران نیست ... اجرائیّات لغو تحریم با اجرائیّاتی که ایران به عهده میگیرد، باید متناظر باشند ... با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس مخالفیم ... با بازرسی‌های غیر متعارف هم بنده موافق نیستم؛ پرس‌وجوی از شخصیّت‌ها را هم به‌هیچ‌وجه قبول ندارم و موافق نیستم؛ بازرسی از مراکز نظامی را هم نمی‌پذیریم ... این‌ها موارد عمده و مهمّی است که روی آن تکیه داریم؛ البتّه خطوط قرمز فقط این‌ها نیست ...» (بیانات رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان- ۲ تیر ۹۴)

۴. «این که عده‌ای نسبت به یک مسئله‌ی مهم کشور، دلواپسی و دغدغه داشته باشند، جرم نیست و هیچ مانعی ندارد اما این، نباید به معنای متهم کردن و نادیده گرفتن زحمات و خدمات باشد و از آن طرف نیز دولت و طرفداران آن، نباید کسانی را که اظهار دغدغه و دلواپسی می کنند، مورد اهانت قرار دهند.» (بیانات رهبر انقلاب در حرم مطهر رضوی- ۱ فروردین ۹۴)