همایش ملی ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد با حضور سران قوای سه گانه و تنی چند از مسئولان دیگر و اساتید دانشگاه با شعار "کشور بدون فساد" در تهران برگزار شد.

آقای روحانی پس از اشاره به مقدماتی، مبارزه با فساد را از اهداف انقلاب اسلامی دانسته و آن را هم ردیف آرمانی هایی همچون مبارزه با استبداد و ایجاد حاکمیت ملی محسوب نمود. از خواست رهبری برای مبارزه با فساد گفت و اینکه بخش خصوصی از فساد موجود متضرر شده و توان رقابت ندارد. از تفکیک قوا گفت و امر به معروف و دولت الکترونیک که موجب کاهش فساد می شود. در آخر هم تاکید کرد که این سمینار در صورتی موثر است که "تا پایان امروز به ۵ راه حل روشن رسیده و به صورت عملی آن را اجرا کنند!" البته ایشان توضیح ندادند که چطور می شود در یک همایش به راه حل های عملی برای موضوع مهمی مانند فساد رسید. آن همایشهای ایرانی که همه میدانیم بیشتر از آنکه متوجه محتوا باشند گرفتار تشریفات و تعارفات می باشند.

رئیس قوه قضایی نیز از لزوم نشان دادن اراده مسئولان در "صحنه های عمل" شده و اینکه راه حل مبارزه با فساد منحصر به برخورد قضایی نمی باشد. نظارت دستگاه های اجرایی را ضروری دانسته و تشدید نظارت ها و برخوردها تاکید نمود. او همچنین به خلا اراده و عزم در برخورد با مفاسد اشاره نمود که در بین مسئولین احساس می شود. ایشان همچنین به جلوگیری از فساد هم اشاره نموده و آن را مهم تر از برخورد با آن برشمرده است. در آخر هم به لزوم برخورد قاطع، اهمیت استفاده از فناوری های نوین و عدم سیاسی کاری در مبارزه با مفاسد تاکید نمود.

تقریبا می توان گقت تمام موضوعاتی که سران دو قوا به آن اشاره نموده اند درست بوده و جای توجه ویژه دارد. اما موضوع مهم تر اینکه فهمیدن این موضوعات اصلا کار سخت و پیچیده ای نبوده و با جستجوی کوتاهی در اینترنت می توان به لیست حتی کامل تر و دقیق تری از دلایل ایجاد فساد و راه های مبارزه با آن رسید. منظور نگارنده این سطور این است که موضوع مفاسد اقتصادی نه موضوع جدیدی می باشد و نه منحصر به کشور ما، تقریبا تمام کشورهای دنیا با آن دست به گریبان بوده و آنهایی که اراده ای برای مبارزه با آن داشته اند تا حد زیادی در این راه موفق بوده اند.

دلایل عمده به وجود آمدن فساد معمولا موارد زیر می باشند:

حقوق پایین کارمندان دولتی
کیفیت بروکراسی
خلا رسانه های آزاد و مستقل
خلا وجود سیستم گزارش فساد کارآمد
خلا شفافیت/پاسخگویی فرآیندهای سیاسی
خلا سیستم قضایی آزاد و مستقل
سیاست های اقتصادی ناکارآمد
عاداتی که مشوق رفتاری های فاسد هستند (هم در ارباب رجوع و هم در کارکنان)
ازدیاد سازمان های موازی دولتی و اجرایی

جالب اینکه این موارد در اکثر کشورهای مطالعه شده مشترک بوده و برای فهمیدن آنها نیاز به همایش نمی باشد. از طرفی راه ها مبارزه با فساد هم توسط دیگر کشورها کشف شده و می توان از تجارب آنها و البته با رویکر بومی استفاده نمود. برای مثال رئیس سازمان ضدفساد سنگاپور، چهارچوب زیر را برای مبارزه با فساد ضروری می داند.

اراده سیاسی Political Will به عنوان پایه و اساس جریان مبارزه با فساد که به نظر می رسد بایستی از قوه مجریه آغاز شود و چهار اصل شامل ۱) قوانین ضد فساد کارآمد ۲) هیئت ضد فساد کارآمد و مستقل زیر نظر شخص رئیس جمهور ۳) قضاوت قضایی موثر و مستقل ۴) بخش دولتی کارآمد و پاسخگو (شامل قوانین و افراد کارآمد)

همانطور که مشاهده می کنید گام های عَمَلی مبارزه با فساد مشخص می باشد و از همین فردا می توان با تشکیل معاونت مبارزه با فساد، برنامه عملی مبارزه با فساد را تبیین و آن را اجرایی کرد. شاید بشود با هزینه ای معادل آن هزینه ای که برای "همایش ملی ارتقای سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد" شد تیمی از خبره ترین مدیران، حسابرسان، حقوق دانان و بازرسان و چند مشاور خارجی را برای تشکیل معاونت مبارزه با فساد زیر نظر شخص رئیس جمهور تشکیل داد تا پس از چند ماه مطالعه، نقشه عملی action plan مبارزه با فساد کشور تبیین شده وسازمان ضدفساد با امکانات و اختیارات متمرکز، پاسخگوی وضعیت فساد در کشور باشد.

به نقل از رهبری "لکن این سمینار و امثال آن بناست چه معجزه‌ای بکند؟ مگر وضعیت برای شما مسئولان سه قوه روشن نیست؟"، به نظر می رسد در واقعیت هم “وضعیت” روشن می باشد و هم راهکار، آنچه که جای خالی اش در چند دهه اخیر احساس می شود "اقدام قاطع و اساسی" است که بایستی منتظر ماند و شاهد بود که چه زمانی مسئولان "چه با سمینار و چه بدون آن، تصمیمات قاطع و عملی بدون هرگونه ملاحظه‌ای بگیرند و اجرا کنند."

الف