الف - ساز و کارهای منطقی کردن قیمت و مصرف برق

منطقی شدن قیمت برق ؛خواسته بحق ومکرر مدیران صنعت برق وحتی پیمانکاران وتولید کنندگان و بخش خصوصی طرف قرارداد با صنعت برق است. خواسته ای که به نظر میرسد به دلیل رشد روز افزون مصرف برق وناکارایی فرایندها وتجهیزات برقی ؛نقطه پایانی بر ان نیست.

تحلیل هرگونه مدیریت مصرف انرژی الکتریکی با رویکرد منطقی کردن مصرف آن، نشان دهنده تاثیرگذاری چهار عامل مشروحه زیر در به نتیجه رسیدن فعالیتهای مرتبط با افزایش کارآیی مصرف برق است.
۱- فرهنگ سازی ؛آموزش و آگاه سازی
۲- قیمت و تعرفه های هوشمند وهدفمند
۳- توسعه تکنولوژی فرایندها وتجهیزات برقی
۴- قوانین و مقررات

در بعد فرهنگ سازی ؛آموزش و آگاه سازی طی چند دهه اخیر، فعالیت ها و اطلاع رسانی متعدد و مختلفی ومستمری توسط صنعت برق صورت گرفته است و به عبارتی ذهنیت جامعه تا حدودی در مورد چگونگی و روش های بهینه سازی مصرف برق آمادگی لازم را دارد ولی به علت غیر واقعی بودن قیمت ها و تعرفه های برق، نرخ تورم وعدم تناسب قیمت برق با هزینه های دیگر ؛رفتار و عملکرد مشترکین به موارد آموزشی حساسیت لازم ومتناسب را نشان نمی دهد
به عبارتی دیگر، تا پیش از واقعی شدن قیمت ها موارد آموزشی بیشتر جنبه پند و نصیحت دارد .هرچند تاکید بر استمرار اطلاع رسانی واموزش هدفمند وپایه ای از اصول اجتناب ناپذیر هر گونه مدیریت مصرف برق است .

در بعد قیمت و تعرفه، تا پیش از اجرایی کردن طرح هدفمندسازی یارانه ها، به علت غیر واقعی بودن قیمت ها، هزینه های برق مصرفی نمی توانست هیچ رویکرد منطقی به مصرف برق در جامعه ایجاد کند و مشترکان در هرگونه انتخاب هزینه، اولویتی به توجه به هزینه های برق مصرفی نمی دادند.

متاسفانه در بعد تکنولوژی، به علت عدم حساسیت مشترکان در مورد استفاده از فرایند ها وتجهیزات پر بازده و با رتبه انرژی مناسب، عملکرد خوبی وجود نداشته است و سهم عمده ای از فرایند ها وتجهیزات برقی ، دارای رتبه انرژی مناسبی نبوده و به شدت کم بازده هستند.

در بعد قوانین و مقررات، خوشبختانه طی چند سال اخیر ضوابط و قوانین و مقررات مختلفی در ابعاد ملی و کشوری و حتی منطقه ای تدوین و ابلاغ شده است که می توان اذعان داشت بستر قانونی مناسب و کافی برای هرگونه جهت گیری اصلاح الگوی مصرف برق در کشور ایجاد شده است.

همانگونه که ملاحظه می شود برای رویکرد منطقی کردن مصرف برق، فرآیند شکل گیری و ابعاد چهار عامل تاثیر گذار، (آموزش، قیمت، تکنولوژی و قوانین) نامتجانس بود و جهت گیری نامتناسبی دارند.

تحلیل های عملکردی انجام شده در مورد مدیریت مصرف برق ؛نشان میدهد که پس از اجرایی شدن طرح هدفمندسازی یارانه ها وجهت گیری منطقی شدن قیمت های برق ، در مقطع کوتاهی که نرخ برق تا حدودی متناسب با تورم گردید ؛حساسیت لازم در زمینه کاربرد عملی آموزش ها ی مدیریت مصرف ؛با توجه به فراهم بودن بسترهای قانونی در مشترکان ایجاد شد و به عبارتی مشترکان برق برای کاهش هزینه های برق، به دنبال روش های عملی و کاربردی برای کاهش هزینه های برق خود برامدند.

ولی در بعد تکنولوژی به علت عدم آماده بودن صنایع تولیدی کشور؛عدم تخصیص اعتبار ونقدینگی برای بازسازی وتغییر تکنولوژی ؛افزایش یکباره نرخ ارز؛مباحث تحریم و زمان بربودن هرگونه همراهی صنایع تولید کننده محصولات و لوازم برقی با موج تقاضای جدید به دانش وتجهیزات برقی کارا ؛امکان عملی کاهش مصرف برق را دچار چالش تحت عنوان عدم توسعه تکنولوژیکی یا تله تکنولوژیک نمود.این چالش تا آمادگی تولید محصولات انرژی بر متناسب با نیازهای جدید مشترکان ,وفرایند های انرژی برکارا مستمرا ادامه دارد.

به عبارتی دیگر، مشترکان برق برای کاهش هزینه های برق مصرفی خود، تقاضای تهیه و خرید فرایند ها ومحصولاتی را دارند که دارای رتبه انرژی مناسب باشد و بالنتیجه بازار فروش نیز کشش زیادی را برای عرضه این گونه محصولات ایجاد کرده است و با توجه به عدم وجود محصولات فوق ویا گران بودن انها وهمچنین منشا خارجی داشتن برخی از انها ؛ یک نوع تله تکنولوژیک در مباحث مربوط به بهینه سازی مصرف برق در جامعه ایجاد شده است ویا حق انتخاب برای متقاضان وجود ندارد ویا انتخابها بسیار گران به حساب میاید

تنگنای تکنولوژی فوق یک محدودیت جدی برای رویکرد منطقی کردن مصرف انرژی در راهبرد اصلی منطقی نمودن قیمت برق است که در صورت عدم مدیریت صحیح و به موقع، چرخه تقاضای افزایش قیمت برق ؛افزایش نامتناسب قیمت برق و رشدروز افزون مصرف برق ، امکان عملی هر گونه بهینه سازی مصرف برق را سلب می نماید

به منظور هدایت وضعیت موجود با رویکرد رشد تکنولوژی و بالنتیجه منطقی کردن مصرف برق ومنطقی نمودن قیمت برق ؛نیاز به بکارگیری ساز و کارهایی به شرح زیر می باشد.

۱- تهیه سند نقشه راه، ارتقای رتبه انرژی تجهیزات و لوازم برقی، با رویکرد رشد تکنولوژیک تجهیزات پر مصرف و با حجم زیاد از قبیل یخچال فریزرها، کولرها، سامانه های روشنایی، الکترو موتورها
در سند فوق برنامه زمان بندی، نوع حمایت دولت ومتولی ان ؛از صنایع مورد نظر دقیقا مشخص و قابل رد گیری می شود. (تسریع در اجرایی شدن ماده ۱۳۴ قانون برنامه پنجم)

۲- تهیه سند نقشه راه، کاهش شدت مصرف برق در فرآیندهای برقی با اولویت به فرآیندهای با مصرف برق زیاد از قبیل صنایع فولاد، سیمان، ریسندگی، کاشی و سرامیک

۳- برنامه ریزی برای عدم ثبت سفارش و واردات تکنولوژی و کارخانجات با فرآیندهای مصرف انرژی غیر استاندارد و غیر کارا

۴- برنامه ریزی برای عدم ثبت سفارش و واردات تجهیزات برقی با رتبه کمتر از A

۵- برنامه ریزی و نظارت دقیق برای جلوگیری از ورود کالاهای برقی قاچاق

۶- اجرایی کردن مفاد ماده ۱۳۴ قانون پنجم

۷- اجرایی کردن تمام مفاد قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی

همانگونه که عنوان شد در صورت عدم برنامه ریزی دقیق و به موقع برای برون رفت از تله تکنولوژیک فوق، امکان تحقق اهداف راهبردی طرح هدفمندسازی یارانه ها که منطقی کردن مصرف انرژی است، با اصرار فقط به افزایش نرخ ان فراهم نیست. افزایش نرخ برق با حق انتخاب مشتری در یک فضای رقابتی برای ارایه فرایند وتجهیزات کارا توجیه داشته ومثمر ثمر است.

خوشبختانه در راستای اهداف برنامه های فوق، صنعت برق کشور پیگیری ها و برنامه های متعددی را برای مقابله با محدودیت های ناشی از تله تکنولوژیک صورت داده است که نیاز به تامین اعتبار وتخصیص نقدینگی مورد نیاز دارد.

در پایان، امیدوارم با عملی شدن برنامه های فوق الذکر، امکان برون رفت سریع از تله تکنولوژیک موجود فراهم و روند منطقی شدن مصرف برق در کشور توسعه یافته و نهادینه شود.
تابش کوثر- سعید مهذب ترابی ، مدیر عامل شرکت مهندسین مشاور نیرو و رئیس انجمن علمی مدیریت مصرف انرژی ایران