الف - جاسوسی که پشت پرده و اسرار کا . گ . ب را فاش کرد

پیشنهاد کتاب/ «کا. گ . ب ی امروز» (نگاهی به درون مرکز جاسوسی مسکو)،جان بارن، ترجمه دکتر احمد بهپور؛ نشر رسا

جاسوسی که پشت پرده و اسرار کا . گ . ب را فاش کرد

کا. گ . ب ی امروز
(نگاهی به درون مرکز جاسوسی مسکو)
نویسنده: جان بارن
مترجم: دکتر احمد بهپور
انتشارات رسا، چاپ دوم ۱۳۹۲
شمارگان ۱۰۰۰ نسخه
۴۹۴ صفحه، ۱۵۸۰۰ تومان

****

خواندن ماجراهای جاسوسی اغلب توام با هیجانی آمیخته به حیرت است و گاه باور نکردنی می نماید؛ اما وقتی سخن از کتابی باشد که براساس شواهد و مدارک مستدل نوشته شده باشد، حکایت دیگر گونه می شود؛ چرا که این اعمال حیرت آور به واقعیت هایی بدل می شوند که حاصل هوش و شجاعت و حتی گاه وطن پرستی این ماموران مخفی هستند. چه بسا که این احساس وظیفه و وطن پرستی مورد سوء استفاده رژیم های سرکوبگری همچون حکومت کمونیستی شوروی سابق باشد.

درباره سازمانهای جاسوسی جهان کتابهای بسیاری نوشته شده، اما آنچه کتاب حاضر را در این حوزه قابل توجه می کند. محتوای مستند و اسناد فراوان بکار گرفته شده در آن و سبک ویژه نویسنده در تنظیم روایتی است داستانی / مستند که خواننده را با گیرایی بسیار دنبال خود می کشد. بی آنکه با آب و تاب داستان پردازانه از واقعیت فاصله بگیرد یا آنکه حقیقت را فدای جذابیت های کاذب کند که اگر قرار بر این می شد، محتوای کتاب به شکلی بارز واجد چنین ظرفیتی بود؛ اما جان بارن نویسنده این کتاب ترجیح می دهد واقعیت را با بیانی شیوا و پذیرفتنی روایت کند.

«جان بارن» از برجسته ترین و خبره ترین متخصصین امور کا گ ب در دنیای غرب محسوب می شود. او در این کتاب با بررسی قضایای جاسوسی و عملیات پنهانی، کامیابی و نا کامیابی روسها در نبرد با سرویس های مخفی حریف در دوره معاصر پرداخته است.

حسن کار او در این است که در کتاب خود از مدارک و اطلاعات محرمانه ای که توسط عوامل اطلاعاتی شوروی که به غرب پناهنده شده اند و یا از سازمان های جاسوسی کشورهای غربی بدست آمده و تا کنون منتشر نشده است؛ سود می برد و به روشنگری و اثبات فعالیت های مسکو، به ویژه در زمینه جاسوسی صنعتی، جمع آوری اطلاعات درباره دستگاه های پیشرفته الکترونیکی، نفود در جنبش های صلح طلبانه ملی و بین المللی علیه گسترش تسلیحات و شیوه های نفوذ روسها به مخفی ترین مکانها استراتژیک امریکا (که در آنها سری ترین سلاح های موشکی طراحی و ساخته می شود) می پردازد.

حاصل اتخاذ چنین رویکردی از سوی نویسنده، باعث شده است محتوای این کتاب نه تنها گیرا و افشاگرانه که به همان میزان مستدل و مستند نیز باشد.

او در مقدمه کتاب در این باره می نویسد: «وقتی کسی بخواهد درباره موضوعی محرمانه و اطلاعاتی شرحی بنگارد و در عین حال توقع داشته باشد که خواننده اش از محتوای نوشته او به گونه ای مستدل و منطقی و درست برداشت کند، باید انگیزه گزینش موضوع، روش تحقیق و هدف نهایی اثر خود را روشن سازد و مهمتر از همه منابع و مآخذ مورد استفاده خود را نام ببرد.»

به این ترتیب جان بارن به شرح ملاقات خود با سرگرد لِوچنکو در شامگاهی تاریک و بارانی از ماه نوامبر سال ۱۹۷۹ می پردازد که ملاقات آنها در کنار گرمای بخاری و نوای گرامافون ساعت ادامه پیدا می کند و نقطه آغازی می شود برای بدست آوردن یکسری مدارک دست اول از کا گ ب و نیروهایش از یادداشت های یک نویسنده زندانی که نوشته ها و اشعار آگاه کننده اش، درباره آنچه بر آن سر زمین و مردمانش می گذرد توسط ماموران «کا گ ب» به شیزوفرنی مزمن و حاد موسوم شده و در روندی تدریجی زجرکش یا به قول خودش زنده به گور می شود.. و یا با سرگرد لوچنکو طی سه ماه همنشینی متداوم در جزیره «ماویی» به شرح زندگی خود برای نویسنده پرداخته است.

آنها دو سال بعد دوباره دیدارهایی ترتیب می دهند تا حاصل کتاب به بازگویی وقایعی بینجامد که جهان از شنیدن آنها محروم بوده است. یکی از منابع اطلاعاتی کتاب براین واقعیت اشاره دارد که در غرب حتی به فرض محکوم شدن در مواردی این چنین فرد محکوم امکان استفاده از وکیل مدافع دارد؛ اما در شوروی سابق فرد از بدیهی ترین حقوق انسانی خود نیز بی بهره است.

دستمایه اصلی کتاب به سالهای جنگ سرد میان دو ابر قدرت جهان باز می گردد. ماجرایی که در جای جای روایت آن می توان نشانه های فروپاشی قریب الوقوع امپراتری کمونیزم را دید. تغییر و تحولات فراگیر و گسترده ای که در شوروی سابق به وجود آمده بوده، از سوی افسران اطلاعاتی پناهنده به غرب، ابراز شده است. اغلب آنها بر این باور بوده اند که دخالت مستقیم و همه جانبه کا گ ب در تمام شئون جامعه روسیه سرانجامی جز فروپاشی حاکمیت پرولتاریا را به دنبال نخواهد داشت. همچنین از سوی دیگر فساد و ارتشا حاکم بر نهاد های دولتی به این روند فروپاشی سرعت خواهد داد.

ماجرای رقابت میان شرق و غرب و تلاش سازمان جاسوسی شووی سابق برای دستیابی به اسرار پشت پرده، اطلاعات سیاسی، اقتصادی و تکنولوژیک در این ماجرای مستند، پای کشور ما را هم به کتاب باز می کند و هرچند این بخشها صفحات طولانی ای را در کتاب را تشکیل نمی دهند؛ اما یکی از ویژگی هایی ست که می تواند کتاب را برای مخاطب فارسی زبان جذاب کند.

نویسنده با اشاراتی به ایران در سالهای نخست انقلاب، ضمن اشاره به عملیات کا گ ب در تهران به چگونگی پناهندگی یکی از افسران عالی رتبه آن سفارت انگلیس که منجر به افشای عوامل شوروی در ایران شد؛ به ماجرای ترس سردمداران حکومت کمونیستی شوروی از تاثیر انقلاب ایران بر ایالت های مسلمان نشین خود می پردازد و یا گوشه چشمی به ماجرای اعلام آمادگی صادق قطب زاده برای ارتباط با سیا در هنگام اقامت حضرت امام (ره) در پاریس می اندازد که این موارد از جمله نکات جذاب برای مخاطبان ایرانی کتاب است.

علاوه بر مقدمه، نویسنده کتاب را در ده فصل نوشته است: جبارتی در تنگنا، افسر جنتلمن، لانه مار، تصمیم پنهانی، دشمن اصلی، حقیقت واژگونه، جاسوس وفادار، وارث، مردی که به فعالیت های جاسوسی عشق می ورزید، پدافند؛ و پایان بخش کتاب نیز دو پیوست سودمند برای درک بهتر مخاطب از چند و چون ماجرا ست؛ یکی تشکیلات درون سازمانی کا گ ب و دیگری دربرگیرنده فهرست اسامی افسران و عوامل کا گ ب است.

این کتاب همچنین می تواند برای آنها که در مشاغل حساس و امنیتی قرار دارند تنگری باشد تا بدانند که چگونه امکان دارد با تمهیداتی ساده در شرایطی قرار بگیرند که دانسته یا نادانسته به خدمت سرویس های جاسوسی بیگانه در بیایند.