گروه تعاملی الف - علی اسدی:

این روزها دولتمردان در سطوح مختلف از واژه عدالت استفاده می‌کنند. مثلاً همین امروز (پنج شنبه 2 تیرماه 1401) رییس جمهور محترم از عدالت در پرداخت حقوق گفتند. عدالت واژه زیبایی است، همه آن را دوست دارند و خواهان اجرای عدالت هستند. اما هر کسی ممکن است از عدالت برداشتی متفاوت از دیگری داشته باشد. آیا واقعاً تفاوت حقوق یک مدیر و یک کارمند معمولی عدالت است؟ چه مقدار تفاوت عادلانه است؟ چه کسی تعریف می‌کند که چه چیزی عادلانه است و چه چیزی عادلانه نیست؟ آیا آنچه که دولت و مجلس یا حتی در بخش خصوصی کارفرما به عنوان قانون یا بخشنامه یا دستورالعمل تعیین می‌کنند عادلانه است و مخاطب هم آن را عادلانه می‌داند؟

فرض می‌کنیم الان در خصوص پرداخت حقوق و دستمزد همه منطبق بر قوانین موجود رفتار می‌کنند. وقتی یک دولتمرد یا قانونگذار اذعان می‌کند که به دنبال تحقق عدالت در پرداخت حقوق و دستمزدها است، منظور او چیست؟ آیا منظور این است که قوانین موجود عادلانه نوشته نشده است؟ آیا منظور او این است که قوانین عادلانه است اما اجرا نمی‌شوند؟ و وقتی می‌گوید که به دنبال تحقق عدالت است کدام یک را می‌خواهد انجام دهد و در ذهن خود از عدالت چه چیزی را دنبال می‌کند؟ آیا منظور این است که حقوق ها باید برابر باشد یا کمترین اختلاف را با هم داشته باشد؟ متاسفانه در بسیاری از مواقع مخاطبان از عدالت مفهوم مساوات را برداشت می‌کنند و تازه این اول ماجرا می‌شود برای انتظارات بعدی.

فردی که به هر دلیل حقوقش نسبت به افرادی که دارای سابقه بیشتر یا جایگاه کاری بالاتری هستند، کمتر است، اگر فکر کند که منظور از عدالت یعنی برابر شدن حقوق دریافتی افراد یا حداقل شدن فاصله حقوقی افراد یا به قول بعضی ها نزدیک کردن کف و سقف حقوق دریافتی بین افراد، در این صورت انتظار خواهد داشت که دولتمردان کاری کنند که دریافتی او همانند دیگران شود یا حداقل کمترین اختلاف را داشته باشد. انتظار مساوات از مفهوم عدالت، باعث شکل گیری خواسته های بعضاً نامعقولی در بین مخاطبین خواهد شد و چون در عمل رسیدن به مساوات غیر ممکن است، لذا مخاطبین احساس می‌کنند که در حق آنها احجاف شده است و همچنان دولت، نهادها و کارفرمایان در حال ظلم کردن به آنها هستند. این احساس در شکل گیری سرمایه اجتماعی در جامعه تاثیر منفی دارد و بعضاً ممکن است به استفاده از روشهای غیر مجاز در به دست آوردن حق شود. یعنی افراد خود را مستحق بدانند که از هر طریق ممکن می‌توانند این حق را برای خودشان تحصیل کنند.

لذا لازم است دولتمردان یا مسئولان حکومتی هنگام استفاده از این واژه ها نهایت دقت را به کار گیرند و منظور خودشان را دقیق و شفاف به مردم بگویند تا از شکل گیری انتظارات بعضاً نادرست و غیر واقعی جلوگیری شود. عدالت یعنی اینکه هر کسی به حق خود برسد، اما اینکه حق افراد چیست و چگونه این حق تعیین می‌شود خیلی مهم است و بدون آنها سخن گفتن از اجرای عدالت کمی ناآگاهانه به نظر می‌رسد.