مازاد نقدینگی، به معنای فاصله محسوس بین رشد خلق نقدینگی و نرخ رشد اقتصاد حقیقی است. علّت اهمیت این موضوع، تأثیری است که افزایش نقدینگی در صورت عدم مدیریت صحیح، بر نرخ تورّم می‌گذارد.
مازاد نقدینگی، به ندرت نظام اقتصادی کشورهای جهان را با خطر تورم تهدید می‌کند. یکی از دلایل این موضوع، به سیاست پولی بانک مرکزی این کشورها بازمی‌گردد. به این‌صورتکه با مدیریت نرخ بهره، ارتباط و اثرگذاری متقابل حجم نقدینگی و سطح عمومی قیمت‌ها را قطع کرده و از این طریق، تورّم را کنترل می‌کنند. به بیان دیگر کنترل حجم نقدینگی در سایر کشورهای جهان بیشتر از طریق بازار پول واعمال سیاست‌ها و ابزارهای پولی کنترل می‌گردد.
در ایران، همچنان اصلاح ساختار در سطح کلان اقتصادی صورت نپذیرفته است. به نحوی‌که همچنان افزایش خارج از کنترل نقدینگی، سبب بروز ریسک‌های اساسی و بحران‌هایی در طبقه دارایی‌های مختلف می‌شود. در ادامه، افزایش خارج از کنترل نرخ تورّم، نقدینگی موجود را به سمت بازارهای مالی جذّاب برای سرمایه‌گذاری ازجمله بازار مسکن و بازار بورس کشانده و درنهایت سبب کاهش تقاضای بخش حقیقی اقتصاد و درنتیجه رکود محسوس در نظام تولید داخلی می‌شود. مگر اینکه نقدینگی تزریق شده به بازار بورس، در تأمین مالی بخش‌های مولّد اقتصادی صرف شود و بازوی تأمین مالی تولید کشور شود.
راه حل مناسب برای جذب نقدینگی در راستای رونق بازار سرمایه
راه حل های بسیاری در راستای حفظ نقدینگی و روند رونق مستمر بازار سرمایه وجود دارد که در این یادداشت، به ذکر دو مورد از آنها می‌پردازیم:
1-عرضه اولیه
افزایش عرضه اولیه موجب جذب نقدینگی می‌شود. یکی از راه‌های تامین بخشی از بودجه و جبران کسری بودجه دولت عرضه سهام دولتی و شبه دولتی در بازار سرمایه است. همین امر منجر به عمق بخشی به بازار سرمایه می‌شود، و نقدینگی موجود در جامعه از این طریق جذب می‌شود. از انجا که رشد نقدینگی در ایران به مرور اتفاق می‌افتد با داشتن عرضه‌های اولیه مداوم و با برنامه، می‌توان جذابیت بازار سرمایه را افزایش داد.
2-افزایش سهام شناور
یکی از راه‌های دیگر جذب نقدینگی از طریق بازار سرمایه افزایش سهام شناور است. سهام شناور درصدی از سرمایه یک شرکت است که برای معامله در بازار سهام در دسترس سرمایه‌گذاران بوده و بدون هیچ گونه محدودیتی قابل معامله می‌باشد.در صورت افزایش سهام شناور، توانایی بازار سرمایه در جذب نقدینگی نیز افزایش می‌یابد.
میزان سهام شناور ازاد باعث ایجاد قیمت‌های واقعی در قیمت سهام می‌شود که بالطبع باعث جذاب شدن قیمت‌ها و در نتیجه جذب نقدینگی و خرید از طرف اشخاص می‌شود. سهام شناور می‌تواند موجب افزایش حجم معاملات و کاهش میزان نقدینگی راکد بازار سهام شود.
یکی از دلایل تشکیل بورس، ایجاد ساز و کار شفاف برای تعیین قیمت دارایی‌های مالی است. میزان نقدینگی سهام یکی از عوامل مهم تصمیم‌گیری جهت خرید و فروش سهام می‌باشد و سهام شرکت‌هایی که به طور روزمره در بورس معامله می‌شود، قابلیت نقدینگی بیشتری نسبت به شرکت‌هایی که حجم معاملات کمتری روی سهام آن ها صورت می‌گیرد دارند. در واقع هر زمان عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان زیادی در بازار وجود دارد و حجم مبادلات در بازار زیاد است، قیمت شفاف‌تر است و از سوی دیگر در قیمت‌های شفاف معاملات بیشتری نیز صورت می‌گیرد. در نتیجه برای اینکه بتوان معاملات بیشتری را در مورد سهام انتظار داشت، می‌بایست حجم سهام شناور آزاد و قابل دسترس برای معاملات را افزایش داد که همین امر موجب جذب نقدینگی می‌شود.
میزان نقدینگی سهام یکی از معیارهای مهم تصمیم‌گیری جهت خرید و فروش سهام شرکت‌ها می‌باشد و سهام شرکت‌هایی که بطور روزمره در بورس معامله می‌شود، قابلیت نقدینگی بیشتری نسبت به شرکت‌هایی که معاملات کمتری روی سهام آنها صورت می‌گیرد، دارند.
بسیاری از خریداران کالا، در بازارهای دیگر کالا را به خاطر نیازشان خریداری می‌کنند و حتی اگر قیمت آن افزایش یابد مصرف کننده به دلیل نیاز واقعی آن را خریداری می‌کند. باتوجه به اینکه در بازار اوراق بهادار کسی نیاز اساسی به اوراق بهادار ندارد و با هدف سرمایه‌گذاری وارد می شود، درصورتی که قیمت ان نامتعادل شود، تقاضا برای خرید آن کاهش می‌یابد. در نتیجه برای متعادل کردن قیمت و رسیدن به قیمت واقعی از سهام شناور استفاده می‌کنند و باعث جذاب شدن قیمت سهام و درنتیجه جذب نقدینگی می‌شود.
درنتیجه در صورت زیادبودن عرضه سهام و یا به عبارتی بالا بودن میزان سهام شناور است که قدرت نقدشوندگی سهام افزایش می‌یابد و نوسانات قیمت آن کاهش می‌یابد در نتیجه منجر به افزایش تقاضا می‌شود. درصورت محدودیت در شناوری سهام امکان دست کاری قیمت سهام و یا فعالیت سفته بازی را افزایش می‌دهد در نتیجه باعث کاهش جذابیت بازار سرمایه می‌شود، لذا افزایش سهام شناور موجب جذب نقدینگی و رونق بازار سرمایه می‌شود.
*پژوهشگر دفتر مطالعات راهبردی رونق تولید