پایش بازار

 

 

 

 

پویایی های بازار

1. قیمت نفت تا اندازه ای کاهش یافت. نفت برنت از 43 دلار به 41 دلار هر بشکه برای تحویل در ماه نوامبر 2020 رسید. قیمت نفت وست تگزاس اینترمدییت نیز از 41 دلار به پاینتر از 40 دلار کاهش یافت. قیمت گاز به 2.2 دلار هر یک میلیون بی تی یو در هنری هاب یعنی 15 درصد بیشتر از هفته گذشته ارتقاء یافت. نفت لیبی به نظر می رسد که مجددا وارد بازار شده است.
   
   قبلا خلیفه حفتر، ژنرالی که با دولت مورد تایید ملل متحد می جنگد، اعلام کرده بود که اجازه رفت و آمد به بنادر زیر آتش این گروه را می دهد. دولت هم حالت فورس ماژور را در بنادر لیبی بعد از 8 ماه لغو کرده، فعالیت در مهمترین حوزه تولیدی نفت لیبی یعنی شراره از سر گرفته شده است. اما تقاضا در سطح جهانی، همچنان کمتر از انتظار است. موج های جدید تلفات ناشی از بیماری کوید-19 یکی از دلایل افت بازار است.

تفسیر هفته

2. دویچه بانک در گزارش جدید خود اظهار می دارد که وضعیت اقتصاد جهانی به حالت قبل از شیوع بیماری کووید-19 تا اواسط 2021 باز می گردد. در سال 2020 اقتصاد جهانی به نظر کارشناس این بانک 3.9 درصد کوچکتر شده و در 2021 نسبت به سال 2020، 5.3 درصد رشد می کند.

3. یک نظر سنجی توسط بانک فدرال رزرو دالاس مابین 164 نفر از مدیران و صاحبان شرکت های نفت و گاز نشان می دهد که آنان معتقدند که نقش اوپک در آینده قیمت گذاری نفت خام در جهان بیشتر خواهد شد. 74 درصد به این سئوال پاسخ مثبت و 26 درصد پاسخ منفی داده اند. در همین نظر سنجی 66 درصد از مدیران گفته اند که تولید فعلی نفت خام آمریکا، به قله نفتی خود رسیده است. 34 درصد فکر می کنند که تولید نفت آمریکا می تواند به مقدار بیشتری هم برسد. در نمودار زیر درصدی که هر کدام از مدیران از اهداف زیر بعنوان مهمترین هدف شرکت نفتی خودشان در شش ماه آینده انتخاب می کنند، نشان داده می شود.

 

4. علیرغم درگیری ها و مشاجرات در خاورمیانه بنظر می رسد که اکنون موقعیت سرمایه گذاری و راه اندازی کسب و کارهای جدید در خاورمیانه است. در 19 کشور خاورمیانه که همه مسلمان هستند، بازارهای تقاضا کم و بیش مانند یکدیگر است. نیازهای مختلف مانند مواد غذایی، وسائط حمل و نقل، نیازهای روزمره، ارتباطات الکترونیکی، و حامل های انرژی در همه جای این منطقه بچشم می خورد و عمدتا این بازارها به اشباع نرسیده اند.
   
   مهمترین بخش اکنون منابع مالی و سرمایه گذاری است. این منطقه از سال 2014 که قیمت های نفت به تدریج رو به سقوط نهاد، دچار کاهش رشد گشتند. قیمت نفت شاخص جهانی در این سالها از 147 به 20 دلار هر بشکه رسید. شیوع بیماری کووید-19 بر مشکلات اقتصادی افزوده و علاوه بر کمتر شدن تقاضا برای انرژی، بازار کار را در این منطقه بشدت تحت تاثیر قرار داده است. گرچه وضعیت در یمن، سوریه، و عراق بلحاظ امنیتی خوب نیست، اما هر گونه راه حل برای رفع مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه، نیازمند یک برنامه منسجم، مداوم و دراز مدت برای بخش اقتصادی است. بلحاظ جمعیتی در منطقه ای که فقیرترین کشور جهان یعنی یمن و ثروتمندترین آنها یعنی قطر در آن قراردارد، مسئله جمعیت و اشتغال مهمترین موضوع است.
   
   این منطقه دارای بیشترین تعداد جوان در میان جمعیت خود در سراسر جهان است. رشد سریع جمعیت باعث می شود تا در 2030 جمعیت این منطقه به 580 میلیون نفر برسد. جمعیت 400 میلیون نفری امروز خاورمیانه مشارکتش در تولید ناخالص داخلی جهان با 6 درصد از جمعیت جهان، تنها 4.6 درصد است. این بدان معناست که فرصت های لازم برای رشد اقتصادی در این منطقه وجود دارد. ایران در عین حال که از لحاظ داخلی از اقتصادی همراه با تورم رکودی رنج می برد، اما نباید از نظر دور داشت که با ضعف ارزش ریال، اکنون زمان آن رسیده که همکاری های اقتصادی و بازرگانی با کشورهای همسایه بخصوص در خاورمیانه افزایش یابد.
   
   علاوه بر همکاری در حاملهای انرژی علی الخصوص تبادل الکتریسیته، فروش گاز طبیعی و خرید فرآورده های سوختی، بازرگانان ایرانی می توانند در تولید غذاهای حلال و توزیع آن، همچنین صنایع فلزی، معدنی، کشاورزی، و پتروشیمی با تجار دیگر کشورها همکاری نمایند. لازمه چنین کاری بالا بردن بهره وری در بخش های مختلف اقتصادی ایران است. ارتقاء سیستم های ارتباطاتی و پیشبرد برنامه نویسی و تولید نرم افزارهای مناسب برای جوامع مسلمان نیز از جمله ابتکارات ارزنده در این بخش می باشد.
   

5. رقابت بر سر منابع گاز طبیعی در دریای مدیترانه و بخصوص بخش شرقی آن یکی از بازیهای ژئوپلتیک دهه سوم قرن 2020 ست. اکتشافات عمده در مدیترانه شرقی تا 2018 نهایتا ثابت کرده که مصر، غزه، اردن، اسرائیل، ترکیه، قبرس، و یونان دارای منابع عظیم گاز طبیعی در بستر این دریا هستند. مصر در 2019 همایشی تحت عنوان مجمع گاز شرق مدیترانه تشکیل داد و این مجمع با شرکت کشورهای مصر، فلسطین، اسرائیل، یونان، اردن، و قبرس بدون حضور ترکیه به کار خود ادامه می دهد. از سوی دیگر ترکیه به همراه منطقه ترک نشین قبرس شمالی و لیبی بدنبال استخراج گاز از منطقه است.
   
   منطقه گاز دریایی غزه مابین مصر واسرائیل نیازمند توسعه برای استخراج است. دولت فلسطین امیدوار است که از این گاز علاوه بر نیروگاه غزه به نیروگاه 450 مگاواتی جنین در سرزمین های اشغالی نیز گاز برساند. مقدار الکتریسیته مصرفی در ساحل غربی رود اردن به 1310 مگاوات می رسد. دولت اردن در ابتدای 2020 یک قراداد با تشکیلات خودمختار فلسطین جهت افزایش صادرات برق به مناطق اشغالی فلسطین امضا نمود.
   
   اردن از 2008 مقدار 26 مگاوات سالانه برق به فلسطین می فروخت. با این قرارداد این مقدار به 80 مگاوات رسید.در نوار غزه نیز نیاز به 410 مگاوات سالانه برق وجود دارد. مشخص نیست که آیا فلسطینیان با وعده های ترکیه به سمت فعالیت مشترک با این کشور می روند یا کماکان به تعهدات خود به مجمع گاز شرق مدیترانه پایبند می مانند.

6. در راستای گزارش هفته قبل در مورد تحریم آمریکا علیه شرکت های فعال در پروژه نورداستریم 2 و ترک استریم رویترز گزارش داده است که بزرگترین گروه شرکت های عامل بیمه کشتی یعنی (P&I Club) اعلام کرده که کشتی هایی که اجناس و اقلام مورد نیاز این پروژه ها را حمل می کنند، دیگر بیمه نمی کند. فضای مناسبی برای ایران جهت نزدیکتر شدن به شرکت هایی که نیاز به بیمه دارند و دادن مشورت به آنان جهت دور زدن تحریم ها.

7. برخی از کشورها در پی آنند که با استفاده از فضای به وجود آمده از شیوع بیماری کرونا، سیاستگزاری های انرژی خود را به اجرا درآورند. ایالات متحده آمریکا و انگلستان در پی فشار آوردن بر خودروهای با موتور احتراق داخلی هستند. فرماندار ایالت کالیفرنیا در میان بحران آتش گرفتن متعدد و دامنه دار جنگل های این ایالت به نهادهای تنظیم کننده و رگولاتوری دستور داده تا با اتخاذ سیاست های جدید کاری کنند که تولید خودروهای با سوخت فرآورده های فسیلی تا 2035 ممنوع شود.
   
   بوریس جانسون نخست وزیر انگلستان می گوید که این کشور در فاصله زمانی بین 2030 تا 2040 به هدف استفاده کامل از خودروهای برقی و بیرون رفتن خودروهای با موتور اختراق داخلی از خیابانها خواهد رسید.
   
   *دانشیار سیاستگذاری انرژی - دانشگاه صنعتی شریف