روزنامه سیاست روز نوشت: براساس آمار و اطلاعات موجود متوسط مصرف سوخت در خودروهای اروپایی را ۴.۴ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است اما این رقم در ایران در بهترین حالت، ۷.۸ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر است . بااین تفاسیر مصرف سوخت درایران سه برابر میانگین جهانی و ۵ برابر میانگین کشورهای پیشرفته انرژی مصرف میکند.
براساس آمار و اطلاعات منتشر شده از سوی متولیان سازمان برنامه و بودجه،سالانه معادل ۹۸۷ هزار میلیارد تومان پرداختی در حوزه های مختلف سوخت، کالاهای اساسی و دارو صورت میگیرد که ازاین رقم بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد ؛۶۰۰ هزار میلیارد تومان به حوزه انرژی و نفت و مشتقات آن اختصاص دارد که بیش از ۲۰۰ هزارمیلیارد تومان آن متعلق به بنزین است.
رقم بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه بنزین و توزیع ناعادلانه آن ، قاچاق بی رویه آن به کشورهای همسایه در کنار نبود نظارت دقیق کار را به جایی رساند تا دولت دوازدهم بار دیگر نهضت دولت نهم و دهم را در پیش گرفت و به سهیمه بندی کردن آن تن داد. طرحی که درابتدای روی کارآمدن طرحی بی اساس و نادرست بود اما به دولت دورازدهم به میانه های راه که رسید متوجه شد این چرخ پیش از این اختراع شده و نیازی به اختراع مجدد آن نیست.
اگر چه با گذشت بیش از ۱۰ ماه همچنان حرف و حدیث ها برسر گران شدن یک شبه بنزین و تبعات منفی ناشی از آن به طرح اجرا شده وجود داشته و دارد اما بی عدالتی در توزیع بنزین علی رغم سهمیه بندی شدن آن کار را به جایی رسانده که نمایندگان مجلس هم به آن ورود کردند و در صدد برآمدند تا طرح جدید را جایگزین این طرح کنند تا حداقل رعایت عدالت لازم را داشته باشند.
پیدا و پنهان جزئیات یک طرح
داستان شکل گیری این طرح از آنجا نشات گرفت که مقرر شد تا افراد فاقد خودرو هم از یارانه انرژی استفاده کرده و عدالت بیشتری رعایت شود.این موضوع را سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس مطرح کرده و با بیان جزئیات طرح جدید مجلس برای تغییر سهمیهبندی بنزین، می گوید:« آنچه در این طرح هماکنون در مجلس دنبال میشود استمرار وضعیت فعلی قیمتگذاری بنزین است و تغییری در آن رخ نخواهد داداما در صورتی که طرح جدید سهمیهبندی بنزین به تصویب نمایندگان مجلس برسد و شورای نگهبان هم آن را تأیید کند سهمیهبندی بنزین از هر خودرو به هر فرد و کد ملی هر ایرانی تغییر خواهد کرد.
به گفته سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در این طرح مقرر شده، افرادی که فاقد خودرو هستند و خانوارهایی که خودرو ندارند در یک نظام عادلانهتر از یارانه انرژی بنزین بهرهمند شوند و از آنجایی که طبق آمار بیش از ۵۰ درصد خانوارهای ایرانی فاقد خودرو هستند و حتی برخی از آنها بیش از یک دستگاه خودرو دارند؛ بنابراین عادلانه نیست که افرادی که خودرو ندارند از یارانه انرژی در این بخش محروم باشند.
این نماینده مجلس میگوید: « با توجه به حفظ میزان مصرف بنزین در کشور، و محاسبات انجام شده احتمالاً به هر کد ملی ۷ دهم تا ۸ دهم لیتر در روز اختصاص مییابد که به ازای هر فرد بر روی کارت بانکی سرپرست خانوار شارژ میشود و اگر آنها سهمیه خود را استفاده کردند از یارانه انرژی بهره بردند و اگر هم از این سهمیه استفاده نکرده و یا به صورت ناقص استفاده کردند میتواند در یک سامانهای سهمیه خود را به دیگران واگذار کنند.»
براساس اطلاعات منتشر شده مقرر شده در سامانه در نظر گرفته شده، قیمت واگذاری آن به عنوان قیمت دوم بنزین،زیر ۳ هزار تومان خواهد بود و اگر فرد تمایلی به فروش نداشته باشد این میزان سهمیه در پایان ماه به دولت بازخواهد گشت تا دولت بتواند آن را صادر کرده و از این طریق مابهالتفاوت آن را روی کارت بانکی سرپرست خانوار شارژ کند تا خود افراد سرپرست نحوه استفاده از آن را مدیریت کنند.براساس این طرح ؛افراد فاقد خودرو از یارانه انرژی توزیعی هم استفاده خواهند کرد.
فاصله تا اجرا براساس اخبار و اطلاعات منتشر شده این طرح تا سرمنزل اجرایی و قانونی شدن راه بس طولانی دارداما با این وجود نمی توان از مزایای و معایب آن گذشت و ندید گرفت.
کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی در واکاوری این طرح براین اعتقادند که اینکه نمایندگان مجلس در تلاش هستند تا اختصاص سهیمه را به صورت فردی لحاظ کنند و کد ملی هر فرد مبنای پرداخت باشد خود یک گام رو به جلو برای اجرای عدالتی است که تا پیش از این درمورد بنزین و توزیع آن در کشور وجود نداشته است ؛هرچند که دراین طرح قرار است تنها ۲۰ لیتر به هر فرد اختصاص یابد در حالی که در حال حاضر به هر خودرو دارای کارت سوخت ماهانه ۶۰ لیتر اختصاص می یابد.
کارشناسان و تحلیلگران نکته اصلی و مثبت در اجرای طرح را اجرای عدالت برشمرده و معتقدند این روش نسبت به روش کنونی این مزیت را دارد که در طرح قبلی اقشار پر درآمد ،یارانه بیشتری می گرفتند اما با این طرح همه مردم به عدالت و یکسان ازآن بهره مند می شوند.
البته ناگفته نماند که آنچه نمایندگان امروز به عنوان یک طرح جدید روانه بهارستان کردند،طرحی است که تا پیش ازاین از سوی مرکز پژوهش های مجلس هم عنوان و پیشنهاد شده بود اما مورد توجه قرار نگرفته بود.طبق طرح مرکز پژوهش های مجلس مقرر بود به هر فرد ۳۰ لیتر بنزین تخصیص یابد و در مقابل قیمت بنزین هم افزایش یابد و اگر فردی تمایل به استفاده نداشت با اعتبار آن می توانستند نسبت به پرداخت قبوض و یا کرایه حمل و نقل درون شهری و یا خرید کالای ایرانی اقدام کنند.این طرح اگر چه با معضل بزرگی به نام گرانی مجدد بنزین روبرو بود اما می توانست تا حدودی با توجه به تورم موجود و مشکلات پیرامون آن ،نسبت به اجرای عادلانه توزیع بنزین و از همه مهمتر کاهش قاچاق آن منتهی شود.
اگر چه امروز این طرح به شکل و شمایل دیگری توسط در مجلس در حال پیگیری برای اجراست اما ابهامات پیش روی آن به مراتب بیش از طرحی است که مرکز پژوهش های مجلس ارایه کرد.
ابهاماتی از این دست که سامانه که بناست درآن نسبت به خرید و فروش اقدام شود برچه مبنا فعالیت خواهد کرد و نحوه قیمت گذاری برای فروش بنزین درآن به چه شکل خواهد بود. به عنوان مثال کارشناسان وجود هسته معاملات بورس را مدنظر قرار داده و میگویند در شرایطی که تنها ۸۵۰ هزار نفر در یک روز اقدام به معامله می کنند هسته معاملات مدام با مشکل روبروست حال با این تصور که ۸۰ میلیون ایرانی در نظر داشته باشند تا از طریق این سامانه اقدام به داد و ستد سهمیه بنزین خود کنند و به خوبی این معاملات به سرمنزل مقصور برسد.
چالش های از جنس فنی
با این حال طرح مجلس هنوز تا اجرا طرح فاصله زیادی دارد و این طرح برای تبدیل شدن به قانون نیازمند بررسی بیشتر است. اجرای این طرح از طرفی مزایای بسیاری دارد؛ اما معایبی جدی نیز دارد؛ بهعنوان مثال راهاندازی سامانه خرید و فروش بنزین و قیمتگذاری آن و همچنین خرید صرف کالاهای ایرانی یکی از موضوعاتی است که اجرای این طرح را میتواند با چالشهای جدی روبرو سازد.کارشناسان البته مساله آمادگی دولت را هم مدنظر قرار داده و معتقدند متولیان توان تامین بیش از ۶۰لیتر را هم ندارند چه برسد به اینکه به هر فرد بنا باشد ۲۰ لیتر تخصیص یابد.