روزی که آمریکا و انگلیس با «شعبان بی‌مخ‌ها» و «رمضان یخی‌ها» مصدق را برکنار کردند

سید امیر مکی *،   3990507033 ۴۳ نظر، ۰ در صف انتشار و ۳۰ تکراری یا غیرقابل انتشار
روزی که آمریکا و انگلیس با «شعبان بی‌مخ‌ها» و «رمضان یخی‌ها» مصدق را برکنار کردند

پیش از ورود به بحث اصلی  و بیان حوادث کودتای ننگین 28 مرداد 32  لازم است تا با سفر در زمان - در حدود 12 سال قبل از 28 مرداد 32 - تهاجم فاجعه بار دول متخاصم به ایران در سال 1320 را با نامه ای از چرچیل به روزولت و برنامه دراز مدت نفوذ استعمار به کشورمان را خیلی کوتاه بررسی کنیم تا شاید کنش و عملیات حوادث منجر به سرنگونی دولت ملی مصدق هرچه  بهتر و دقیق تر دیده شود :

نامه از چرچیل به روزولت    مورخ 23 اوت 1941- محرمانه – مستقیم

«ما با استالین موافقت کرده ایم که روز 25 ماه اوت جاری نیروی ما و نیروی شوروی وارد ایران شود و مبداء ورود نیروی ما به ایران در سه منطقه جنوب و غرب و شرق خواهد بود و آن قسمت از نیروی ما که در جنوب ایران پیاده خواهد شد، از خلیج فارس خواهند گذشت و تحت حمایت نیروی دریائی ما خواهد بود و ناوهای ایران که دارای ظرفیت های کم و چون زورق های توپدار هستند نخواهند توانست از پیاده شدن نیروی ما در سواحل جنوب ایران ممانعت کنند.»

آنچنانکه دیده میشود چرچیل و دولت مطبوعش اطلاعات بسیار دقیقی از امکانات و تجهیزات نظامی و اجتماعی ایران داشته و حتی توانایی اشخاص نظامی و امکانات اجتماعی ساختار حکومتی کشور را نیز به دقت هرچه تمامتر دنبال و کنکاش مینمودند و داشته های بسیار ذی قیمتی را در چنته خود پنهان نموده بودند .

و در ادامه :

« ................شاید ارتش ایران که بیست سال از تشکیل آن میگذرد، درصدد مقاومت بر آید ولی چون ساز و برگ ارتش ایران خوب نیست و بایستی در چندین جبهه بجنگد ، پایداری ارتش ایران طوانی نخواهد بود»

این پیش بینی درست از آب در آمد و دقیقا در کمتر از 72 ساعت مقامت ارتش ایران درهم شکسته و فاجعه ملی تسلیم بلامنازعه  رقم خورد و آن شد که نباید می شد.

پس از آن در نامه آمده است که :

«.............. ما و شوروی تصمیم داریم که اگر ارتش ایران مقاومت کند ، نیروی پایداری آن را از بین ببریم تا بتوانیم از راه ایران ، کالا و ساز و برگ جنگی به شوروی برسانیم..................  پیش بینی میشود حجم و وزن کالاهائی که از ایران به شوروی ارسال میگردد بقدری است که شاید ما مجبور شویم راه آهن ایران را مضاعف کنیم و گمان من این است که بعد از یک دوره شش ماهه ما خواهیم دانست که آیا راه آهن یک خطی ایران خواهد توانست که احتیاجات ما را از لحاظ حمل کالا به شوروی رفع نماید و یا این که مجبور می شویم که راه آهن ایران را در بعضی از قسمت ها و یا در تمام طول خط مضاعف نمائیم..............»

 نگاه استعماری دول اشغالگر  در یکی دیگر از نامه های رد و بدل شده دولت انگلیس و آمریکا قابل مشاهده است. در ماه مارس ‌1943 فرانكلین روزولت، رییس جمهور وقت آمریكا به وینستون چرچیل، نخست‌وزیر انگلیس نوشت: 

«من با وزارت خارجه و كارشناسان نفتی‌ام درباره‌ی مسائل مربوط به نفت بررسی و مطالعه كرده‌ام، اما لطفا اظهار اطمینان من را بپذیرید كه من چشم طمع به حوزه‌های نفتی شما در ایران و عراق ندارم»

و در جواب آن چرچیل نوشت:

 «بسیار متشكرم كه به من اطمینان دادید كه چشم طمع به حوزه‌های نفتی متعلق به ما در ایران و عراق ندارید، اما اجازه دهید كه من نیز به شما اطمینان كامل دهم كه ما هیچ‌گونه فكری برای تحمیل خود بر منافع و مالكیت شما در عربستان سعودی نداریم»

این جملات میان دو سیاستمدار اصلی تاثیرگذار بر شرایط  و روند حاکم بر جنگ جهانی دوم و کشورهای منطقه در نیمه‌ دوم قرن بیستم نشان دهنده‌ی مبنای عمل تاریخی این دو كشور در قبال خاورمیانه و خصوصا ایران و عراق بوده است.

در واقع برخورد انگلستان با ملی شدن نفت و موانع حكومت مردمی وقت ایران در طول 29 ماه پس از ملی شدن نفت (از ‌29 اسفند ‌1329 تا ‌28 مرداد ‌1332) و از جمله بیست و هفت ماه زمامداری و نخست وزیری مصدق از نگاه حقوقی ـ سیاسی به عملكردی سیاسی - نظامی كشیده شد.

و اما شاید اتفاقی نادر بود که در 26 اسفند 1378 با انتشار اسناد جدید سازمان سیا در روزنامه نیویورک تایمز  خانم مادلین آلبرایت وزیر خارجه دولت کلینتون در " کنفرانس شورای آمریکا – ایرانیان " در واشنگتن درباره روابط با ایران توضیح داد که شاید مهمترین نقش دولت وقت آمریکا سرنگونی حکومت دولت مصدق و بازگرداندن محمد رضا پهلوی بر تخت سلطنت بود.

آلبرایت در آن سخنان ، به نقش آمریکا در کودتای 28 مرداد اذعان کرد و یادآور شد که این کودتا «یک عقبگرد آشکار در توسعه سیاسی ایران بود و به سادگی می توان فهمید که چرا بسیاری از ایرانیان همچنان از مداخله آمریکا در امور داخلی خود خشمگین اند»

در حقیقت با انتشار اسناد محرمانه آن روزها به درستی می توان دریافت که حقیقت کودتا و یا براندازی، حداکثر یکماه و نیم پس از روی کارآمدن دکتر مصدق در دستور کار انگلیس و در نهایت آمریکا قرار گرفت و این عملیات به گونه ای نبود که طی دو یا سه و یا شش ماه به انجام برسد بلکه از همان روزی که دکتر مصدق و مجلس شانزدهم شروع به کار کرد عملاً برنامه های مزورانه دول غربی یکی پس از دیگری منجر به شکست می شد و طی شرایط  وجود آنها تنها راه نجات از مخمصه ایران را سقوط دولت مصدق و شروع برنامه های خود توسط دولت دست نشانده اجنبی می دانستند.

کودتای 28 مرداد 1332 نقطه پایانی بود بر سیر تدریجی رشد ایران به سوی حکومت مردمی و رهائی از قید مداخلات اجانب که از سالهای نخست 1285 آغاز شده بود. حرکت ملی مردم به دست مصدق بیانگر هر دو وجه این خواسته ها بود و با آن کودتا، وی در حسرت آمال و آرزوی خود قرار گرفت.

کودتای 28 مرداد 1332 را می توان نقطه عطف تعیین کننده ای در تاریخ ایران دانست. اگر این کودتا روی نداده بود، بدون تردید ایران آینده بسیار متفاوتی داشت. علاوه براین، نقش ایالات متحده در کودتا و نقشی که در مراحل بعد، برای تحکیم دیکتاتوری شاه ایفاء نمود، در روابط آینده ایران و ایالات متحده، تاثیری عمیق بر جای گذاشت و نیز ماهیت ضد آمریکائی انقلاب 1357 و بسیاری از حوادث ضد استعماری دیگر بعد از انقلاب از جمله بحران گروگانگیری سفارت آمریکا، همگی از پیامدهای ناشی از همدستی ایالات متحده بر علیه ایران بود.

 جورج مک گی معاون وزارت خارجه آمریکا که با مصدق مذاکرات طولانی داشته است می گوید: « هنگامیکه درباره قیمت نفت، تخفیف فروش و یا کارشناسان مربوطه، با مصدق حرف می زدم می گفت: شما ملتفت نیستید، این یک مسئله سیاسی است... »

مصدق در مذاکره با دکتر هنری گریدی سفیر کبیر آمریکا در ایران، به تاریخ هفتم تیر 1330 به او گفت: «جناب آقای سفیر، من به شما اطمینان میدهم که ما برای استقلال خودمان بیش از نفت ارزش قائل هستیم.»
پس از شکست ماموریت جکسن در خرداد 1330 در مقابله با ملی شدن صنعت نفت، انگلیسیها در صدد براندازی دولت مصدق برآمدند. جکسن هنگام ورود به لندن به خبرنگاران گفت: «مادام که حکومت فعلی ایران بر سر کار است هیچ امیدی به تجدید مذاکرات نیست و از آن پس، دولت انگلیس برای دستیابی دوباره نفت ایران، طرح هائی تهیه کرد تا بدان وسیله دولت مصدق را ساقط کند» 

جورج میدلتون، کاردار سفارت انگلیس در تهران در گزارش خود به وزارت خارجه بریتانیا نوشت:  «شاید از اول اشتباه بود که با نظر آمریکائیها، مبنی بر اینکه مصدق مایل به مذاکره است موافقت کردیم...»

 امانوئل شین ول وزیر دفاع حکومت کارگری انگلیس، سرنگون ساختن حکومت مصدق را امری لازم و به سود منافع بریتانیا در خاورمیانه می دانست، وی در تیرماه 1330 طی گزارشی به نخست وزیر نوشت: «اگر به ایران اجازه داده شود که در این مبارزه پیروز گردد، مصر و دیگر کشورهای خاورمیانه تشویق خواهند شد از آن پیروی کنن، اقدام بعدی ممکن است ملی کردن کانال سوئز باشد.»

 دولت محافظه کار انگلیس به ریاست چرچیل از بدو روی کار آمدن خود در اکتبر 1951 طرح سرنگونی حکومت مصدق را این چنین در سر داشت که با گنجاندن شرایط غیر قابل قبول در طرح های پیشنهادی به ایران می خواست آمریکائیها را هم با این نظر همراه سازد که سازش با مصدق امکان پذیر نیست و برای حل این مشکل چاره ای جز سرنگون ساختن حکومت او نیست و حتی فکر ترور مصدق را در سر داشتند به طوریکه « بادی روبین » با استناد به اسناد محرمانه وزارت خارجه آمریکا می نویسد:

«وینستون چرچیل اندکی پس از آنکه در اکتبر 1951 مجدداً به نخست وزیری انگلستان برگزیده شد، در گفتگو با رهبران آمریکا گفت که به نظر او با شلیک چند تیر  می توان مسئله نفت ایران را حل کرد. این طرز تفکر آچن را متوحش کرد و واکنش او چرچیل را از تعقیب این موضوع بازداشت...»


به موازات فعالیتهای دیپلماتیک، ایالات متحده نیز تلاش های محرمانه ای در جهت نظارت و دخالت در روند سیاسی ایران آغاز کرد، ناگفته نماند که آمریکا از اواخر دهه 1940 فعالیتهای محرمانه پنج گانه ای را بدین شرح شروع کرده بود:

اول : تشکیل شبکه هائی درمیان عشایر ایلات جنوب که در صورت اشغال ایران توسط شوروی به جنگ چریکی مبادرت نمایند. 

دوم:  ایجاد محورهای گریز و رهایی به منظور استفاده از آن ها در یک جنگ طولانی

سوم: عملیات برون مرزی جاسوسی و خرابکاری، در داخل خاک شوروی، با استفاده از عناصر ارامنه، آذربایجانی و دیگر اقوامی که در دو سوی مرزهای ایران و شوروی زندگی می کردند. 

چهارم: عملیات جاسوسی و ضد جاسوسی به منظور نظارت و مقابله با فعالیت های شوروی در ایران 

پنجم: اجرای یک سلسله عملیات با نام رمز "بدامن " ( Bedamn ) که از سال 1948 برای مقابله با نفوذ شوروی و حزب توده در ایران آغاز شده بود.     

 " بدامن " یک برنامه تبلیغاتی و سیاسی بود که از طریق شبکه ای به سرپرستی دو  ایرانی با نامهای رمز «نرن»  ( Nerren ) و «سیلی» ( Cilley ) اداره می شد و ظاهراً بودجه سالانه ای معادل یک میلیون دلار داشت. در بخش تبلیغات " بدامن " مقالات و کاریکاتورهای ضد کمونیستی تهیه و در اختیار جراید ایران گذارده  می شد، همچنین بخش کتب و نشریاتی در انتقاد از اتحاد جماهیر شوروی و حزب توده و شایعه پراکنی و غیره را انجام می دادند.

روز اول نوامبر 1952 ( 10 آبان 1331 ) کارکنان سفارت انگلیس به صورت دسته جمعی تهران را به مقصد بیروت ترک گفتند و بدین صورت، یک دوره طولانی از سیطره بریتانیا بر ایران خاتمه یافت، ولی شبکه رشیدیان و تعدادی از عوامل آنها، که از پوشش مطمئنی برخوردار بودند. همچنان در ایران باقی ماندند، در این موقعیت نیز کریستوفر مونتاگ وودهاوس ( Christofer Montag Woodhouse ) فرمانده سازمان MI6 در ایران، برای کسب حمایت آمریکائی ها و به منظور تهیه طرح دیگری برای سرنگون ساختن دولت وقت به واشنگتن اعزام گردید.

 وودهاوس در سفر به آمریکا، برنامه خود را به سیا ارائه کرد، فرانک وایزنر ( Frank Wisner ) سرپرست عملیات محرمانه سیا، آلن دالس ( Allen Dulles ) معاون وایزنر و کرمیت روزولت ( Kermit Roosevelt) سرپرست بخش اداره عملیات خاورمیانه، همگی موافق اجرای یک کودتا بودند.

در سوم فوریه 1953 ( 14 بهمن 1331 ) تنها دو هفته بعد از برگزاری مراسم سوگند رئیس جمهوری جدید آمریکا، چندتن از مقامات بلندپایه انگلیس و آمریکا به بررسی اوضاع ایران پرداختند و در اجلاسی به همین منظور برای براندازی دولت مصدق و روی کارآوردن زاهدی طرحی تهیه و رهبری این عملیات را با نام رمز Ajax به عهده کرمیت روزولت محول کردند و در نتیجه آنها زاهدی را به عنوان شخصیتی مقتدر که  می توانست با اقداماتی قاطع، ایران را به جمع اردوگاه غرب بازگرداند، معرفی نمودند.

اما متاسفانه مصدق در بحرانی ترین روزهای پیش آمده رفراندوم انحلال مجلس هفدهم را برگزار و مجلس را منحل نمود که خود باعث تسریع در روند اجرای کودتای از پیش تعیین شده آژاکس گردید.

اما این بار مصدق بدون توجه به یاران قدیمی و حقیقی خود و عدم آینده نگری مناسب بدون تجهیزات لازم گام در میدان مین نهاد، بعنب زمانی که نقشه های پنهان برای کودتا در شرف عملی شدن بود.


 کرمیت ( کیم ) روزولت مامور بلند پرواز سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا ( سیا ) اینک مسئولیت تدارکات کودتا در تهران را به عهده گرفت. نوه تئودور روزولت متولد 1916 بود، او متخصص در امور خاورمیانه بود. روزولت در زمستان 1331 و بهار 1332 چندین بار به ایران سفر کرد و پس از دریافت چراغ سبز از واشنگتن، برای تماس با رهبران مخالف و در جریان قراردادن شاه که بدون پشتیبانی او، نقشه با شکست روبرو می شد، به ایران بازگشت. همچنین شاه تنها پس از یک ملاقات پنهانی با روزولت و اطمینان از پشتیبانی ایالات متحده و انگلستان موافقت خود را با کودتای زاهدی برعلیه دولت ملی مصدق اعلام و همکاریهای لازم را اجرا نمود.

اولین ملاقات شاه با سردسته جاسوسان  سیا در ایران نیمه شب دهم مرداد 1332 صورت می گیرد، یکدستگاه اتومبیل درباری، کرمیت روزولت را از پارک سهیلی ( مجاور باغ فردوس ) به کاخ سعدآباد می برد. ( باغ سهیلی متعلق به سهیلی سفیر ایران در پاریس بود که در اختیار برادران رشیدیان قرار داشت ).

از زبان روزولت: 

« چند دقیقه قبل از نیمه شب به طرف در باغ براه افتادم، بیل با یک چراغ قوه ای همراه من بود در باغ را گشودیم و من به تنهائی خارج شدم. یک اتومبیل سیاه رنگ بدون نمره و علامت در انتظارم بود. راننده بدون کنجکاوی در شناسائی من و بی آنکه یک کلمه حرف بزند، در اتومبیل را باز کرد. من در صندلی عقب نشستم. یک تخته پتو روی صندلی بود. همینکه به نزدیکی کاخ رسیدیم کف اتومبیل دراز کشیدم و پتو را روی خود انداختم... اتومبیل وارد محوطه کاخ شد و در جاده باریک نزدیک یکی از کاخها ایستاد ... همینکه راننده آن محل را ترک کرد، هیکل لاغری در اتومبیل را گشود و کنار من در صندلی عقب نشست، من پتو را کنار کشیدم... شاه پس از یک نگاه کوتاه، دستش را به طرف من دراز کرد و گفت: شب بخیر آقای روزولت، نمی توانم بگویم انتظار دیدارتان را داشتم ولی اکنون ملاقاتتان خوشحال کننده است.»

پس از انجام معارفه، کارگردان کودتا، چگونگی عبورش را از مرز ایران برای شاه شرح می دهد، سپس نام و نشان دیگر جاسوسان را که با او همکاری دارند، بیان می کند و برای توجیه اهمیت ماموریت خود و اینکه فرستاده رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر انگلستان است می گوید:

« قرار است آیزنهاور این مطالب را طی نطقی که بیست و چهار ساعت دیگر در سانفرانسیسکو ایراد می کند با بیان جمله خاصی تائید نماید. تائید چرچیل نخست وزیر بریتانیا نیز از طریق اعلام برنامه رادیو بی بی سی لندن صورت خواهد گرفت بدین ترتیب که گوینده رادیو هنگام اعلام برنامه در نیمه شب به جای اینکه طبق معمول بگوید: " اکنون نیمه شب است " خواهد گفت: " اکنون (پس از مکث کوتاهی) دقیقاً نیمه شب است ».

طبق نقشه قرار بود شاه در 22 مرداد برای استراحت به ساحل دریای خزر سفر کند و از آن جا فرمان هائی در عزل مصدق و انتصاب زاهدی به جای او صادر نماید چنانچه در 24 مرداد سرهنگ نعمت الله نصیری فرمانده گارد سلطنتی، فرمان عزل مصدق را تسلیم وی نمود که بلافاصله ایشان وعده همراه که از افراد گارد بودند ، بازداشت شدند. به نظر می رسید که کودتا با شکست مواجه شده است آنچنانکه شاه و ثریا در 25 مرداد نومیدانه با هواپیمای اختصاصی خود عازم بغداد شدند، در آن جا با سفیر آمریکا "برتون بری" مخفیانه ملاقات کردند و سپس راهی رم شدند و در حالت انتظار به سر می بردند.

اما روزولت و توطئه گرانش در تهران به این سادگی تسلیم نشدند، آنها تصمیم به اجرای عملی کودتای دیگر یا کودتای دوم گرفتند.

ماموران سیا در وهله اول زاهدی را در یک خانه امن پنهان کردند و برای انتقال او در صورت لزوم در هواپیمای وابسته نظامی ایالات متحده مکانی را فراهم کردند. اما دستور دوم روزولت این بود که زاهدی را به جای امن ببرند و این جای امن تنها منزل یک آمریکائی به نام فرد زیمرمان بود. از زبان روزولت :"حسن این منزل این است که در خطر نیست، زیرزمین خوبی دارد، به سفارت آمریکا و یا مقر سیا نزدیک است ."

خود روزولت به سراغ زاهدی رفت و او را که قیافه فلاکت باری داشته و اونیفورم سرلشگری را در چمدانش مخفی کرده بود با ماشین سیا به منزل زیمرمان می برد.

دستور بعدی برقراری رابطه با خارج بود که سیا و سفارت آمریکا دستگاه فرستنده مستقل داشته و از طریق پایگاه انگلیس در قبرس با واشنگتن و لندن تماس می گرفتند و بعد از آن نیز تهیه نسخه های کپی از فرمان شاه بود که بتوان آن را در حد گسترده ای چاپ و پخش نمود و به اتکای این فرمان جنایت های سیا را عملا" قانونی جلوه داد و این کار را از طریق روزنامه «داد» به مدیریت عمیدی نوری به انجام رسانیدند.



امادر همین حین هندرسن سفیر کبیر آمریکا که کودتا را از آن سوی مرزها اداره می کرد و می خواست پس از سقوط دولت دکتر مصدق مستقیم وارد تهران شود به ناگهان و به دور از انتظار در تاریخ 26 مرداد با عجله وارد تهران شد و بلافاصله به ملاقات دکتر مصدق شتافت، بنا به گفته رادیو پاریس وی در این ملاقات به دکتر مصدق اطلاع داد که : دولت آمریکا دیگر نمی تواند حکومت او را به رسمیت بشناسد و به عنوان یک نخست وزیر قانونی با وی معامله کند، هندرسن رسماً به دکتر مصدق اعلام داشت که آمریکا با تمام قوا از ادامه حکومت او جلوگیری خواهد کرد و به مصدق تکلیف کناره گیری از کار را اعلام نمود اما دکتر مصدق با لحن تندی هندرسن را از خانه خود بیرون کرده و گفت فردا با آمریکا نیز قطع رابطه خواهد کرد . هندرسن پس از این مشاجره لفظی از منزل دکتر مصدق خارج شد و بلافاصله با رابطین دولت جدید در مرکز تماس گرفته و به آنها ابلاغ کرد که دولت آمریکا، تنها دولت زاهدی را دولت رسمی و قانونی ایران می داند .

بعد از ظهر روز 27 مرداد هنگامی که فرمانداری نظامی ختم تظاهرات مردم را در ناآرامی های شهری اعلام داشت ، محمود مسگر یکی از کارگردانان محله فساد تهران (شهرنوی تهران) و رمضان یخی که شهره خاص و عام بود با عده ای از یاران خود به خیابانهای لاله زار و نادری ریختند و به کمک و همراهی جمعی از گروهبانان ارتش که لباس شخصی به تن داشتند به تظاهرات سمبلیک  " شاه پرستانه " خود پرداختند. 

این تظاهرات صبح روز 28 مرداد نیز بطور پراکنده با سرکردگی شعبان بی مخ و عده ای اراذل و اوباش مجهز به چوب و چماق و افراد بیکاره ای که با دریافت پول ، سوار کامیونها و اتوبوسها می شدند و به نفع شاه شعار می دادند ادامه داشت. آنها پس از رسیدن به میدان بهارستان به غارت ادارات روزنامه های ضد درباری و سازمانهای طرفدار مصدق پرداختند و در عین حال مغازه داران و بازاریان را وادار به تعطیلی کردند و رانندگان تاکسیها واتوبوسهای شهری را مجبور ساختند که چراغهای اتومبیل های خود را به رسم شادمانی روشن کنند و عکس شاه را پشت شیشه اتومبیل نصب نمایند .

دکتر مصدق به رغم درخواست اطرافیانش مبنی بر اعلام رادیوئی آغاز کودتا و استمداد از مردم کشور از این کار خودداری نمود، اقدامی که شاید می توانست تظاهرات وسیع و دامنه دار مردم سراسر کشور را برانگیزد و یا شاید موجبات شکست کودتا را فراهم آورد. بدین ترتیب واحدهای خائن نظامی کودتا به دنبال اراذل و اوباش وارد عمل شدند و نقاط حساس شهر از جمله اداره تبلیغات و رادیو را به تصرف درآوردند و خانه نخست وزیر دکتر مصدق را محاصره کردند و سرانجام ساعت 5/3 بعد از ظهر روز 28 مرداد سرلشگر زاهدی سقوط دولت دکتر مصدق و انتصاب خود را به مقام نخست وزیری از رادیوی تهران اعلام نمود و بدین صورت تنها مقاومت جدی در برابر اوباشان و کودتا گران از طرف گارد محافظ خانه دکتر مصدق بود، افراد گارد مزبور به فرماندهی سرهنگ ممتاز ساعت 5/7 بعد از ظهر سرسختانه و تا آخرین فشنگ جنگیدند و سر انجام تسلیم گشتند .  سر انجام دولت کودتا پیروز و دوران دیکتاتوری پهلوی دوم آغاز شد وآنچه که نمی بایست پیش آید ، پیش آمد .......

 عکس العمل مقامات و جراید آن روزگار را هم بخوانیم :

* آنتونی ایدن وزیر خارجه وقت انگلستان پس از سقوط دکتر مصدق در دفتر خاطرات خود چنین نوشت : 

خبر سقوط دکتر مصدق هنگامی به دست من رسید که به همراه همسر و فرزندم جهت گذراندن ایام تعطیل در میان جزایر یونان در مدیترانه مشغول استراحت بودم و من آن شب به خوشحالی وصول این خبر، خواب راحتی کردم .

------------------------------

*روزنامه نیویورک تایمز در شماره21 ماه مه 1961 خود نوشت :

در ساقط کردن حکومت مصدق ، سیا نقش اصلی را بازی کرد 

* مفسر آمریکائی در کتاب Arabia Without Sultans چاپ بریتانیا سال 1974 :

"احمقانه است که بعضی ها نوشته اند مصدق را ایرانیها برانداختند، این عملیات از اول تا آخر یک یورش آمریکائی بود."

------------------------------

*گزارش مجله تایم 31 اوت 1953: 

ساعت یک بعد از ظهر روز 28 مرداد به وقت رم، شاه و همسرش که برای خرید رفته بودند به هتل اسکلسیور (Excelsior Hotel) بازگشتند و پس از صرف غذا در رستوران هتل در حین خوردن قهوه، یکی از خبرنگاران خبرگزاری آسوشیتدپرس وارد رستوران شد و با شتاب به طرف میز شاه رفت و متن تلکس مخابره شده چند دقیقه قبل که حاکی از پیروزی کودتا و به قدرت رسیدن زاهدی بود به دست او داد .

محمدرضا شاه با مطالعه متن تلکس رنگ از چهره اش پرید، ثریا با مشاهده دگرگونی حالت و چهره همسرش از جای برخاست و پس از خم شدن به طرف شاه و خواندن متن تلگراف ناگهان از شوق به گریه افتاد و در آن هنگام شاه خطاب به چند نفری که در اطراف میز آنها جمع شده بودند گفت : « این یک انقلاب است، انقلاب راستین و افتخارآمیز، سرانجام ما دارای یک قانونی شدیم »

------------------------------

*  کرمیت روزولت 

یک روز پس از بازگشت شاه از رم با ایشان ملاقات می کنم ....

هنگامی که با یکدیگر دست می دادیم و خوش آمد می گفتیم، یکی از مستخدمین با گیلاس های کوچک ودکا و ظرفی خاویار وارد شد، با اشاره شاه نشستم وی با لحن جدی و رسمی شروع به صحبت کرد و گفت : 

«من تاج و تختم را مدیون خداوند، ملتم، ارتشم و شخص شما هستم ! .... » 

آنگاه به نشانی سلامتی من گیلاس خود را برداشت و من نیز چنین کردم و همزمان نوشیدیم .

-------------------------------

و اما در پایان این مقال بیان خاطرات خود محمد رضا شاه در کتاب معروف "پاسخ به تاریخ" خالی از لطف نیست ! :

«  ...... در مرداد 1332 ، پس از حصول اطمینان از پشتیبانی ایالات متحده آمریکا و انگلیس ، که سرانجام سیاست مشترکی را آغاز کرده بودند و پس از بررسی اوضاع با کرمیت روزولت نماینده سازمان مرکزی اطلاعات ایالات متحده ، بر آن شدم که برای یافتن راه حلی شخصا" وارد عمل شوم .

در 25 مرداد سرهنگ نعمت الله نصیری فرمانده گارد شاهنشاهی را مامور کردم که فرمان برکناری مصدق را به وی ابلاغ کند و سپهبد فضل الله زاهدی را که از دوستان پیشین مصدق و وزیر سابق دولت او بود به نخست وزیری برگزیدم.

مصدق بر خلاف نص صریح قانون اساسی ایران ، به فرمان برکناری خود اعتنا نکرد و به این هم اکتفا ننموده ، به یک کودتای نظامی دست زد. مامور انجام این توطئه کسی جز سرتیپ ریاحی رئیس ستاد ارتش نبود. کودتای نظامی مصدق با شکست مواجه شد . ولی شرکت در این توطئه خلاف قانون اساسی کشور ، مانع آن نشد که ریاحی در زمان سلطنت مستبدانه (!) من ثروت عظیمی از راه فعالیتهای ساختمانی فراهم آورد و اکنون همین شخص ، وزیر جنگ بازرگان است.(منظور در دولت موقت بازرگان است)
......... اما در روز 28 مرداد کارگران و اصناف ، دانشجویان ، پیشه وران و صاحبان مشاغل آزاد ، سربازان و پاسبانان ، همه زنان و مردان و حتی کودکان با همتی بی نظیر و شجاعتی وصف ناپذیر به میدانها و خیابانها ریختند و به مقابله با تفنگها و مسلسلها و حتی تانکهای دیکتاتور غیر مسئول پرداختند و اوضاع را یکروزه دگرگون کردند.......گرمی و وسعت احساسات مردم در حقیقت رای اعتماد بی چون و چرا به من بود. من تا آن زمان پادشاهی بودم که سلطنت را به ارث دریافت کرده بودم و از آن پس پادشاه منتخب ملتم شدم.....»

و سرانجام اینکه کودتای موفقیت آمیز ایران، آمریکا را تشویق نمود تا در آینده نیز چند دولت نامطلوب دیگر را با شیوه های مشابه آنچه که در ایران انجام داد در سرتاسر جهان بر سر کار بیاورد و عوامل دست نشانده خود را در سایر کشورها بکار گمارد . این کار تا به امروز نیز با جنگهای نیابتی ادامه دارد ، اما امروز ، روزی دگر است !            

  • پژوهشگر تاریخ   

                   
  • منابع:
  • 1- مکاتبات چرچیل و روزولت درباره ایران ، وتارن - اف - کیمبل          ترجمه ذبیح الله منصوری    چاپ اول 1365- انتشارات زرین
    2- حدیث نیک و بد ، محمد طلوعی     1384- نشر علم
    3- خاطرات آنتونی ایدن ؛ ترجمه : کاوه دهقان  1357 - انتشارات فرزانه
    4- پاسخ به تاریخ ، اثر محمد رضا پهلوی       شهریار ماکان - نشر البرز   1380
    5- کودتا در کودتا   نوشته:کرمیت روزولت   ترجمه : دکتر علی اسلامی   
    6- کودتای 28 مرداد 1332     مارک -ج - گازیوروسکی     ترجمه : سرهنگ غلامرضا نجاتی 1367
    7- مجله خواندنیها  -   مرداد  1332                                                                                                                                           

دیدگاه کاربران

ناشناس۱۵۶۵۲۹۸۰۰:۱۲:۲۶ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مصدق را شعبان بی مخ برکنار نکرد. هوشیاری غریزی ملت ایران برکنار کرد. توده ای و چپها که از شوروی خط می گرفتند و در زیر سایه مصدق داشتند همه کشور را می گرفتند مسبب برکناری مصدق بودند. مردم تشخیص دادند که کشور به دست کمونیست ها و در نهایت روسها خواهد افتاد. مجبور شدند که از ترس کمونیستها قید مصدق را بزنند. امریکا هم در اوج جنگ سرد مجبور بود که از مخالفان مصدق که حاضر نبود کمونیستها و توده ای ها را از قدرت کنار بزند حمایت کند. برای امریکا تنها چیزی که چه در ایران و چه در کره و چه در ویتنام و اروپای شرقی و اسیا و .... مهم بود عقب راندن روسها با جلد کمونیست بود. فراموش نکنیم در همان زمان کمونیست ها در کره مشغول پیش بینی بودند و کل چین را گرفته بودند و اگر جلویشان در نمی امدند کل دنیا در اختیار روسها و استالین قرار می گرفت.
ناشناس۱۵۶۶۳۰۷۱۶:۲۶:۲۰ ۱۳۹۹/۵/۲۸
لطفا کمی تاریخ بخون و ببین نقش روسیه در سقوط مقدس چی بوده . طلاهایی که پشت مرز نگه داشت داستانش معروفه .
نا شناس۱۵۶۶۴۴۷۱۸:۲۵:۱۴ ۱۳۹۹/۵/۲۸
در وطن پرست بودن و محبوبیت دکتر مصدق شکی نیست. اما به موضوع درستی اشاره شده، با برکناری کامل شاه شرایط برای بلعیده شدن کشور توسط روس ها فراهم می شد و حتی شاید خود مصدق هم قربانی می شد
ناشناس۱۵۶۵۳۳۳۰۰:۴۶:۴۱ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مطابق قانون اساسی شاه حق نصب یا عزل نخست وزیران را داشته. بنابراین کارش قانونی بوده و اصلا واژه کودتا در اینجا درست نیست.
ناشناس۱۵۶۵۵۹۲۰۸:۲۶:۴۱ ۱۳۹۹/۵/۲۸
بحثی که مطرح می شود این است که درسته شاه بر طبق قانون اون موقع حق برکناری مصدق را داشته ولی باید به مصدق فرصت می داده چون طرفدارانی داشته اینجا این بحث هست که قانون مهم است یا احساسات طرفداران او
000۱۵۶۵۶۲۲۰۸:۵۶:۴۱ ۱۳۹۹/۵/۲۸
آقای قانون دان خود آمریکا چند سال پیش به نقش پر رنگ خودش در کودتا اعتراف داشته
ناشناس۱۵۶۵۶۸۸۰۹:۳۲:۵۸ ۱۳۹۹/۵/۲۸
حالا دیگه هر چی آمریکائی ها بگن درسته؟ خب خیلی چیزای دیگه هم میگن
ناشناس۱۵۶۵۹۳۸۱۱:۵۵:۲۴ ۱۳۹۹/۵/۲۸
خودتان را به تجاهل نزنید برکناری دولت قانونی مصدق توسط امریکا و انگلیس واقعیتی انکار ناپذیر است.
ناشناس۱۵۶۶۱۸۷۱۵:۰۶:۴۸ ۱۳۹۹/۵/۲۸
اسنادشو پخش کردند
ناشناس۱۵۶۵۶۹۹۰۹:۳۸:۱۲ ۱۳۹۹/۵/۲۸
کسی منکر نقش امریکا نیست اما باید براساس قوانین ان زمان قضاوت کرد چه خوشمان بیاید و چه بد محمد رضا پهلوی مطابق قوانین وقت شاه مشروع کشور بوده حتی اگر به اولین نامه امام به شاه در سال 42 دقت کنید امام از لقب اعلی حضرت برای محمدرضا پهلوی استفاده کرده
ناشناس۱۵۶۵۷۶۴۱۰:۱۱:۱۰ ۱۳۹۹/۵/۲۸
البته که دلایل زیادی برای این ادعای کودتا که اتفاقا نخستین بار حدود ۹ سال پس از ماجرای ۲۸ مرداد خود آمریکائیها از آن استفاده کردن وجود دارد.
ناشناس۱۵۶۵۶۸۶۰۹:۳۲:۴۳ ۱۳۹۹/۵/۲۸
اصلا چنین چیزی در قانون نبوده و این وظیفه مجلس بود. درست که مقاله اشکالات فراوان تاریخی دارد و از نقش شوروی در تقویت حزب توده و نگرانی سیاسیون حتی خود دکتر مصدق و آیت الله کاشانی از تسلط کمونیستها و همزمان تاثیر تحریمها در فروش نرفتن نفت و تاثیر اوضاع اقتصادی بد مردم چیزی نگفته ولی شاه هم طبق قانون اساسی مشروطه چنین حقی نداشته است.
ناشناس۱۵۶۵۸۱۹۱۰:۴۹:۰۸ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مجلسی وجود نداشت مجلس را اقای مصدق منحل کرده بود
ناشناس۱۵۶۵۷۲۶۰۹:۵۲:۰۶ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مطابق قانون‌اساسی مشروطه که توسط رضاشاه لگدمال شد شاه فقط نقش تشریفاتی داشت نه بیشتر.
ناشناس۱۵۶۵۷۳۰۰۹:۵۴:۴۰ ۱۳۹۹/۵/۲۸
معنی کودتا را هم که عوض کردین!! عزیزم وقتی یک کشور دیگر می اید و با هر عملی دولت را عوض می کند از هر کسی بپرسی می گوید همان کودتا است و اینقدر هم برای خودتان توجیه بی دلیل درست نکنید
ناشناس۱۵۶۶۰۰۲۱۲:۴۳:۵۵ ۱۳۹۹/۵/۲۸
به به از این همه دموکراسی که شاه به ملت اعطا کرده بود.
علی۱۵۶۵۴۳۸۰۵:۳۸:۱۹ ۱۳۹۹/۵/۲۸
اگر به اسناد غربیها مراجعه می کنید منصفانه همه را منتشر کنید .
ناشناس۱۵۶۵۶۷۲۰۹:۲۶:۲۳ ۱۳۹۹/۵/۲۸
کودتای ۲۸ مرداد ابتدا شکست خورد . پیروزی بعدی به خاطر به خانه رفتن مردم به دعوت برخیها بود که فکر می کردند مصدق و دکتر فاطمی کمونیست هستند .
ناشناس۱۵۶۵۴۶۱۰۶:۳۸:۲۷ ۱۳۹۹/۵/۲۸
این واقعیت ماجرا اما نیست.! بعد از جنگ جهانی آمریکا که فدرت اول شده و انگلیس را کنار زده بود سهم خود از ثروت جهانی را میخواست. انگلیس میفهمید که قدرت ممانعت ندارد پس طی مذاکراتی با آمریکا قرار شد در ازای ورود آمریکا به میدان، ایران از سهم ۱۷ درصدی خود در شرکت نفت ایران و انگلیس بدون دیناری خسارت چشم پوشی کند. انجام این امر بدون کمک مصدق و تصویب لایحه ملی کردن صنعت نفت با شعارهای عوامفریبانه در حالیکه ایران حتی یک مهندس استخراج و پالایش هم نداشت ممکن نبود. امروز آن ۱۷ درصد سهم ایران نزد شرکت bp بیش از نفت ایران و عربستان می ارزد.
حسن۱۵۶۵۵۸۶۰۸:۲۳:۱۹ ۱۳۹۹/۵/۲۸
البته حکومتی که مصدق تحصیل کرده اداره می کرد بهتر از شاه بی سواد بود شاید اگر کودتا انجام نمی شد و اسلحه به شوروی نمی رفت امروز می گفتند هیتلر پیروز شده
ناشناس۱۵۶۵۶۹۱۰۹:۳۴:۰۴ ۱۳۹۹/۵/۲۸
خدا خیرت بده این کودتا سیزده سال بعد از شکست آلمان در جنگ جهانی دوم بود
ناشناس۱۵۶۵۶۹۳۰۹:۳۴:۴۹ ۱۳۹۹/۵/۲۸
کودتا حدود ده سال پس از پایان جنگ جهانی دوم اتفاق افتاده و اون موقع دیگه هیتلری وجود نداشته
ناشناس۱۵۶۵۷۵۵۱۰:۰۵:۰۳ ۱۳۹۹/۵/۲۸
باخودت چند چندی؟ ارسال اسلحه به شوروی مربوط به ۱۲ سال قبل از دولت مصدق است.
ناشناس۱۵۶۵۶۰۳۰۸:۳۵:۳۹ ۱۳۹۹/۵/۲۸
متن بسیار جالب و نسبتا با مراجع خوب. متاسفانه جناب دکتر مصدق کارگردانی خوب ضد کودتا انجام نداد و نهایتا دولت مردمیش شکست خورد. البته این هم هست اگر کودتا آن موقع هم نمیشد نهایتا چند سال بعد رخ میداد. جامعه سیاسی ایران رشد لازم را برای پایداری نداشت.
ناشناس۱۵۶۵۶۴۴۰۹:۰۹:۴۷ ۱۳۹۹/۵/۲۸
کاش بدانی هر سال مرداد که رو به پایان میگذرد مادر عزای تاریخ دردناک سرزمین خود چه سوگوارانه عزادار میشویم زنده بادهای حزب باد که شده مرده باد هیچ گاه نقش میهن پرستی ات را از حافظه ی این دیار پاک نکرد نام بزرگ تو در برگ برگ برگ یاد درختان ای دیار در قصه ها و زمزمه ها و سرودها در هر کجا و هر جا جاودان به گیتی خواهد ماند هر چند پای باد درین دشت بسته است
ناشناس۱۵۶۵۶۵۵۰۹:۱۷:۲۵ ۱۳۹۹/۵/۲۸
جالب است که نه شاه و نه مصدق در مورد سوخت شدن سهم ۱۶/۵ درصدی ایران در شرکت نفت ایران و انگلیس (بی پی فعلی) که با ملی شدن نفت اتفاق افتاد توضیحی نمیدهند!
ناشناس۱۵۶۵۶۹۴۰۹:۳۵:۰۳ ۱۳۹۹/۵/۲۸
کافی است وضع اقتصادی ایران را قبل و بعد از ملی شدن نفت مقایسه کنید تا پی به اهمیت ملی شدن نفت ببرید.
ناشناس۱۵۶۵۶۸۷۰۹:۳۲:۵۴ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مصدق با انحلال مجلس در اسفند ۱۳۳۱ هم از قانون اساسی عدول کرد و هم قانونا به شاه اجازه میداد در غیاب مجلس او را عزل کند. در حقیقت با نپذیرفتن فرمان عزل خود در ۲۵ مرداد و زندانی نمودن حامل فرمان، او کودتا کرده بود و آمریکائی ها با کمک عوامل داخلی قانون مشروطه را مجددا برقرار کردند. شاه هم که از مملکت رفته بود و گویا قید سلطنت را زده بود با درخواست مراجع تقلید و در راس آنان مرحوم آیت الله العظمی بروجردی به مملکت بازگشت.
ناشناس۱۵۶۵۸۳۷۱۰:۵۷:۲۰ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مصدق چون در 25 مرداد عزل شده بوده در 28 مرداد مقامی نداشته و بنابراین معلوم نیست چگونه دوستان می گویند علیه مصدق که برکنار شده کودتا شده مگر علیه فردی که مقامی ندارد هم کودتا می شود؟
ناشناس۱۵۶۵۷۱۵۰۹:۴۴:۳۰ ۱۳۹۹/۵/۲۸
از تاریخ درس بگیریم. اون کسی که اعلام می کنه ما به نیروی نظامی احتیاج داریم یا سپاه یا ارتش، ما به یک اطلاعات احتیاج داریم یا حفاظت اطلاعات سپاه یا وزارت اطلاعات، دقیقا داره در رل اصلی اش که جاسوسی برای جنایتکاران خالق کودتای ۲۸ مرداد است بازی می کنه. نه یک مثلاً اصلاح طلب.
ناشناس۱۵۶۵۷۲۷۰۹:۵۲:۳۰ ۱۳۹۹/۵/۲۸
هوراکش های شاه ایران همان شعبان بی مخ هایی هستند که قدر دان نابود کردن ایران و هدیه دادن اراضی ایران مانند بحرین هستند
ناشناس۱۵۶۵۷۵۹۱۰:۰۸:۴۳ ۱۳۹۹/۵/۲۸
بد نیست تاریخ را مطالعه بفرمائید که زمان نخست وزیری مصدق چقد پول ملی ریزش کرد
ناشناس۱۵۶۵۸۵۰۱۱:۰۸:۲۱ ۱۳۹۹/۵/۲۸
بدبختی اینه که مطالعه ندارن نمیدونن مصدق چه صدماتی زده بود یه چیزایی شنیدن که مصدق ادم خوبه بوده
ناشناس۱۵۶۵۷۷۵۱۰:۱۸:۴۰ ۱۳۹۹/۵/۲۸
گفته میشود و درک مصدق هم این بود که آن نامه عزل ساختگی بوده و بهمین خاطر مصدق نصیری را باز داشت میکند. مصدق خواهان عزل شاه نبود و اتفاقا اورا دوست داشت. حرف قانونی مصدق این بود که شاه باید سلطنت کند و نه حکومت. در روز ۲۷ و ۲۸ مرداد عده ای خود را توده ای جا زده و به مغازه های مردم حمله و مردم حس کردند که همین روزها شوروی ایران را خواهد گرفت و البته مصدق حواسش جمع بود و از این دشمنی شوروی و امریکا استفاده میکرد.
ناشناس۱۵۶۵۸۴۷۱۱:۰۵:۱۹ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مشخص شد نامه ساختگی نبوده و ایشان عزل شده ولی نمی پذیرفت
ناشناس۱۵۶۵۸۲۴۱۰:۵۱:۱۸ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مصدق طبق قانون در 25 مرداد عزل شده بوده و در 28 مرداد نخست وزیر محسوب نمی شده که کسی علهش کودتا نماید
ناشناس۱۵۶۵۸۴۱۱۱:۰۰:۴۴ ۱۳۹۹/۵/۲۸
انحلال مجلس قانونی کشور چه بود موضوع اش؟ الان مصدق شده است نماد قانون مداری
جواد۱۵۶۶۲۴۰۱۵:۴۰:۰۷ ۱۳۹۹/۵/۲۸
برای انحلال مجلس رفراندوم برگذار شد
ناشناس۱۵۶۵۸۷۳۱۱:۱۹:۱۱ ۱۳۹۹/۵/۲۸
خدا بیامرزش این روز ها را گوش زد کرده بود
ناشناس۱۵۶۵۸۹۵۱۱:۳۱:۱۶ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مصدق هم دیکتاتوری بود چون محمدرضا چون مجلس رو‌ منحل کرد و تظاهرات مردمی رو‌ ممنوع، عاقبت کارش رو‌هم دید...
ناشناس۱۵۶۵۸۹۶۱۱:۳۳:۰۳ ۱۳۹۹/۵/۲۸
شعبان جعفری در کتاب «ناگفته های شعبان جعفری» از ۲۸ مرداد: مملکتی که نخست‌وزیر داشت،شاه داشت و هیئت وزیران داشت،یک آدمی مثل من که نمی‌تواند درآنجا کودتا راه بیندازد. عوامل دیگری هم وجود داشت که می‌خواستند کودتا راه بیندازند.
ناشناس۱۵۶۵۸۹۸۱۱:۳۵:۴۷ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مصدق کشور را به جایی کشاند از نظر اقتصادی که مردم تاب نیاوردن و برکنارش کردن و داستان هایی که بعضی میگویند بخاطر منافعی است که اینها در هرج و مرجی که مصدق ایجاد کرده بود سود می بردن
ناشناس۱۵۶۵۹۹۷۱۲:۳۴:۲۳ ۱۳۹۹/۵/۲۸
مصدق رابطه اش با امریکا خوب بود باید دید نقش انگلیس و شوروی در کودتا چه بود ؟
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

  2. کارگری انگشتر ۵۰ میلیاردی را به صاحبش بازگرداند

  3. جلاد، به پایان سلام کن!

  4. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

  5. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

  6. نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی ۱۴۰۳ اعلام شد/ نرخ رسمی ویزیت ۵۰% گران می‌شود!

  7. بازداشت سومین عامل حمله تروریستی در مسکو

  8. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

  9. انتقام از پوتین؟

  10. عوامل توهین کننده به نظام و مقدسات اسلامی دستگیر شدند

  11. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

  12. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

  13. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

  14. افزایش ١٧٠ درصدی حداقل حقوق کارگران در دولت سیزدهم

  15. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

  16. هشدار سخنگوی پلیس به رانندگان نوروزی؛ آمار تصادفات هولناک است!

  17. وزیر اقتصاد: در سال ۱۴۰۲ رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در ۱۶ سال اخیر شکسته شد

  18. کولرهای گازی بلای جان صنعت برق

  19. منظور: تخصیص ارز کشور برای واردات خودرو به صرفه نیست

  20. دادستان ساری: خسارات وارده قطع سه هزار اصله نهال جبران شود

  21. مردم طلای دست دوم خریداری نکنند

  22. ایران اینترنشنال در آستانه تعطیلی / تعطیلی قریب الوقوع دفتر واشنگتن + عکس

  23. خاندوزی: با طیفی مواجه هستیم که تمایلی برای مشارکت در اداره کشور ندارند

  24. با انواع شیوه‌های اعدام در دنیا آشنا شوید

  25. رئیسی: همه بخش‌های تولیدی مخاطب شعار سال هستند

پربحث‌های اخیر

    پربحث‌های دیروز

      پربحث‌های هفته

      1. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

      2. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

      3. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

      4. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

      5. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

      6. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

      7. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

      8. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

      9. ایران اینترنشنال در آستانه تعطیلی / تعطیلی قریب الوقوع دفتر واشنگتن + عکس

      10. رئیسی: همه بخش‌های تولیدی مخاطب شعار سال هستند

      11. فضائلی: اختلاف سلیقه‌ها در کشور نباید نفرت ایجاد کند

      12. ادعای حسنی و رفتار اموی!

      13. درگذشت معاون امور زنان در دولت اصلاحات

      14. چرا شبکه آشوب به سراغ براندازان داخلی رفته است؟ / با اپوزیسیون داخل کشور آشنا شوید!

      15. حاجی‌دلیگانی: فساد نتیجه بی‌توجهی و عدم رعایت قانون است

      16. جوابیه پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله علم‌الهدی به حواشی اخیر

      17. جمهوری اسلامی ایران در حمایت از فلسطین و غزه تردید نخواهد کرد

      18. صلح امام حسن(ع)؛ چرا؟!

      19. شهادت یکی از مستشاران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه

      20. سرلشکر رشید: آمریکا شریک جرم اسرائیل است

      21. روز قدس باید به زلزله سیاسی علیه صهیونیست‌ها تبدیل شود

      آخرین عناوین