به گزارش الف در این شرایط مبهم که نه تاریخ قطعی ساخت واکسن و نه مدل قطعی درمان کرونا کشف نشده است، دانشمندان ایرانی نیز همگام با سایر پروژه های بزرگ داروسازی جهان در حال تلاش برای ساخت واکسن کرونا هستند
حسن نمکی، وزیر بهداشت هم با اشاره به مجموعه همین تلاش های دانشمندان بومی کشورمان، تاکید می کند: «خبر خوش برای مردم آن است که خوشبختانه ما در ساخت واکسن کووید-۱۹ گام‌های موثری برداشتیم و امروز تعداد قابل توجهی از دانشمندان ما با تکیه بر دانش بومی و استفاده از تجربیات جهانی در کنار یکدیگر در ساخت واکسن کووید۱۹ گام‌های تندی را برمی‌دارند.»
او یادآور می شود: «خودم نیز در چهار ماه گذشته لحظه به لحظه کنارشان بودم و موارد را دنبال کردم و البته اقدامات را خیلی هم با فریاد اعلام نکردیم. اعلام می‌کنم که در ساخت واکسن علیه کووید-۱۹ گام‌های موثری برداشته‌ایم و اغلب تست‌های مدل‌های حیوانی پاس شده و در آینده بسیار نزدیک برای کلینیکال ترایال (مطالعات بالینی) این واکسن در انسان وارد عمل خواهیم شد.»
آیا واقعا در ساخت واکسن و دارو، بی‌دست و پاییم؟
با وجود اینکه وزیر بهداشت به صراحت اعلام می کند که ایران نیز در حال ساخت واکسن بیماری کروناست، اما عده ای اصرار دارند که ایران را در این حوزه علمی، بسیار ناتوان نشان دهند. تا جایی که می گویند نه خودمان برای ساخت واکسن کرونا، کاری کرده ایم و نه اگر هم واکسنی در دنیا ساخته شود، این واکسن را در اختیار ما قرار می دهند.
به طور مثال، مسعود مردانی، عضو کمیته کشوری کرونا در گفتگو با آفتاب یزد درباره ساخت واکسن کرونا در ایران گفته است که «در این زمینه ما خودمان اقدامی نکردیم. واکسنی هم که قرار است دانشگاه آکسفورد بسازد، همه کشورهای اروپای غربی پیش خرید کرده اند، ما نه پول خرید این واکسن ها را داریم و نه به دلیل تحریم ها این واکسن را به ما می دهند.»
اینکه چرا حرف های این عضو کمیته کشوری کرونا با حرف های وزیر بهداشت در تضاد است و اینکه چرا او اصرار بر بدبخت نمایی ایران در این حوزه دارد، پرسش هایی است که افکار عمومی خواهان پاسخ آن هستند.
وقتی وزیر بهداشت به عنوان متولی نظام سلامت با صراحت می گوید که حتی تست های حیوانی واکسن کرونا هم پاس شده و وارد فاز نهایی تولید واکسن کرونا شده ایم، سوال اینجاست که چرا باید مجموعه این تلاش های داروسازان ایرانی را تا این حد، ضعیف و خفیف نشان دهیم؛ آن هم در حالی که به گواه آمارهای رسمی، ایران در حوزه ساخت دارو در رتبه نخست منطقه خاورمیانه قرار دارد و محصولات دارویی ایران نیز به بسیاری از کشورها ارسال می شود.
چندی قبل هم رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، با صراحت اعلام کرد که «ایران رتبه اول داروسازی خاورمیانه و رتبه هفتم جهان را در اختیار دارد.»
با تکیه بر آمارها و استنادات علمی می بینیم که نه تنها ایران در ساخت دارو و واکسن، بی دست و پا نیست، بلکه اتفاقا یکی از شاخص ترین عرصه هایی است که توانسته ایم در آن جایگاه فاخری در سطح جهان داشته باشیم.
تخطئه عزت ملی با اظهارنظرهای غیرعلمی
همین عضو کمیته کشوری کرونا در ادامه حرف های ناامیدکننده اش گفته است: «در زمینه بیماری کرونا، ما تنها باید به امید خدا باشیم تا به کمک سازمان بهداشت جهانی بتوانیم از این شرایط خلاصی پیدا کنیم، اما به مردم قول می دهیم اگر رعایت همه مسائل بهداشتی را داشته باشند مثل قبل می توانیم بیماری را کنترل کنیم، اما اگر رعایت نکنند در وضعیت بدتری قرار خواهیم گرفت.»
این حرف ها نیز در شرایطی مطرح شده است که ایران در حوزه ساخت واکسن نیز در رتبه نخست خاورمیانه قرار دارد. به طور مثال، موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی به عنوان مرجع اصلی ساخت واکسن در ایران هم بارها اعلام کرده است که ایران با تولید واکسن خوراکی فلج اطفال و اقدام در ریشه کنی آن در کشور، جزو 10 کشور برتر تولید کننده این واکسن در جهان است.
مجموع تولیدات سالانه واکسن در ایران، بیش از سه میلیارد دز است. حمید کهرام که حدود شش سال مدیریت موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی را برعهده داشت، تاکید کرده بود که «ایران جزو 10 کشور برتر دنیا درحوزه تولید واکسن های انسانی، دامی و طیور است.»
حال با وجود چنین سطح توانمندی بالایی، خودمان را در حوزه ساخت واکسن کرونا، دست و پا بسته نشان دهیم و اصرار هم داشته باشیم که باید در این زمینه فقط منتظر لطف و مرحمت کشورهای دیگر باشیم، هم خلاف مصالح و عزت ملی است و هم کلا حرف هایی است که پایه علمی و آماری نیز ندارند.
کشورهای جهان سوم؛ مقصد اصلی صادرات واکسن‌های غربی!
اینکه گفته شود به دلیل تحریم ها، صادرات واکسن احتمالی کرونا به ایران ممنوع می شود، این حرف نیز پایه درستی ندارد.
دکتر علیرضا فهیم زاد، فوق تخصص بیماری های عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفتگو با «الف» به صراحت این حرف ها را رد می کند و می گوید: «این اظهارنظرها پایه علمی ندارد. اتفاقا اگر هم قرار باشد که واکسن کرونا تولید شود، غربی ها تمایل خواهند داشت که این واکسن را ابتدا روی کشورهای کمتر توسعه یافته تست کنند تا خودشان دچار عوارض احتمالی نشوند! غربی ها می خواهند برای استفاده از واکسن کرونا به اطمینان کامل برسند و متاسفانه در این مسیر، تمایل دارند که واکسن را ابتدا در اختیار کشورهای جهان سوم قرار دهند.»
او تصریح می کند: «به طور طبیعی برای هر بیماری که بخواهیم واکسن آن تولید شود، به یک و نیم تا دو سال زمان نیاز داریم. بنابراین اینکه دانشگاه آکسفورد یا هر موسسه دیگری بگوید مثلا تا سه یا شش ماه دیگر، واکسن کرونا با اثربخشی قطعی به بازار می آید، این حرف ها بیشتر شبیه یک امید واهی است. حتی اگر هم در یک بازه زمانی خیلی کوتاه، واکسنی تحت عنوان واکسن کرونا به بازار بیاید، گارانتی ندارد. یعنی ممکن است مشکلات جدی برای سلامت فرد ایجاد کند.»
فهیم زاد خاطرنشان می کند: «کشور ما باید با احتیاط با واکسن های وارداتی کرونا برخورد کند، زیرا احتمال شیادی در این زمینه وجود دارد. یعنی ممکن است یک واکسن بدون گذراندن تست های قطعی و صرفا با هدف سودجویی وارد کشور شود و آسیب جدی به سلامت مردم بزند. بنابراین باید حتما در ابتدا تست های انسانی واکسن کرونا در یک بازه زمانی معقول و علمی طی شود و سپس به تزریق آن واکسن اقدام شود.»
با توجه به مجموع این استنادهای علمی، به نظر می رسد که به میان آوردن بحث تحریم در حوزه واردات واکسن های غربی، بیشتر از اینکه بنیه علمی داشته باشد، در خوش بینانه ترین حالت، سخنی از سر ناآگاهی است.
شاید هم اگر بخواهیم کمی نکته سنج تر به این موضوع نگاه کنیم، مطرح کردن چنین بحث هایی، در مسیر تلاش برخی افراد برای موجه نشان دادن بحث مذاکره مجدد با غربی هاست.