همه میدانیم که عيد فطر از بزرگترین مناسبتهای ديني مسلمانان است. اين مناسبت ابعاد گوناگوني دارد: جنبههای متنوع مناسك ديني، آثار اخلاقی و معنوی، ابعاد اجتماعي و حتي سياسي.
جهت مناسكي آن این است كه پس از يك ماه انجام سختترین فريضه واجب كه صبر در خوردن و آشامیدن و بسياري از لذايذ ديگرحيواني در مدت طولاني است، جشن میگیریم؛ تكميل شادمانه يك دوره طاعت دشوار.
جهت معنوي آن مسرت عمیق به خاطر توفيق رجوع و بازگشت انسان روزهدار به فطرت آسماني و فاصله گرفتن از جنس خاكي و غريزي خويش است.
جهت اجتماعي آن همراهي اختياري و انتخابي اكثريت جامعه در انجام يك «فريضه سخت» براي نيل به تعالي روحي و جسمي و فرمانبرداری از خالق متعال است. حتي عمده آن دسته كه به هر علتی روزهداري نمیکنند در احساسات و ابتهاج اين عید با روزهداران اشتراك و نزديكي دارند.
جهت سياسي آن شوكت و قدرتي است كه مكتب اسلام در برانگيختن خيل عظيمي از انسانها از اقشار گوناگون و جوامع و اقوام و ملل مختلف براي انجام يك «فريضه سخت» داشته و در يك سُرور مشترك، اظهار و اقدام به بندگي را جشن میگیرند.
تجربه سالها زندگیام در غرب، شاهد نوعي همراهي غیرمسلمانها با مسلمانان در اين مناسبت مقدس هم بودهام و همدلي ايشان را با معدود مسلمانان مقيم در اين جشنواره جهاني باشكوه حتي در مهدکودک و مدرسه و دانشگاه آن ديار مشاهده کردهام. ماهیت رمضان و فطر، برانگیختن درونی و به هم پیوستن و عروج بیرونی است.
ماه مبارك امسال را اگر با اقتضائات خاص شيوع بيماري اخير و محدودیتها و گرفتاریهای جانبي آن براي مردم كشورمان بعلاوه شدت تحریمها و مشكلات متعدد و تودرتوي داخلي كه در اينجا مجال گفتن ندارد در نظر بگيريم میتوان بهسادگی نياز و ضرورت ايجاد همدلي و آرامش بیشتر برای اين ملت نجيب در اين ايام را قابلتوجه دانست و به آن اضافه کرد.
در برخی سالهای گذشته و البته امسال متأسفانه تعیین روز عید با اختلاف بین مراجع روبرو شد. به عقيده بنده آرای متفاوت تعيين روز عيد فطر، تصويري از يك اختلافنظر معمول فقهي بين مراجع در یک مسئله ساده نيست بلكه تعبیري از عدم اعتنا و اهميت به اصل وحدت، يكپارچگي و مصالح خطير ديني و ملي در برگزاري باشكوه مهمترین مناسبت آیینی است.
یک پرسش مفهومی اساسی وجود دارد: شریعت رحمانی که قادر است مردم جهان را به اختیار در اطاعت انجام یک فریضه سخت به زیبایی تمام و باعظمت همساز کند، چگونه نمیتواند نظر چند مرجع محترم تقليد را که خود دانشمندانی دقیق هستند در اعلام يك روز مشترك تجميع نمايد؟
بنده كه يك معلم كوچك (بلكه بهواقع يك محصل) دانشگاه هستم و بيش از چهل سال توفيق انجام فرایض و پيروي از احكام فقهي شما بزرگواران را با دقت و مراقبت داشتهام، امروز اين سؤال بسيار مهم مرا درخودپیچیده است كه آيا از توجه و تأکید به عزت و اقتدار و تأثیر دين فطرت گرا و سعادت طلب چيزي بااهمیتتر وجود دارد؟
جوان دانشجو از من معلمش میپرسد: مراجعی كه با اين کولهبار سنگين علم و تجربه نمیتوانند بر روي يك موضوع ساده در برگزاري متحد و باشکوه مراسمي توافق كنند چطور میتوانند زمینهساز ظهور امام آخرالزماني باشند كه بناست كارستاني عالمگیر بپا كند؟
جوان دانشجو از من معلمش میپرسد: چطور محاسبات دقيق نجومي در اين عصر دانش و فناوري نزد علما اعتبار ندارد؟ محاسباتی كه گاهي به دست دقیقترین دانشمندان مسلمان انجام میشود؟
جوان دانشجو از من معلمش میپرسد: چگونه تجهيزات پيشرفته رصد و دريافت پيشرفته شهود اقتران حضور ماه در غروب بیست و نهم در يك افق خاص نمیتواند ملاك تشخيص قرار بگيرد؟
جوان دانشجو از من معلمش میپرسد: چطور در رساله مراجع محترم شهادت دو مرد عادل (كه میتوانند افراد بسيار ساده و معمولي باشند) در اثبات رؤیت ماه كفايت میکند ولي مشاهده دهها نفر افراد مجرب و آموزشدیده در گروههای استهلال كه با لحاظ برنامه و زمان دقيق مدیریتشدهاند اثبات مشاهده ماه را نمیکند؟ جالب است بدانيم از بين اين افراد كساني هستند كه هم با چشم مسلح و متعاقب آن با چشم غیرمسلح ماه را مشاهده میکنند.
جوان دانشجو از من معلمش میپرسد: برفرض كه اثبات ماه با ادله مورد تائيد اين مراجع اتفاق نيفتاده است، آيا رأی حاكم شرع براي اثبات آن به جهت حفظ حرمت و اقتدار او ضروري نيست؟ و آيا اين دوگانگی، شكستن اقتدارش در منظر جامعه و نزد دشمنانش تلقي نمیشود؟ در اين چند روز چه غوغای غیرمنتظرهای در رسانههای تفرقه جوي بيگانه براي اين موضوع به راه افتاده است!
اينك این بندهي محصل یا معلم کوچکترین، از شما بزرگان علم و اخلاق و فقه سؤالی بس تأملبرانگیز دارم: چرا روزی را که خداوند برای مسلمانان عید قرارداد و برای محمد - که درود خدا بر او و خاندانش باد - ذخیره و شرف و بزرگی و فزونی مقام**، به دلسردي، پراکندگی، تأسف، تشويش و ضعف مبدل میشود؟
نسل مسلمان امروز از آیین خاتم (ص) نهفقط برگزاری انفرادی تعدادی مناسک بلکه بهروز شدن ابزارهای درک و دریافت عالم برای زندگی اخلاقی، عقلانی و معرفت خیز فردی و اجتماعی به مقتضیات زمان و مهمتر از همه عنایت به روح وحدتبخش، فطرت انگیز و پرشوکت اسلام را جستجو میکند. پاسخ شما بزرگواران به این نسل پُردل و آکنده از خیال طی کردن تعالی در زمین و آسمانها چیست؟
*عضو هیئتعلمی دانشگاه صنعتی اصفهان
** ذُخْراً وَ شَرَفاً وَ کَرَامَةً وَ مَزِیْداً