یکی از راههای توجه به روز قدس و پاسداشت آن، اهتمام به موضوع پراهمیت آسیب شناسی است. همه پدیده های اجتماعی و سیاسی در معرض آسیب هایی قرار دارند که می تواند کیان و اساس آن پدیده ها را در معرض خطر یا تهدید قرار دهد. این آسیبها چون بیماری یا ویروسی عمل می کنند که در صورت بی توجهی جان بیمار را تهدید می نماید اما کشف آن می تواند بیماری را در معرض معالجه و بهبود قرار دهد. براین اساس موارد زیر در رابطه با آسیب شناسی روز قدس ارائه می گردد. هدف از طرح این موضوعات آشنایی با خطراتی است که می تواند به روز قدس و جایگاه واقعی آن آسیب رساند. در این موارد ممکن است پدیده های مورد اشاره بزرگتر و پررنگتر از آن چه در واقعیت هست، تصور شده باشند:
. رسمی شدن روز: یکی از آسیبهای جدی این روز که در سالهای اخیر شدت یافته خطر رسمی و دولتی شدن این مراسم مردمی است. هدف اصلی این روز حرکت مردم و اعلام موضع آنها در قبال آزادی قدس و مسئله فلسطین است. نهادهای رسمی به انواع و اقسام تجهیزات و رسانه ها مجهز می باشند و می توانند با استفاده از این امکانات اعلام موضع نموده یا اهداف یا شعارهای خود (در قبال مسئله فلسطین) را اعلام کنند. روز قدس به منظور فراهم کردن حضور وصدای مردم طراحی شده است. رسمی یا دولتی شدن این روز ضمن آنکه نافی فلسفه تعیین این روز است می تواند حضور مردم در این پدیده را کمرنگ و کم رونق نماید. نهادهای رسمی در غیاب نقش آفرینی و تحرک حرکتها و انجمنهای مردمی و بمنظور حفظ وجهه این روز به تبلیغات وسیع و پرهزینه متوسل می شوند که خود می تواند منشا نارضایتی و بدبینی اقشار مختلف مردم و دوری آنها از مراسم این روز گردد. در این زمینه مقایسه نقش آفرینی مراکز رسمی و انجمنهای مردمی در مراحل مختلف گرامیداشت روز قدس و راه پیمایی آن می تواند راهنمای خوبی از حد و حدود نقش این دو باشد. سازماندهی راه پیمایی، شعارهای آن، سخنرانان و حتی قطعنامه پایانی همه می تواند در این ارزیابی و مقایسه مورد استفاده قرار گیرد.
•استفاده های سیاسی: روز قدس با هدف انحصاری توجه به آزادی قدس تعریف و تعبیه شده است. هر گونه انحراف از این هدف می تواند به این روز و شفافیت اهداف آن آسیب رساند. توجه به برگزاری این روز در سالهای گذشته می تواند مواردی را نشان دهد که موضوعات و مطالبی که ربطی به قدس و فلسطین نداشته مطرح شده است. این موضوعات شامل موضوعات و ارزشهایی در حوزه سیاست داخلی و همچنین سیاست خارجی کشور است. طرح این موضوعات علاوه بر منحرف کردن روز از هدف اصلی می تواند موجب عدم مشارکت طبقاتی از مردم شود که با برخی جهت گیریهای جناحی و خطی روز موافق نیستند. طرح موضوعات متفرقه نه تنها زمینه اختلاف و تفرق جمع حامیان فلسطین را فراهم می کند بلکه موجب کاهش تمرکز بر مسئله فلسطین و حتی گم شدن موضوع فلسطین در میان انبوهی از موضوعات دیگر می شود. تجربه شخصی نویسنده از راه پیمایی روز قدس سال گذشته نمونه جالبی در این زمینه است: در این راه پیمایی علاوه بر شعار مرگ بر اسرائیل می شد حدود ده شعار مرگ دیگر را در محدوده ای کوتاه از راه پیمایی شناسایی و شمارش کرد. مرگ بر این و مرگ بر آن مسلما از تاکید و تمرکز راه پیمایی بر مرگ بر اسرائیل می کاهد و همچنین به اسرائیل این پیام را خواهد داد که این حرکت فقط بر نابودی رژیم صهیونیستی متمرکز نشده و می تواند به طرف حوزه ها و اهداف دیگر میل کند.
•یهودی ستیزی: متاسفانه در سالهای اخیر گفتمانهای یهودی ستیز در جریان مبارزه با صهیونیسم در ایران قدرت گرفته و از بلندگوهای مختلف ارزشهای خود را منتشر می کنند. این امر راه پیمایی روز قدس و شعارها و پلاکاردها و برنامه های آن را نیز تحت تاثیر قرار داده است. یهودی ستیزی پدیده ای اسلامی، ایرانی و حتی انقلابی نیست. پدیده ای وارداتی است که از کشورهای غربی و ادبیات یهودی ستیز جوامع مسیحی به جهان اسلام راه یافته و متاسفانه در سالهای اخیر در کشورهای اسلامی بازار پیدا کرده است. نمونه واضح این امر شعار لعنت بر یهود (اللعنة على اليهود) است که در لیست شعارهای رسمی گروه انصارالله در یمن قرار گرفته است. یهودیان اولین مخالفان صهیونیسم در جهان بودند و هنوز نیز یهودیان متدین جزو سرسخت ترین دشمنان اسرائیل و صهیونیسم در کشورهای غربی بشمار می آیند.
•عرب ستیزی: دفاع جمهوری اسلامی ایران از مردم فلسطین در واقع دفاع از یک ملت عرب و حقوق اعراب در این سرزمین مقدس است. این امر از چشم انداز ناسیونالیسم افراطی و نژادپرستی آریایی امری مذموم یا غیرمطلوب به شمار می آید. این گروه به همین دلیل رهبران جمهوری اسلامی را به عرب زدگی متهم نموده و می نمایند. برغم این واقعیت، به نظر می رسد موضع حق طلبانه جمهوری اسلامی (در دفاع از فلسطین) به طور غریبی و به تدریج تحت فشار و تاثیر شعارهای عرب ستیزانه ای قرار گرفته که ریشه و خاستگاه ناسیونالیستی، و نه اسلامی، دارند. در واقع به نوعی گفتمان ناسیونالیسم افراطی که قائل به برتری نژادی ایرانی و پستی نژاد عرب است به نوعی در روایتگری تاریخ مبارزات منطقه علیه اسرائیل تاثیر گذاشته و ادعای مرکزی آن را بازتولید کرده است. این روایت (به ظاهر انقلابی و در واقع ناسیونالیستی) از تاریخ منطقه می گوید قبل از حضور ایران و جمهوری اسلامی در صحنه مبارزه – که صحنه عمدتا عرصه رویارویی اسرائیل و کشورهای عربی بود – فلسطینی ها و عربها هیچ توفیقی نداشتند و همه مبارزات آنها هم به شکست و خفت و خواری انجامید و پیروزی و عزت تنها از آنجا شروع شد که ایران پا به میدان گذاشت.
این روایت نه تنها با حقایق تاریخی مطابقت ندارد بلکه از نظر اخلاقی خودخواهانه و خودپسندانه است و همچنین فداکاری، از جان گذشتگی، پیروزیها و افتخارات مبارزات همه مبارزانی را که قبل از ۱۳۵۷ در صحنه مبارزه با اسرائیل سرمایه گذاری و جانفشانی کردند، نادیده می گیرد. این روایت بر روز قدس و شعارهای آن نیز اثر گذاشته است. در این شعارها همه القاب و اوصافی که برای توصیف عربها و کشورها و سازمانهای عربی دیده می شود منفی و تحقیرآمیز است. در این زمینه حتی از پیروزیهای سازمانهای عربی چون حماس و حزب الله عرب زدایی می شود: هنگامی که از پیروزیهای این سازمانها یاد می شود ذکری از عرب بودن آنها در میان نیست و پیروزی این سازمانهای عربی، مسقیم یا غیرمستقیم، به حساب مشارکت نیروهای غیرعرب نوشته می شود. این کار نه تنها از نظر اخلاقی پسندیده نیست بلکه بسیار دور از مصلحت است و می تواند موجب رنجش اعراب و سازمانها و کشورهای عربی و گسترش تفرقه در منطقه شود.
•شیعه گرایی: روز قدس روز اسلام و روز جهان اسلام برای مقابله با رژیم صهیونیستی تعریف شده است اما در عمل و به دلیل حاکمیت و تاثیر گفتمانهای مذهبی و فرقه ای بر نیروهای فعال در عرصه مبارزه با اسرائیل در کشور، فضای حضور غیرشیعیان در این روز تنگ و تنگ تر شده و اینک اقامه و برگزاری این روز عمدتا به جوامع شیعه نشین مانند ایران، عراق، لبنان و یمن تقلیل یافته است. این عامل آن چنان بر جوامع اسلامی تاثیر گذاشته که حتی در جوامع سنی فلسطینی نیز اقبال چندانی به این روز مشاهده نمی شود.
آسیبهای فوق الذکر می تواند عظمت و قدرت این روز را فرسوده نموده و آن را به پدیده ای بی محتوا و بی اثر تبدیل نماید. در مقابل توجه به آسیبها و چالشهای مزبور می تواند زمینه رفع این مشکلات را فراهم نموده و روز قدس را به جایگاه واقعی آن نزدیک نماید.