به بهانه سفر ظریف به دمشق سوریه ؛ ‌پرونده‌ای که برای ایران همچنان باز است

معصومه پورصادقی،گروه سیاسی الف،   3990201110 ۶۵ نظر، ۰ در صف انتشار و ۶۳ تکراری یا غیرقابل انتشار
سوریه ؛ ‌پرونده‌ای که برای ایران همچنان باز است

ایران، منطقه و جهان حدود دو ماه نفس گیر و طاقت فرسا همراه با دلهره را پشت سرگذاشته است؛ تهران تا نیمه اسفند سال گذشته در چندین نوبت میزبان هیات های مختلفی بویژه از اروپا بود ولی به یکباره و متاثر از اوج گرفتن کرونا در ایران، و با وجود برنامه ریزیی که برای تداوم سفر مقامات اروپایی به تهران در روزهای پایانی سال صورت گرفته شده بود، دیگر شاهد رفت و آمدی بین دیپلمات های ایرانی و دیگر کشورها نبودیم.

اما در این مدت، وزارت خارجه را، که در ظاهر کرونا بعنوان یک اپیدمی مستقیما به آن ارتباطی پیدا نمی کرد، می توان حول سه محور، یکی از فعال ترین دستگاه های اجرایی روزهای تعطیل فروردین ماه دانست: مقابله با تحریم ها، ساماندهی کمک های بین المللی و هماهنگی با سازمان های بین المللی مرتبط با کرونا و هماهنگی در انتقال و بازگشت ایرانیانی که در اثر توقف پروازها در کشورهای دیگر مانده بودند و قصد بازگشت به کشور را داشتند.

حالا با سفر وزیر امور خارجه به دمشق باید چهارمین محور را به تلاش ها و تحرکات دیپلماتیک دستگاه سیاست خارجی در روزهای کرونایی اضافه کرد. اینکه ظریف دمشق را بعنوان اولین مقصد سفر خود در سال ۹۹ انتخاب کرده است بیش از اینکه ناشی از الزام محدود بودن سفرهای دیپلماتیک در دوران کرونا باشد، حکایت از جایگاه این کشور بعنوان یکی از کلیدی ترین‌ حلقه های محور مقاومت برای ایران دارد.

تعداد سفرهای ظریف به سوریه در طول هفت سال سکانداری سیاست خارجی در مقایسه با سفر های او به برخی دیگر کشورهای منطقه چندان زیاد نیست و این شاید چندان تناسبی با نوع رابطه ما با این کشور نداشته باشد اما، باید توجه داشت که بسیاری از سفرهای ظریف به دیگر کشورهای منطقه، در موضوعات مرتبط با سوریه بوده و یا در آن سفرها، رد و پای تحولات مرتبط با سوریه به خوبی دیده می شده است. وزیر خارجه در اواخر فروردین ۹۸ هم به سوریه رفت، دقیقا یک سال پیش در همین روزها، اما تحولات میدانی و منطقه ای مرتبط با سوریه از سال گذشته تاکنون تفاوت های زیادی کرده است.

«سردار سلیمانی» که مغز متفکر راهبردی و نظامی_ میدانی نجات سوریه از شر گروه های تروریستی طی هفت سال گذشته بود، و در جریان تنها سفر بشار اسد به تهران در بهمن ۹۷، در قامت جدیدی نیز ظاهر شده بود، به جرم کمک به صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی به بیرحمانه ترین شیوه به شهادت رسیده است و رایزنی های دیپلماتیک «ابتکار روند آستانه» بین ایران، روسیه و ترکیه که نقشی بسیار مهم در تثبیت صلح و مقابله سیاسی با گروه های تروریستی و حامیان منطقه ای این گروه ها داشت، چند ماهی است برگزار نشده است.

بعد از برگزاری پنجمین نشست سران کشورهای عضو این روند در آنکارا در شهریور سال قبل (تهران میزبان دور ششم انتخاب شد که هنوز برگزار نشده است)، نشست سه جانبه وزرای خارجه در آبان در ژنو و چهاردهمین نشست نمایندگان سه کشور در قزاقستان در آذر ماه، رایزنی ها بین سه کشور در این قالب به حالت تعلیق در آمد و کار به نقطه ای رسید که بعد از تحولات ادلب و شرق فرات و حملات نیروهای ترکیه ای به پایگاه های متحدین ایران در این منطقه، اردوغان در اوایل بهمن اعلام کرد: «دیگر چیزی به نام روند آستانه وجود ندارد»، و حالا، مدت طولانی است که در قالب موفق ترین ابتکار بین المللی در موضوع بحران سوریه، هیچ مذاکره ای در هیچ سطحی در هیچ موضوعی بین نمایندگان این سه کشور صورت نگرفته است و می توان گفت که فعلا نقشی در روندهای ترکیه ندارد.

وقتی در اوایل آبان سال گذشته آمریکا ادعا کرد که در عملیاتی که بعدها به عملیات «باریشا» معروف شد، «ابوبکر البغدادی» رهبر گروه تروریستی داعش را به قتل رسانده است گمان می رفت که احتمالا سوریه به مرور به سمت پاکسازی کامل کشور از گروه های تروریستی پیش خواهد رفت اما، تعدد این گروه ها، تداوم حمایت های پشت پرده برخی از کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای از آنها و نیاز این کشورها برای استفاده از این گروه ها برای حضور و کنشگری در معادلات سوریه، به تدریج این گمان را از واقعیت، دور کرد.

ظریف در حالی امروز به دمشق رفته است که نمی توان این سفر را بدون مرور مجموعه تحولات سیاسی و میدانی مرتبط با سوریه و منطقه در سال گذشته مورد توجه قرار داد. آنچه در ماه های پایانی سال گذشته در ارتباط با سوریه رخ داد، و در شرایط رویارویی تمامی کشورهای منطقه با بحران کرونا، اهمیت سفر ظریف را بیش از پیش نشان می دهد و یک پیام ویژه دارد: ایران متحد خود در منطقه را فراموش نکرده است.

برای ایران و محور مقاومت و صلح و ثبات منطقه ای، سوریه همچنان پرونده ای باز است که هم می توان حول آن بین رقبا اتحاد ایجاد کرد، آنگونه که روند آستانه نشان داد و هم می تواند باروت شعله ور شدن دوباره تنش های منطقه ای باشد آنگونه که بعد از تجاوز و اشغال نظامی شمال سوریه توسط ترکیه بیم آن می رفت و حتی می تواند دوباره محلی برای بازسازی گروه های تروریستی توسط کشورهایی باشد که در هفت سال گذشته حداقل در عرصه میدانی هیچ دستاوردی آنطور که در شروع بحران سوریه انتظار و امیدش را داشتند، عاید آنها نشده است.

سوری ها و اصلی ترین متحدان آن یعنی روسیه و ایران برای تثبیت صلح در این کشور و آغاز دوران بازسازی ویرانه های ناشی از حدود یک دهه بحران داخلی، لحظه شماری می کنند؛ دورانی که حتی می تواند دشمنان دمشق را هم ترغیب به نشستن بر روی یک میز بکند. باید دید آیا تهران می تواند با احیای روند آستانه، بار دیگر تحولات سوریه را در مسیر ثبات و امنیت هدایت کند.