روز دوازدهم فروردین ماه هر سال روز جمهوری اسلامی نامگذاری شده است. در سال ۵۸ و در فاصله کمتر از دوماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همه‌پرسی جمهوری اسلامی در دهم و یازدهم فروردین برگزار شد و در دوازدهم نتایج آن اعلام شد. بر این اساس و مطابق رای ۹۸درصدی مردم نظام سیاسی ایران به جمهوری اسلامی تغییر یافت.
از جمهوری اسلامی تفاسیر مختلفی صورت گرفته است. اما بی‌تردید جمهوری اسلامی باید تحقق آرمان‌ها و شعارهای انقلاب اسلامی در عرصه عمل باشد و آن شعارها هم بهترین مفسر هستند. مهمترین شعار انقلاب اسلامی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود که در جمهوری اسلامی هم دو رکن اسلامیت و جمهوریت مورد توجه است.
برای تحقق انقلاب اسلامی در عرصه حکومتداری می‌بایست به همه این وجوه به شکل توامان توجه و عمل شود. استقلال، آزادی، جمهوریت و اسلامیت باید به یک چشم نگریسته شوند و هیچ‌یک مغفول نماند. متاسفانه در میان سیاستمداران و صاحب‌نظران بسیار مشاهده می‌شود که یکی از این وجوه را برجسته می‌کنند و به بقیه پایه‌های این بنا توجهی نشان نمی‌دهند.
برخی اسلامیت را مهمترین رکن دانسته و برای آزادی و رای مردم(جمهوریت) ارزشی قائل نیستند. برخی دیگر آزادی و جمهوریت را برجسته می‌کنند و از استقلال و اسلامیت غفلت می‌ورزند. همه اینها به کلیت جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی وقوف ندارند و آن کل را به یک جزء تقلیل می‌دهند.
بهترین راه برای رسیدن به فهم دقیق از جمهوری اسلامی مراجعه به سخنان رهبر انقلاب اسلامی یعنی امام خمینی(ره) است. امام خمینی(ره) در پیامی که در ۱۲ فروردین ۵۸ به مناسبت رای به جمهوری اسلامی خطاب به مردم صادر کرده‌اند جمهوری اسلامی را اینگونه توصیف کرده‌اند:
«حکومتی که در آن، جمیع اقشار ملت با یک چشم دیده می‌شوند و نور عدالت الهی بر همه و همه به یک طور می‌تابد، و باران رحمت قرآن و سنت بر همه کس به یکسان می‌بارد. مبارک باد شما را چنین حکومتی که در آن اختلاف نژاد و سیاه و سفید و ترک و فارس و لر و کرد و بلوچ مطرح نیست. همه برادر و برابرند؛ فقط و فقط کرامت در پناه تقوا و برتری و به اخلاق فاضله و اعمال صالحه است.
مبارک باد بر شما روزی که در آن تمام اقشار ملت به حقوق خود می‌رسند، فرقی بین زن و مرد و اقلیتهای مذهبی و دیگران در اجرای عدالت نیست. طاغوت دفن شد و طغیان و سرکشی به دنبال او دفن می‌شود، و کشور از چنگال دشمنهای داخلی و خارجی و چپاولگران و غارت‌پیشگان نجات یافت. اینک شما ملت شجاع، پاسداران جمهوری اسلامی هستید. اینک شما هستید که باید این ارث الهی را با قدرت و قاطعیت حفظ کنید و نگذارید بقایای رژیم متعفن که در کمین نشسته‌اند و طرفداران دزدان بین المللی و نفتخواران مفتخوار در بین صفوف فشرده شما رخنه کنند.»
امام در این پیام با بیان مصادیق مختلف به ضرورت آزادی، استقلال، اسلام و نقش مردم و همچنین عدالت در جمهوری اسلامی اشاره کرده‌اند.
هرچند نظام جمهوری اسلامی در این سال‌ها ، به‌خصوص سال‌های اخیر آنچنان که شاید و باید در عمل به برخی از این شعارها موفق نبوده و راه زیادی تا رسیدن به آن قله آرمانی باقی است. اما مهم این است که جمهوری اسلامی با این اهداف تاسیس شد و نارسایی‌های امروز با معیار همان اهداف سنجیده می‌شود.
به بیان دیگر انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی معیارهای تازه‌ای برای یک حکمرانی خوب در ایران تعریف کردند و شاید بتوان همین را مهمترین تاثیر انقلاب اسلامی در ذهن انسان ایرانی دانست.