سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی به بغداد و دیدارهای سطح عالی او با مقام های عراقی، دو ماه پس از ترور سردار سلیمانی، اولین سفر یک مقام عالی رتبه ایرانی بعد از این حادثه تلخ به عراق و دیدار با مقامات این کشور است که بیش از هر چیز تحت تاثیر جمله ای چند کلمه ای به نقل دریابان شمخانی قرار گرفت که از «انتقال تجارب ایران در مقابله با کرونا به عراق» اشاره کرده بود و همین جمله مستمسک مطالب و پرداخت های رسانه ای و تحلیلی متفاوتی قرار گرفت که باعث شد ابعاد مهم و پراهمیت انجام این سفر در مقطع فعلی تحت الشعاع قرار گیرد.
روابط ایران و عراق در دو ماه پس از ترور سپهبد سلیمانی، هم از منظر تحولات داخلی عراق و هم رویدادهای منطقه ای و اتفاقات داخلی ایران، دوران ویژه ای را پشت سرگذاشته است.
این واقعیت تلخ قابل انکار نیست که یکی از بلندپایه ترین مقام های نظامی ایران در چند دهه اخیر و شناخته ترین آن در سطح بین المللی در خاک عراق و آنهم در پایتخت این کشور، و در حالی که به اعتراف و اعلام بعدی مقامات عراقی، مهمان مقامات رسمی این کشور هم بوده، توسط یک نیروی خارجی ثالث به صورتی ناجوانمردانه، ترور و به شهادت می رسد و آمرین آن نیز بلافاصله به صدور دستوراین اقدام غیرقانونی و غیرانسانی اعتراف می کنند.
اقدامی تروریستی که باعث شد ایران و عراق مهمترین فرماندهان خود در مبارزه با تروریسم و شکست گروه های تروریستی دست ساخت برخی سرویس های امنیتی و نظامی منطقه ای و فرامنطقه ای را از دست بدهند و تمامی منطقه از دو رکن حیاتی مقابله با این پدیده شوم، محروم شود؛ ولی این پایان ماجراهای روابط ایران و عراق در دو ماه گذشته نبود.
کمتر از 72 ساعت بعد از این اقدام آمریکا، اولین فاز «انتقام سخت» که از همان ساعات اولیه بعد از شهادت سردار سلیمانی به عنوان موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران اعلام شده بود، با اولین سیلی انتقامی و حمله به دو پایگاه آمریکا در خاک عراق، عملی شد؛ اقدامی که هر چند اعتراض کمرنگ بغداد را هم به دنبال داشت (با مکاتبه نماینده دائم این کشور در نیویورک با دبیرکل سازمان ملل)، اما تصمیم و موضع قاطع ایران در دست زدن به اقدام انتقامی حداقلی، جای هیچگونه اعتراضی را برای هیچ یک از طرف های این ماجرا باقی نمی گذاشت.
حالا و با فروکش کردن نسبی التهابات و تنش های پس از ترور سردار سلیمانی و در حالی که هر دو کشور درگیر پدیده جهانی «کرونا» شده اند که به مرور در حال تبدیل شدن به ابزاری برای بازیگری قدرت در مناسبات نظام بین الملل است، یک مقام بلندپایه امنیتی ایرانی به بغداد سفر کرده و با شخصیت های رسمی و غیررسمی تراز اول عراقی دیدار می کند.
قطعا، تحولات هفته های اخیر در سوریه و رویکر عجیب و تهاجمی ترکیه در مناطق شمالی این کشور، نیز آنقدر برای ایران و عراق اهمیت و حساسیت دارد که موضوع گفتگوهای شمخانی با مقامات عراقی باشد. فراموش نکنیم در ابتدای ورود روسیه برای کمک به مقابله با تروریسم در سوریه، مقر فرماندهی مشترک و هماهنگ کننده عملیات 4 کشور ایران، روسیه، سوریه و عراق در عراق قرار داشت و این کشورها تمامی اقدامات و فعالیت های ضدتروریستی خود را از طریق این مرکز هماهنگ می کردند.
تحولات داخلی عراق در ماه های اخیر و اعتراضاتی که منجر به برخی بی ثباتی های سیاسی در این کشور شده است نیز برای ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است. به هر میزان که در بعد داخلی، دو کشور از ثبات و آرامش و استقرار بیشتری برخوردار باشند، ثمرات همکاری و همسویی آنها در تثبیت و تعمیق امنیت و صلح و آرامش در منطقه غرب آسیا بیشتر نمایان و ملموس می شود.
جدای از فضای حاکم بر روابط دو کشور بعد از حادثه ترور سردار سلیمانی، مداخلات شیطنت آمیز آمریکا در مناسبات تهران و بغداد و احتمال شکلگیری تدریجی مجدد تحرکات ضد تمامیت ارضی عراق در بخش هایی ازمناطق کردنشین و همچنین تحرکات نه چندان خوشایند ترکیه در شمال سوریه و تنش بین مسکو و آنکارا که در صورت تداوم و گسترش می تواند اوضاع امنیتی تمام منطقه را به چند سال قبل برگرداند، حتی متاثر شدن روابط و مناسبات اقتصادی دو کشور از موضوع «کرونا» نیز می تواند در دستور کار عالی ترین گفتگوها و مذاکرات دیپلماتیک مقامات دو کشور باشد.
چه بخواهیم و چه نخواهیم، متاثر شدن بسیاری از بخش های اقتصادی جهان از این ویروس، انکارناپذیر و کاملا محسوس است و کشورهایی چون ایران و عراق باید در مورد آن تماس و گفتگو داشته باشند و برای مهار آن، همکاری های خود را شکل بدهند.
به هر تقدیر، ریشه دواندن مناسبات دو کشور در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و امنیتی در سالهای اخیر، «حمله کرونایی» به روابط لایه های زیریرین مناسبات بین مردم دو کشور را بر نمی تابد و قطعا اراده و رویکرد مقامات تهران و بغداد در هر شرایطی رفع موانع و چالش هایی است که هر از گاهی، بر سر راه مناسبات روزانه و جاری بین دو کشور ایجاد می شود. این موانع و چالش ها باید با مدیریت و اراده سطح عالی مقامات دو کشور، و تا پیش اینکه دچار پیچیدگی های بی مورد و ناخواسته جدیدی شود، به نحوی از سر راه تداوم حرکت آرام و البته جان دار مناسبات دو کشور برداشته شوند.