برخی از مناطق تهران از قبیل مناطق یک، چهار، شش، هفت و ۸ تهران در 27 بهمن ماه سال جاری با قطعی برق مواجه شدند. خوش خلق مدیر عامل برق منطقه‌ای تهران در خصوص دلایل قطع برق در تهران گفت: "افت فشار سوخت تحویلی گاز به نیروگاهها باعث شده تا برخی از نیروگاهها با کمبود تولید برق مواجه شوند."
چندی پیش توانیر هشدار داده بود که تأمین سوخت گاز نیروگاهها از سوی وزارت نفت این روز‌ها با مشکلاتی مواجه شده و به شکل قابل توجهی کاهش دارد امکان اینکه برخی نیروگاهها از مدار تولید برق خارج شوند و خاموشی برق ادامه داشته باشد، زیاد است. این مساله به خوبی نشان می دهد که افزایش مصرف گاز در کشور با همین روند نمیتواند و نبایست رشد کند و در آینده نزدیک کشور با مشکلاتی در این زمینه روبه رو خواهد شد.
این امری است که مدیران در سطح کلان کشور هیچگاه جرأت اذعان به آن را به صورت مستقیم ندارند اما در روزهای اخیر و با افت فشار گاز به دلیل مصرف بالای گاز خانگی، خاموشیهای برق در تهران و چند استان دیگر به دلیل کمبود سوخت نیروگاهها میتواند به عنوان یک دلیل قطعی این مسأله تلقی شود.
بر اساس ترازنامه هیدروکربوری، بیشترین مصرف گاز طبیعی در کشور توسط نیروگاهها (۳۳ درصد) و پس از آن توسط بخش خانگی (۲۸ درصد) صورت میپذیرد. افزایش مصرف در بخش خانگی در سالهای اخیر باعث شده است که در فصول سرد نیروگاهها، صنایع و پتروشیمیها با محدودیت تأمین خوراک و سوخت قرار بگیرند. نمودار زیر درصد بهرهمندی خانوارها از گاز شهری را از ابتدای انقلاب تا کنون نشان می دهد.
نمودار 1 درصد بهره مندی از گاز شهری
هر چند بهره مندی مناطق مختلف کشور از گاز طبیعی امری مثبت است و نشان دهنده رشد امکانات رفاهی در ایران است، اما ادامه این روند رشد مصرف در کنار محدودیتهای توسعه تولید گاز در کشور در آیندهای نزدیک میتواند کشور را به وارد کننده گاز تبدیل کند.
نکته دیگری که در کنار این مسائل باید مورد مداقه قرار گیرد پیشبینی افت فشار گاز پارس جنوبی است. طبق گفته مدیرعامل نفت و گاز پارس، پیشبینی شده است که طی ۴-۵ سال آینده افت فشار پارس جنوبی خودش را نشان می‌دهد و برآورد می‌شود که در هر سال ۲۸میلیون مترمکعب افت تولید گاز از مخزن پارس جنوبی رخ دهد که برای جلوگیری از این افت فشار باید به دنبال ایستگاههای تقویت فشار و سایر راههای موجود بود. البته ناگفته پیدا است که این راه ها صرفا موقتی بوده و بالاخره افت فشار در پارس جنوبی اتفاق می افتد تنها این راهکارها افت فشار را چند سالی به تعویق خواهند انداخت. از این رو خیلی نمیتوان به برنامههای افزایش تولید گاز و همچنین جلوگیری از کاهش فشار گاز در مناطق مختلف امیدوار بود و باید به دنبال راههای دیگری برای جلوگیری از تبدیل کشور به واردکننده گاز بود.
بنظر میرسد مهمترین راهکار مدیریت تقاضای با بهره گیری از سیاستهای قیمتی و غیرقیمتی است. این رویکرد که تقاضای افسار گسیخته انرژی را بعنوان داده بیرونی فرض و عرضه انرژی را موظف به تأمین آن نماییم الگویی است که بزودی شکست خواهد خورد. تنها و تنها مدیریت تقاضای گاز در کشور است که آینده مطمئنتری را به دنبال خواهد داشت.
*دانشجوی دکتری کارشناس موسسه سبحان