به گزارش الف، "کارین وال یورگنسن" استاد دانشکده روزنامه نگاری دانشگاه کاردیف در مقاله ای برای پایگاه خبری کانورسیشن می نویسد: بیماری هایِ اپیدمیکِ جدید، ترسناک هستند. آن ها ما را می ترسانند زیرا ناشناخته و غیرقابل پیش بینی هستند. شیوع ویروس کرونا در مدت اخیر، پوشش رسانه ای گسترده ای را در جهان به خود اختصاص داده است. روندی که (پوشش رسانه ای در مورد کرونا) به ما می گوید چطور عدم قطعیت در مواجهه با یک بیماری اپیدمیک نظیرِ کرونا، می تواند به آسانی ختم به ترس و وحشت فراوان شود. 

« برای حدودا یک دهه، من در زمینه نقش احساسات در عرصه خبرنگاری و ژورنالیسم(بویژه در زمینه پوششِ رسانه ایِ فجایع و بحران ها) مطالعه داشته ام. پوشش رسانه ای، در مباحثات و گفتگوهای ما بسیار مهم تلقی می شود و نقش مهمی در تنظیم و شکل دهی به احساسات ما(نظیر ترس و وحشت)، بازی می کند.

اگرچه ترس و وحشت، احساسی است که تک تک ما به عنوان انسان، بارها آن را تجربه کرده ایم، با این حال، ترس از این قابلیت برخوردار است که به احساسی مشترک و اجتماعی نیز بدل شود. احساسی که در میان گروه ها و جوامع مختلف به حرکت در می آید و به واکنش های ما نسبت به تحولات جاری، شکل می دهد. ترس همچون دیگر احساسات، ماهیتی اپیدمیک دارد و می تواند به سرعت گسترش پیدا کند. 

پوشش رسانه ای و فعالیت رسانه ها، به تعیین دستور کار برای مناظرات و گفتگوهای عمومی می پردازد. رسانه ها و اخبار، لزوما به ما نمی گویند چطور فکر کنیم بلکه در حقیقت این نکته را به ما منتقل می کنند که در مورد چه چیزی فکر کنیم. در این راستا، رسانه ها و اخبار تولیدیِ آن ها به ما سیگنال می دهند که چه چیزی ارزشِ توجه کردن دارد. پژوهش ها به طور پیوسته و مکرر نشان داده اند هنگامی که برخی موضوعات از پوشش و توجه گسترده رسانه ای برخوردار می شوند و در دستور کار رسانه ها برجسته می گردند، در واقع از سوی افراد جامعه(مردم عادی) به مثابه مسائلی مهم تر تلقی می شوند(که باید به آن ها توجه ویژه ای کرد). 

در شرایط فعلی، اپیدمی ویروس کرونا در مقایسه با بیماری های اپیدمیک گذشته نظیرِ ابولا، پوشش رسانه ای گسترده تری را به خود اختصاص داده است. برای مثال، بر اساس نتایج پژوهشی که توسط "نشریه تایم" انجام شده، در نخستین ماه از شیوع ویروس کرونا، 23 برابر بیشتر از دوره زمانی مشابه در دوره شیوع ویروس ابولا(سال 2018)، مقاله و مطلب به زبان انگلیسی منتشر شده است. 

** ویروسِ قاتل

پژوهش ها و مطالعات من نشان می دهند که ترس و وحشت( و تاکید بر آن ها)، نقش مهم و قابل توجهی در پوشش رسانه ایِ مرتبط با ویروس کرونا بازی کرده است. از زمانی که نخستین گزارش ها در مورد شیوع ویروس کرونا در تاریخ 12 ژانویه سال جاری میلادی منتشر شدند تا تاریخ 13 فوریه 2020، من به بررسی و پیگیریِ روزنامه های اصلی و مهم انگلیسی زبان در سرتاسر جهان پرداخته ام. در جریان این بررسی، 100 روزنامه سرشناس در جهان را مورد توجه قرار دادم که مجموعا 9387 مطلب و مقاله در مورد شیوع ویروس کرونا منتشر کرده بودند. از این تعداد، 1066 مقاله از واژگانی نظیر "ترس(وحشت)" و یا کلماتی که مرتبط با آن هستند نظیرِ "اضطراب و استرس"، استفاده کرده بودند. 

مقاله ها و مطالبی از این نوع، اغلب از واژگان و مطالبی که از زبان وحشت و ترس استفاده می کردند بهره برده اند. برای مثال، 50 مقاله از عبارتِ "ویروسِ قاتل" برای توصیف ویروس کرونا استفاده کرده بودند. در این زمینه مقاله ای در روزنامه "تلگراف" چاپ شده که با استفاده از زبانِ وحشت و ترس، به توصیف و بررسیِ صحنه هایی در شهر ووهان پرداخته که به نوعی در شبکه های اجتماعی نیز منتشر شده اند: "بیمارانی که ماسک بر چهره دارند، در خیابان به صورت ناگهانی غش می کنند. صدها شهروندِ مضطرب و هراسان، از ترس اینکه مبادا به ویروس کرونا مبتلا شوند، در راهروهای بیمارستان ها منتظرند تا پزشکان آن ها را معاینه کنند. برخی از شدت غم و استرس، فریاد می زنند".

در این زمینه(شیوع ویروس کرونا)، روزنامه هایی نظیر "سان" و "دیلی میل"، بیش از سایرین، از زبانی که تولید وحشت و ترس می کند استفاده کرده اند. برای مثال، بخش مرتبط با ویروس کرونا در صفحه اینترنتی روزنامه سان، برای اشاره به ویروس کرونا از عنوان "بیماری مرگبار" استفاده کرده است. 

در این روزنامه ها، گزارش های زیادی به صورت میدانی با محوریت ترس و وحشتِ ناشی از شیوع ویروس کرونا، منتشر شده است. در انگلستان، این رویه منجر به تمرکز ویژه به شهر "برایتون" شد که در آن چندین مورد ابتلا به ویروس کرونا گزارش شده بود. 

گزارش های دیگری نیز که در مورد کرونا منتشر شده، عمدتا تاثیرِ شیوع ویروس کرونا بر کسب و کارهای چینی(و به تبع آن کشور خود) را به بحث گذاشته اند. پایگاه خبری Manchester Evening News، گزارش کرده: "وحشت از شیوع ویروس کرونا، به شدت بر کسب و کارها و فضای تجارت تاثیر گذاشته است. به طور خاص، برخی منابع از کاهش 50 درصدی درآمدهای گمرکی از زمان شیوع کرونا خبر می دهند. اتباع و شهروندان چینی نیز با شیوع کرونا، از برخوردها و حملات نژادی بیشتری رنج می برند". 

در مقابل، برخی رسانه ها سعی داشته اند ترس و وحشت ناشی از شیوع ویروس کرونا را تلطیف کنند و بار دیگر برای مردم نوعی فضای ذهنیِ امن و مطمئن ایجاد کنند. برای مثال، نخست وزیر سنگاپور "لی هسین لونگ" به جای تاکید بر ترس و وحشت، احتیاط در مورد آن(ترس) جهت مقابله با کرونا را مورد تاکید قرار داده است. به عنوان مثال وی می گوید: "ترس می تواند ما را وحشت زده کند و یا موجب بدتر شدن مسائل و مشکلات شود. به عنوان مثال می تواند موجب افزایش شایعه ها در فضای مجازی، احتکارِ ماسک و غذا، و یا سرزنش کردن برخی گروه ها در زمینه شیوع ویروس کرونا شود". 

** ترس می تواند مسری و واگیردار شود

پژوهش و مطالعه در مورد پوششِ رسانه ای بیماری های واگیرداری که پیش از این شیوع پیدا کرده اند، مهر تاییدی بر این گزاره است که آن ها هم بر ترس و وحشت تاکید فراوانی داشته اند. در مورد اپیدمی "ویروس سارس" در سال 2003، بر اساس پژوهش هایی که "پاتریک والیس"(تاریخدان) و "برژیت نرلیچ"(زبان شناس) انجام داده اند مشخص شده که عمده استعاره استفاده شده برایِ توصیفِ ویروس سارس، کلمه "قاتل" بوده است. 

در همین راستا، "پیتر وسترمن" و "نل روئیگروک"(پژوهشگران حوزه رسانه)، به بررسیِ پوششِ رسانه ای مرتبط با آنفلوانزای H1N1 در هلند پرداخته و نتیجه گرفته اند عمده مطلبی که در پوشش رسانه ای این بیماری به کار رفته، واژه "هشداردهنده" (و یا مطالبی که ماهیت هشدار دهنده داشته اند) بوده است. همچون نمونه شیوع ویروس کرونا، این اپیدمی های تاریخی با عدم قطعیت، و تولید وحشت و ترس همراه بوده و شناخته می شوند.

آموزنده خواهد بود اگر پوشش رسانه ای که به بیماری ای نظیر کرونا اختصاص داده می شود را با پوشش رسانه ای که به بیماری نظیر آنفلوانزای فصلی اختصاص می یابد مقایسه کنیم. بر اساس برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، این بیماری سالانه بینِ 290000 تا 650000 نفر از مردم در کشورهای مختلف جهان را می کشد. از 12 ژانویه سال2020، روزنامه های جهان فقط 488 مقاله در مورد آنفلوانزای فصلی بدون ذکر نامی از ویروس کرونا، منتشر کرده اند. 

آنچه که در تضادِ کامل با پوشش رسانه ای مرتبط با ویروس کرونا قرار دارد این نکته است که کمتر از یک مقاله در 10 مقاله ای که به آنفلوانزا پرداخته اند(37 مقاله از 488 مقاله)، از درون مایه ِِ ترس و وحشت و یا عبارات مرتبط با آن ها برای پرداختن به موضوعِ مدنظر خود استفاده کرده اند. 

برجسته بودنِ مساله ترس و وحشت در پوشش رسانه ای ویروس کرونا به این نکته اشاره دارد که عمده پوششِ رسانه ای مرتبط با شیوع ویروس کرونا، بیشتر بازتابی از ترس و وحشت عمومی است تا اینکه در مورد شیوع این ویروس و حقایق مرتبط با آن، به نحو درست و مطلوبی اطلاع رسانی کند. 

"فرانکلین روزولت" رئیس جمهور اسبق آمریکا در این رابطه نقل قولِ مشهوری دارد. وی می گوید: "تنها چیزی که ما باید از آن بترسیم، خودِ ترس است". با این همه، بواسطه زندگی در عصری که مملو از اطلاعات غلط، اخبار جعلی و تئوری های توطئه است، ارزشمند خواهد بود اگر در برابرِ خطرات و تهدیداتِ این حس مسری و واگیردار(ترس و وحشت) در مواجهه با شرایطی که در آن عدم قطعیت وجود دارد، هوشیار و آگاه باشیم. »

***

منبع: https://theconversation.com/coronavirus-how-media-coverage-of-epidemics-often-stokes-fear-and-panic-131844