به گزارش الف، حجت الاسلام حسن روحانی روز جمعه هفته گذشته در صدر یک هیات عالی رتبه برای انجام گفت و گو درباره مسائل منطقه ای و بین المللی به توکیو سفر کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن 22 خرداد ماه سال جاری در سفری سه روزه به تهران با مقامات ارشد نظام جمهوری اسلامی از جمله رهبر انقلاب و رئیس جمهور دیدار و گفت و گو کرده بود.
در جریان سفر خرداد ماه نخست وزیر ژاپن به ایران عنوان شد که وی حامل نامه دونالد ترامپ برای ایران بوده اما رهبر انقلاب به صراحت بیان فرمودند« ترامپ را شایسته مبادله پیام نمی‌دانم و مذاکره نخواهیم کرد».
دیروز شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن بعد از میزبانی از رئیس جمهور ایران گفتگویی تلفنی با دونالد ترامپ داشت که در آن نتایج ملاقات با حسن روحانی را برای رئیس جمهور آمریکا تشریح کرد. گفته شده مکالمه تلفنی دو طرف حدود یک ساعت و ربع به طول انجامیده و درباره موضوعات مختلف از جمله ایران صحبت شده است.
اما حسن روحانی، روز شنبه و بعد از بازگشت به تهران با بیان اینکه با همه کشورها در زمینه شکستن تحریم ها رایزنی داریم که با برخی کشورهای اروپایی و ژاپن بیشتر است، عنوان کرد: در زمینه شکستن تحریم هم ژاپنی‌ها یک پیشنهاد جدید داشتند و هم ما که بنا شد رایزنی ها ادامه داشته باشد.
از پیشنهاد فرانسه تا ژاپن؛ آیا می توان امیدوار بود؟
اگر چه به نظر می رسد حسن روحانی هنوز امیدواری هایی در این باره دارد اما اکثر رسانه ها اخبار مثبت و امیدوار کننده ای از نتایج سفر ژاپن منتشر نکردند. تا پیش از سفر روحانی به ژاپن انتظار می رفت اهدافی مانند وصول پول های بلوکه شده ایران بدلیل فروش نفت، افزایش همکاری های اقتصادی بین دو طرف و مشارکت های تجاری پیگیری شود. همچنین انتظار می رفت ایران بتواند ژاپن را مجاب نماید تا از حضور در ائتلاف دریایی آمریکایی ها در خلیج فارس انصراف دهد اما برخی رسانه ها از جمله رویترز مدعی شده اند که شینزو آبه در جریان سفر روحانی به وی عنوان کرده که ژاپن قصد دارد نیروی نظامی به خلیج فارس اعزام کند.
همچنین پیش از سفر روحانی، روزنامه ماینیچی ژاپن مدعی شده بود که پاریس و توکیو در نظر دارند بر اساس یک طرح مشترک با اعطای وامی به ایران برای تامین مواد غذایی و دارویی اقدام کنند. مطابق گزارشی که این روزنامه منتشر کرد بعد از درخواست ایران برای افزایش خط اعتباری 15 میلیارد دلاری فرانسه جهت جبران اثر تحریم های سخت، مبلغ ابتدایی به 18.4 میلیارد دلار تغییر پیدا کرده است. البته شرط پرداخت وام از سوی این دو کشور تعهدی و پایبندی کامل ایران به توافق هسته ای عنوان شده بود اما بعد از انتشار این خبر یوشیهیده سوگا، سخنگوی دولت ژاپن بیان کرد خبر پیشنهاد اعطای وام به ایران صحت ندارد.
پیشنهاد امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه مبتنی بر ایجاد خط اعتباری 15 میلیارد دلاری برای فروش 700 هزار بشکه نفت بود که مطابق آن تهران علاوه بر پذیرش گفت و گوهای منطقه ای، محدودیت های جدید در برنامه هسته ای خود را نیز می پذیرفت. البته قرار بود در مقابل، برخی از تحریم ها نیز که از زمان خروج آمریکا از برجام علیه ایران وضع شده بود لغو گردد.
در جریان سفر حسن روحانی به نیویورک نیز رایزنی های فشرده ای از سوی مقامات اروپایی علی الخصوص با رئیس جمهور ایران و هیات همراه صورت گرفت تا زمینه برای مذاکره مستقیم و رو در رو صورت گیرد اما ظاهراً ایران صرفاً انجام ملاقات در حضور دیگر اعضای برجام را امکان پذیر دانسته است. دیگر شرط ایران نیز به این امر منوط بوده که ابتدا تحریم هایی که دونالد ترامپ بعد از خروج از برجام وضع کرده لغو شود، سپس می توان درباره دیدار صحبت و گفت و گو کرد. اما بدلیل همین اختلافات و جدول زمانی انجام این اقدامات، مذاکرات به نتیجه خاصی منجر نشده بود.
اما سوالی که در این بین مطرح می شود این است که ورود ژاپن به عنوان متحد آمریکا و فرانسه به عنوان یکی از شرکای غربی واشنگتن به ماجرای مذاکره از چه زاویه و دیدگاهی باید صورت می گیرد. آیا امکان پذیر است که این دو کشور بدون هماهنگی با آمریکا و خارج از چارچوب سیاست فشار حداکثری واشنگتن و صرفاً بدلیل قدرت و ارتباطات تجاری که با ایران دارند اقدام به چنین کاری کرده اند؟
اصولاً با توجه به محتوای پیشنهادات و اینکه دو کشور فرانسه و بخصوص ژاپن در مدار آمریکا حرکت می کنند بسیار بعید است ورود این کشورها به عرصه میانجی گری بدون رضایت و هماهنگی با آمریکایی ها انجام شده باشد. اما موضوع مهم این است آیا مذاکره پی در پی با مقامات ژاپنی و فرانسوی که صرفاً به عنوان انتقال دهنده درخواست های دونالد ترامپ رفتار می کنند و در زمین آمریکا بازی می کنند می تواند تامین کننده خواسته ها و منافع ملی ایران باشد؟
فراموش نکرده‌ایم که پس از مذاکرات مکرون با روحانی باز فرانسوی ها بودند که اعلام کردند : رییس جمهور فرانسه هنوز نتوانست مقامات آمریکایی را متقاعد کند که با اعطای خط اعتباری 15 میلیارد دلاری برای ایران موافقت کند.
بازی تکراری
این بازی بار دیگر با نقش آفرینی ژاپن تکرار شد . به نظر می‌رسد این طرح فریب که یکبار توسط مکرون و بار دیگر توسط شینزو آبه بکار گرفته شد تنها برای گرفتن عکسی یادگاری بر سر میز مذاکره با ترامپ طراحی شده است . به همین دلیل است که آنها ایران را با پیشنهادهای ظاهرا جذاب 15 و 18 میلیارد دلاری دعوت میکنند و سپس از مقامات کشورمان میخواهند اول بر به دیدار رییس جمهور آمریکا بشتابند! و یا گوشی تلفن را بردارند و ترامپ را از اینهمه انتظار رهایی بخشند !! این بخش اول سناریوست . بخش دوم (پس از انجام مذاکره و عکس یادگاری) آغاز جرزنی و طرح تعهدات بیشتر است . خوشبختانه مقامات ایرانی در این قسمت دست آنها را خوانده‌اند . اما اینکه برای بار چندم به این درخواستهای تو خالی پاسخ مثبت می‌دهند جای سوال دارد.
سوال مهم تر این است که آیا منتظر نگه داشتن مردم و فعالان اقتصادی می تواند گره گشای وضعیت بغرنج و نامناسب اقتصادی باشد. فراتر از این مسائل مذاکرات متوالی و عدم رسیدن به نتیجه ای قابل ملموس ممکن است علاوه بر ناامیدی مردم، زمینه معرفی ایران به عنوان کشوری غیرمنطقی توسط آمریکایی ها را نیز فراهم نماید. از سوی دیگر شرط ایران همیشه این بوده که با تزریق اعتبار به کانال اینستکس مخالفت کرده چرا که خواهان برقراری ارتباط تجاری به صورت طبیعی و فروش نفت در بازارهای جهانی است نه اینکه مبادلات تجاری به صورت کاملاً کنترل شده و تحت نظارت کشورهای اروپایی و آمریکایی برقرار شود.
به نظر می رسد با وجود تلاش های فرانسه و ژاپن تا زمانی که تحریم های فزاینده دونالد ترامپ ادامه داد و رئیس جمهور آمریکا نگاهی ابزاری و تبلیغاتی به مذاکره دارد و پیشنهادات غیرمعقولی ارائه می دهد نباید انتظاری خاصی در این باره وجود داشته باشد و از این رو بهترین راه حل استفاده از ظرفیت ها و توانایی های داخلی برای بهبود شرایط و وضعیت اقتصادی کشور است.