ترکیه به شمال سوریه حمله نظامی کرده و اعلام کرده است تا عمق سی کیلومتری سوریه پیش خواهد رفت و نام عملیات را هم «چشمه صلح» گذاشته است و البته معلوم نیست صلح برای چه کسی؟!
تردیدی نیست که ترکیه اصلی ترین منبع، عامل و پشتیبان بحران داخلی سوریه و پس از آن گسترش آن در عراق و قدرت گیری برق آسای داعش بوده است؛ آرزوی اردوغان سرنگونی بشار اسد در یکسال بود و پیروزی و فتح دمشق را بسیار نزدیک می دید و بارها مغرورانه از آن صحبت می کرد؛ بشار اسد و دمشق به پشتوانه حمایت های ایران دوام آورد، و ترکیه در حال تبدیل شدن به بزرگترین بازنده بحران سوریه و عراق بود. در لبه بین تثبیت شکست مفتضحانه در بحران سوریه، ناگهان جهان شاهد کودتایی در ژوییه ۲۰۱۶ بر علیه اردوغان شد، حمایت تمام قد ایران در شب کودتا، اتفاقی تاریخی در روابط بین دو کشور را به ثبت رساند؛ اردوغان به بهانه کودتا، مخالفان داخلی را پاکسازی و به تدریج و طی حدود دو سال، سیستمی اقتدارگرا بر محور خودش در ترکیه برقرار کرد، و در همان ایام، بحران در روابط با روسیه را تا قطع کامل روابط و تحریم های مسکو تجربه کرد و ناگهان در دسامبر ۲۰۱۶ خبر توافق پوتین و اردوغان برای برگزاری مذاکرات صلح سوریه در آستانه منتشر شد.
ایران در توافق اولیه برای شکلگیری آن نقشی نداشت ولی به حضور ایران نیاز بود، تهران به اولین نشست وزرای خارجه سه کشور در ۲۰ دسامبر همان سال دعوت شد؛ این نشست دقیقا یک روز بعد از ترور سفیر روسیه در آنکارا، در آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد و به همین دلیل نام «روند آستانه» به خود گرفت.
صورت جدید مذاکرات صلح سوریه را می توان موفق ترین سازوکار برای حل و فصل بحران این کشور دانست؛ پیش از آن چندین شکل مختلف به محک آزمایش گذاشته شد: مذاکرات ژنو، نشست ریاض، گروه دوستان سوریه و ...؛ که هیچ کدام توفیقی در دستیابی به پیشرفت ملموس برای کاهش و توقف بحران در این کشور نداشت اما «روند آستانه»، یک سال پس از شکلگیری حمایت سازمان ملل را جلب و تاثیرش در کاهش بحران در سوریه مورد تأیید این سازمان و جامعه بین المللی قرار گرفت و در کمتر از دو سال، منجر به حصول توافق بر سر آتش بس سراسری و تعیین چهار منطقه کاهش تنش در این کشور و انجام مذاکرات دولت با مخالفان و حتی پیشرفت هایی در تبادل اسرا و زندانیان و تدوین قانون اساسی این کشور شد.
اردوغان از بازیگر شکست خورده در بحران سوریه و به لطف روابط با روسیه و ایران، در قامت «ضامن صلح» ظاهر شد و نه تنها برچسب های اولیه حمایت ترکیه از داعش و پایگاه های آموزشی این گروه تروریستی در خاک ترکیه و گسیل نیروهای آموزش دیده از سراسر جهان به مناطق مختلف سوریه و عراق را از اذهان پاک کرد بلکه خود را به سرعت به یکی از ارکان صلح و پایان داعش در عراق و سوریه تبدیل کرد.
ترکیه بعنوان ناظر صلح سوریه (در چارچوب روند آستانه که تاکنون ۱۳ دور آن برگزار شده است) عملیات نظامی علیه سوریه را به بهانه کنترل بحران کردی در مناطق مرزی خود، آغاز کرده است و بر آن اصرار دارد. ترکیه در سپتامبر ۲۰۱۸ با روسیه به توافقی برای ایجاد منطقه حائل در ادلب و در آگوست ۲۰۱۹ توافقی مشابه با آمریکا برای شمال سوریه دست یافت که مورد دوم را اقدام پیش دستانه ترکیه برای اشغال شمال سوریه دانسته اند.
این سوال قطعا باید مورد تحلیل قرار گیرد که چرا ترکیه که به لطف مذاکرات روند آستانه توانسته بود از بحران سوریه جان سالم به در ببرد ( توجه باید کرد که هیچ یک دیگر از حامیان گروه های تروریستی فعال در سوریه و عراق مانند عربستان، آمریکا و دیگر کشورهای منطقه با این دو کشور همجواری جغرافیایی نداشتند و از این رو ترکیه که میزبان کانال های انتقال نیروهای تروریستی به عراق و سوریه بود، آسیب پذیری بیشتری از این بحران و شکست احتمالی می داشت) و برای حدود سه سال خود را بعنوان ضامن صلح سوریه معرفی کرده بود، نتوانست در ادامه نیز خود را پایبند به این مذاکرات باقی بگذارد و آغازگر فصل جدیدی از تنش در بحران سوریه شد که می تواند به قیمت فروپاشی روند آستانه و شاید بازگشت بحران به سوریه بیانجامد؟
آیا روند آستانه دارای ظرفیت کافی برای ورود به بحران جدید را دارد و ترکیه تن به بازگشت به روند آستانه برای حل و فصل موضوع تجاوز نظامی به شمال سوریه خواهد داد؟ و اصولاً چرا روند آستانه و دو کشور دیگر آن نتوانستند مانع اقدام آنکارا شوند؟