«ليبراليسم ايرانی» (رويا يا توهم)؛ سيامك طاهری؛ نشر قطره آیا لیبرالیسم دردی از ما را چاره می‌کند؟

حمیدرضا امیدی‌سرور،   3980631099 ۳ نظر، ۰ در صف انتشار و ۲ تکراری یا غیرقابل انتشار

بی‌شک واژه لیبرالیسم و مشتقاتش مثل لیبرال، نئولیبرال، لیبرال‌دموکراسی و... به گوش بسیاری از ما خورده است. واژه‌ای که سپهر سیاست این دیار، موافقان و مخالفان سفت و سختی دارد

آیا لیبرالیسم دردی از ما را چاره می‌کند؟

«ليبراليسم ايرانی»

 (رويا يا توهم)

نويسنده: سيامك طاهري

ناشر: قطره، چاپ دوم 1397

 250 صفحه

 

****

بی‌شک واژه لیبرالیسم و مشتقاتش مثل لیبرال، نئولیبرال، لیبرال‌دموکراسی و... به گوش بسیاری از ما خورده است. واژه‌ای که در سپهر سیاسی این دیار،  موافقان و مخالفان سفت و سختی دارد. گروهی آن را بهترین راه برای برون رفت از بن‌بست‌های اقتصادی و سیاسی امروز و دیروز ایران می‌دانند و گروهی دیگر آن را یکی از معاصی کبیره بشری می‌خوانند که کمر به نابودی دین و ایمان ما خواهد بست.

اما به راستی چه تعدادی از ما (از صاحبان این نظریات متعصبانه تا شنوندگان نظرات آنها) بدرستی می‌دانیم که لیبرالیسم چه صیغه‌ای است و حرف حساب آن چیست؟ برای رهایی از این دیدگاه‌های صفر تا صدی که آن را یا سفید می بینند و یا سیاه، باید از چیستی و محتوای واقعی لیبرالیسم آگاهی نداشته باشند.  اما برای آنکه بدانیم آیا لیبرالیسم با اوضاع و احوال ما جور است و یا دردی از ما را چاره می‌کند؟ باید به سراغ واکاوی لیبرالیسم و معنا و محتوای حقیقی آن برویم و آن را در تناسب با اوضاع و احوال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خودمان مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. اگر شما هم مثل من در این زمینه کنجکاو باشید، کتاب «لیبرالیسم ایرانی» (رویا یا توهم) نوشته سیامک طاهری که به همت نشر قطره منتشر شده واقعا می‌تواندکمک حالتان باشد.

حسن کار در این است که سیامک طاهری دقیقا با همین نیت کتاب خود را نوشته و به همین خاطر خواننده خیلی راحت می تواند پاسخ سوالات خود را پیدا کند. نویسنده دو ماموریت اصلی برای خود تعریف کرده است. نخست اینکه لیبرالیسم چیست؟ البته با عنایت به دیدگاه‌های بنیانگذاران این مکتب همانند آدام اسمیت و جان استوارت میل  و دیگر اینکه آیا لیبرالیسم چنانکه تبیین شده امکان تحقق در جامعه‌ای با ویژگی جامعه ایرانی دارد یا نه؟ بر همین اساس می‌کوشد در طول کتاب خود میان رویای آرزوهایی محال که آن را توهم می‌نامد و آنچه با توجه زمینه فرهنگی و تاریخی یک سرزمین امکان بروز دارد، فاصله گذاری کند. برپایه همین دیدگاه است که برای فاصله گذاری میان رویا و توهم می‌نویسد: «رؤيا يا توهم...رؤيا آرزويي دست‌يافتني است که تلاش براي دستيابی به آن معنا‌بخش زندگی است. اين‌که امروز ما انسان‌ها در غارها يا  بر فراز درختان زندگي نمي‌کنيم‌، مديون کساني هستيم که شهامت و استعداد رؤيا‌پردازي را داشته‌اند.

مارتين لوترکينگ در نطق مشهورخود مي‌گويد: من يک رؤيا دارم، رؤياي آن‌که روزي در آلاباما، با آن نژاد‌پرستانش،آري در همين آلاباما، پسرها و دخترها‌ي کوچک سياه‌پوست بتوانند...دست در دست پسرها و دخترهاي کوچک سفيد‌پوست بگذارند. من امروز يک رؤيا دارم، رؤياي آن‌که ... بخشي از رؤياهاي مارتين لوتر‌کينگ امروز به واقعيت بدل شده است. اما توهم خوابي آشفته است که هرگونه تلاش براي رسيدن به آن موجب فاجعه‌اي براي خود وجامعه است...»

نویسنده پس از مقدمه‌ای کوتاه، متن اصلی کتاب را در سه فصل تدارک است: «اروپای کهن»، «شکل‌گیری سرمایه‌داری» و«ایران». بخش اول دوم کتاب در واقع مقدماتی هستند برای رسیدن به بخش سوم کتاب که به وضعیت ایران از منظر ساختار اقتصادی، توسعه و شیوه سرمایه‌داری در طول تاریخ تا به امروز می پردازد.

 اگر نویسنده برای تبیین مسائل مورد نظر خود تا این اندازه روی مسائل اقتصادی و ساختارهای سرمایه‌داری تمرکز کرده از آنجا ناشی می‌شود که لیبرالیسم اساسا مکتبی اقتصادی است، که سرسختانه طرفدار تجارت آزاد است، جابجایی آزاد کالا و نیروی کار و تنظیم خود به خودی بازار است. لیبرال ها با دخالت دولت برای تنظیم بازار مخالف هستند و معتقدند دولت فقط باید نقش ارائه کننده یکسری خدمات را داشته باشد که از عهده بخش خصوصی خارج است. با در نظر گرفتن این شاخصه محوری لیبرالیسم، در کشوری که همه مردم بالا پایین رفتن قیمت را ناشی از ضعف یا کارآمدی دولت‌ها می‌بینند و انتظار دارند دولت با اعمال قدرت افزایش قیمت‌ها را مهار کند، آیا می‌‍توان انتظار داشت لیبرالیسم امکان تحقق داشته باشد؟

ماهیت ذاتا اقتصادی لیبرالیسم است که باعث شده نویسنده بدرستی در دو فصل ساختار اقتصادی اروپای کهن و آمریکا مورد توجه قرار داده و در طول خط سیری تاریخی به شرح و واکاوی روند شکل گیری و رشد سرمایه‌داری و چگونه شیوه‌های کلاسیک آن پرداخته و نشان دهد که این رویکرد در اقتصاد چگونه زمینه ساز ظهور و بروز لیبرالیسم غربی شده است. در فصل پایانی نیز با نگاهی به بنیانهای اقتصاد جامعه ایرانی از روزگار مهاجرت آریایی‌ها به ایران تا به امروز، هم به چگونگی شیوه‌ تولید و اقتصاد جامعه ایرانی سرمایه‌داری در دوره های مختلف تاریخی پرداخته شده است و هم تفاوت های آن با شیوه های کلاسیک مورد توجه قرار گرفته است و  نهایتا بستری فراهم ساخته تا مخاطب بتواند به جمع بندی  درباره امکان پایه ریزی سیستمی لیبرالیستی با توجه به چنین شرایطی برسد.