به گزارش الف، روز شنبه سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه در نشست مشترک با علی ربیعی و بهروز کمالوندی آغاز اجرای گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران را در قالب بندهاي 26 و36 توافق هسته ای اعلام کردند. در این نشست اعلام شد که ایران «در گام دوم نسبت به تعهد خود در میزان درصد و غلظت غنی سازی اعلام عدم پایبندی» می کند.
ایران به صراحت اعلام کرده اگر طی هفته های آینده اتفاق مثبتی در تبادلات تجاری ایران صورت نگیرد در دو ماه آینده گام سوم خود را در راستای کاهش تعهدات برجامی برخواهد داشت. در این باره که کم و کیف گام سوم چه خواهد بود فعلاً اظهارنظری از سوی مقامات بیان نشده است.
روز شنبه در تحولی دیگر حسن روحانی با امانوئل ماکرون بیش از یک ساعت رایزنی تلفنی داشتند. بنا به روایتی که از سوی کاخ الیزه در رسانه ها منتشر شده در این گفت و گو، ماکرون مراتب نگرانی خود را از احتمال تضعیف مجدد برجام و پیامدهای آن ابراز کرده است. دو طرف توافق کردند تا شرایط از سرگیری گفت و گو بین همه طرف های توافق هسته ای را از هفته آینده(24 تیرماه) بررسی نمایند.
حسن روحانی نیز با اشاره به پیشنهاد همتای فرانسوی خود گفت که توقف کلیه تحریم ها می تواند آغازی برای یک حرکت بین ایران و 1+5 باشد.
در بیانیه کوتاه کاخ الیزه اشاره شده امانوئل ماکرون پذیرفته اقدامات اروپا برای جبران تحریم های آمریکا کارآمد نبوده و به همین دلیل در روزهای آینده گفت و گوهایی با مقامات ایران و دیگر شرکای توافق هسته ای صورت خواهد گرفت.
اما در این بین توجه به دو نکته حایز اهمیت است:
اول اینکه از زمان خروج آمریکا از توافق هسته ای(18 اردیبهشت 97)، واشنگتن در زمان های مختلف تصمیم به بازگشت تحریم ها و وضع محدودیت های جدید گرفته است. اما از همان زمان رایزنی ایران با مقامات سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان آغاز شد و تا به امروز نیز ادامه داشته است. اتحادیه اروپا به هردلیلی تا کنون موفق نشده جهت تامین خسارات ایران در قبال بهم زدن توافق هسته ای از سوی آمریکا کوچکترین گامی بردارد. بنابراین جای این پرسش هست که مذاکراتی که گفته می شود قرار است با اروپا صورت بگیرد در چه چارچوبی است؟ و آیا مذاکرات یک سال گذشته نتیجه ای در برداشته که حال ایران انجام گفت و گوهای جدید را بپذیرد؟.
دوم: با توجه به این که آمریکا از توافق هسته ای خارج شده لذا این کشور در مذاکرات جدید نمی تواند شرکت کند. در واقع مذاکرات جدید با حضور کشورهای اروپایی، روسیه و چین یعنی 1+4 خواهد بود. بنابراین اگر قرار است نماینده آمریکا در این مذاکرات حضور داشته باشد ابتدا می باید به صورت رسمی بازگشت به برجام اعلام شود و بلافاصله تمامی تحریم هایی که در یک سال گذشته توسط واشنگتن اعمال شده لغو گردد.
در این باره عباس عراقچی دیروز در نشست خبری عنوان کرد: در صورتی که آمریکایی‌ها بخواهند در گفت‌وگوهای ایران و ۱+۴ حضور داشته باشند از نظر ما مانعی ندارد به شرط این که تحریم‌ها را بردارند و ما به شرایط قبل از تحریم‌ها برگردیم.
عراقچی خاطر نشان کرد: ما مفهومی به نام ۱+۵ را دیگر به رسمیت نمی‌شناسیم. چنین مفهومی دیگر رسماً وجود ندارد. آمریکا از برجام خارج شده و از هیچ مکانیزم برجام نمی‌تواند استفاده کند و در جلسات ایران ۱+۴ هم می‌توانند حضور داشته باشند به شرطی که تحریم‌ها برداشته شود که شرط اول برداشته شدن تحریم‌های نفتی و بانکی است. سایر تحریم‌ها را در مراحل بعدی مدنظر قرار می‌دهیم.
18 اردیبهشت سال 1398 یعنی حدود دو ماه قبل، شورای عالی امنیت ملی در بیانیه ای اعلام کرد جمهوری اسلامی جهت صیانت از امنیت و منافع ملی و مطابق بندهای 26 و 36 برجام قرار است برخی اقدامات خود را ذیل توافق هسته ای متوقف نماید. این بیانیه که مصادف با اولین سالگرد خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای منتشر شده بود به طرف های باقیمانده در برجام 60 روز فرصت می داد تا به تعهدات خود در زمینه تسهیل تبادلات نفتی و بانکی ایران عمل نمایند. در غیر این صورت و پس از پایان این ضرب الاجل، ایران محدودیت های توافق شده درباره ذخیره اورانیوم غنی شده و همچنین سطح غنی سازی را رعایت نخواهد کرد.
در حال حاضر نیز اگر کشورهایی اروپایی در 60 روز آینده اقداماتی جدی جهت تامین منافع جمهوری اسلامی برندارند ایران گام سوم خود را در این زمینه برخواهد داشت.
با توجه به شرایط جدید به نظر می رسد با گذشت یک سال از صبر استراتژیک ایران، دولت روحانی در عرصه خارجی قدرت مانور دیپلماتیک بیشتر یافته است و توپ در زمین کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان افتاده است و مقامات اروپایی برای حفظ توافق هسته ای ناگزیر به برداشتن اقداماتی جدی در راستای تامین منافع ایران می باشند. در واقع ایران ثابت کرده اگر منافعش تامین نشود الزام جدی به کاهش تعهدات برجامی خود دارد و مسولیت حفظ توافق هسته ای نه با ایران بلکه با اروپا ست.