«چگونگی رشد و فروپاشی اقتصاد: یک داستان واقعی»
نوشته: پیتر شف و اندرو شف
ترجمه: حمیدرضا ارباب
ناشر: نی، چاپ اول 1393
270 صفحه، 36000 تومان
****
تحولات اقتصادی معمولا پدیده هایی هستند که به طور بطئی و تدریجی رخ می دهند اما چون استمرار دارند در بلندمدت جوامع را دچار تغییر می کنند. معمولا تفسیر این تحولات نیز امر پیچیده ای است و توده مردم از فهم این تفسیرها باز می‌مانند و نمی‌توانند چرایی این تحولات را دریابند. در اقتصادهای پیشرفته خصوصا اقتصاد آمریکا که نوک پیشرفت اقتصاد جهانی و کانون توسعه تکنولوژی به حساب می آید فهم این امر سخت‌تر و دشوارتر است. در انگلیسی تعبیر جالبی است که می‌گوید به جنگل نگاه کن بر درخت تمرکز کن. مقصود از این تعبیر آنست که نباید جزئیات آدمی را از تصویر کلی و روندهای اساسی باز دارد اما توده مردم معمولا گرفتار پیچیدگی ناشی از جزئیات می‌شوند و نمی‌توانند روندهای کلی را دریابند.
کتاب «چگونگی رشد و فروپاشی اقتصاد یک داستان واقعی» تلاشی است تا به مردم آمریکا و دیگر مردم جهان توضیح دهد که چطور شد اقتصاد آمریکا مسیر رشد و شکوفایی را شروع کرد اما نهایتا کار به آنجا رسید که این اقتصاد دچار بحران مالی شد و حجم بدهی‌های خارجی آن به سطحی رسیده که بازپرداخت آن محل تردید است. نویسنده برای اینکه بتواند این صعود و افول را بتواند برای توده مردم عادی قابل فهم سازد به یک داستان ساده متوسل شده و زندگی افرادی را شرح می دهد که در جزیره ای دست خالی زندگی می کنند و تنها از راه ماهیگیری معیشت خود را سامان می دهند. نویسنده با خلاقیت فوق‌العاده و شیوه دلکشی توضیح می‌دهد که چگونه نوآوری موجب بهبود بهره وری و رشد اقتصادی شده و وضعیت رفاهی ساکنان جزیره (مردم آمریکا) را بهبود بخشیده است. کتاب سپس نشان می‌دهد که چگونه وقتی رونق ایجاد می‌شود پای نهادهایی باز می‌شود که اگر عملکرد نامناسبی داشته باشند زیربنای رفاه را به تدریج سست می‌کنند. نویسنده که ظاهرا از هواداران مبادلات طلاپایه است ایجاد پول کاغذی را نقطه آغاز سست شدن زیربنای رشد و توسعه آمریکا می‌داند و به نیکویی نحوه سوءاستفاده سیاستمداران از قدرت بانک مرکزی و نظام بانکی در خلق پول را تصویر می‌کند. نویسنده از این امر برای تبیین بحران مالی در آمریکا استفاده می‌کند. یک سوم پایانی کتاب شبیه‌سازی رابطه اقتصادی آمریکا و چین است. اگرچه این رابطه در عمل بسیار پیچیده است اما این کتاب هنرمندانه با استفاده از تمثیل تلاش کرده تا آن را ساده سازی کند و فرجام این رابطه نامتعادل را که کاملا به زیان آمریکا پیش‌بینی می‌کند برای مخاطب تشریح کند.
هنر نویسنده در بیان ساده و داستان وار است. به عنوان مثال اتکای کل موضوعات به مقوله صید ماهی و رفاه ناشی از صید ماهی است و با همان منطق طیف وسیعی از موضوعات را توضیح می دهد. شاید اشکال بزرگ کتاب این باشد که بعد از هر فصل نویسنده به سرعت و با عجله نتایجی می گیرد که لزوما همه آنها از مطالب آن فصل قابل استخراج نیست. نویسنده همه اسامی واقعی را طوری تغییر داده که برای افراد آشنا به موضوع مشخص می‌شود که منظور وی چه کس و یا چه نهادهایی است.
یک سوم اول کتاب به شکلی است که برای همه نوآموزان اقتصاد بسیار آموزنده است. یک سوم دوم مخاطرات عدم استقلال بانک مرکزی و چگونگی سوء استفاده سیاستمداران از قدرت این نهاد را نشان می‌دهد و به خوبی نشان می‌دهد که بحران مالی در آمریکا چگونه آغاز شد. یک سوم آخر شاید تنها برای کسانی که پیگیر روابط تجاری بین آمریکا و چین باشند جذابیت فوق‌العاده‌ای داشته باشد.
ترجمه دکتر ارباب ترجمه نیکویی است و ظاهر ترجمه دیگری از این کتاب توسط انتشارات آریاناقلم منتشر شده است. در مجموع خواندن این کتاب را به همگان توصیه می کنم.
*دکترای اقتصاد