دنیای سیاست با دنیای رسانه ها بسیار متفاوت است. در فضای رسانه ای بسیاری از اقدامات و مواضع با هدف جریان سازی صورت می گیرد و حتی اگر چندان با واقعیت هخوانی نداشته باشد نیز چندان باعث مشکل نخواهد بود. اما این مسئله در عالم سیاست بسیار متفاوت است. چرا که رفتارها و مواضع سیاستمداران باید منطبق بر محذورات و مقدورات داخلی و بین المللی صورت بگیرد. در غیر این صورت عالم سیاست با رسانه نیز تفاوتی ندارد. به همین دلیل معمولا سیاستمدارانی که مرز رسانه و سیاست را تشخیص نمی دهند به عنوان افرادی پوپولیست و خام در عالم سیاست مطرح می شوند. یکی از نمونه های معروف در این مورد مایک پمپئو وزیر خارجه جدید آمریکا است. وی در جدیدیترین اظهاراتش نشان داد که کاملا با تاریخ دیپلماسی و هنر دیپلماسی بیگانه بوده و به نحوی رفتار خود را منطبق با شرایط رسانه ها تنظیم کرده است.

«مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا عصر دوشنبه در سخنان ضدایرانی در محل اندیشکده «هریتیج»، 12شرط را برای ایران عنوان کرد و گفت اگر ایران به آنها عمل کند آمریکا حاضر است تا روش خود را تغییر دهد. توقف فعالیت موشکی، توقف حمایت ایران از محور مقاومت در منطقه، توقف غنی‌سازی، بازرسی نامحدود ماموران آژانس از تمامی سایت‌های ایرانی، آزادی جاسوسان آمریکایی دستگیر شده در ایران، خروج نیروهای مستشاری ایران از سوریه، خلع سلاح حشدالشعبی در عراق و...از جمله شروط پمپئو برای ایران بود.

نگاهی به این شروط 12 گانه نشان دهنده این است که پمپئو فردی اشتباه در جایگاهی اشتباه است و گرنه هیچ سیاستمداری حتی بی تجربه نیز این شروط را برای یک کشور تعیین نمی کرد.

روابط ایران و آمریکا پس از انقلاب اسلامی قطع شده و در 4 دهه گذشته هیچ نشانه ای مبنی بر تجدید روابط دو کشور وجود ندارد. چرا که اساسا ایران به عنوان بازیگری طرفدار تغییر وضع موجود و آمریکا حافظ وضع موجود شناخته می شوند. علاوه بر این اصول انقلاب ایران که بر مبارزه با استعمار و استکبار و کمک به جنبش های آزادیبخش و حمایت از حاکمیت آرای مردمی در جهان استوار است کاملا در تضاد با اصول عملی آمریکا است. در این شرایط پمپئو به عنوان عالی ترین مقام در دستگاه دیپلماسی آمریکا بدون در نظر گرفتن این شرایط و مشکلات 12 شرط را برای ایران تعیین کرده است.

شروط غیر واقع بینانه

آمریکا در 40 سال گذشته در کمتر مسئله ای موفق به کنار آمدن با ایران شده است. چرا که ایران کشوری انقلابی و متکی بر اصولی مشخصی است. تنها یکی از خواسته‌های دولت آمریکا مبنی بر اینکه "ایران باید غنی‌سازی را به طور کامل قطع کند"، به مدت ۱۰ سال (از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳) در مرکز مناقشه ایران و آمریکا قرار داشت. نهایتا اوباما اعلام کرد که علیرغم اصرار بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، غنی‌سازی صفر در ایران غیرواقع‌بینانه بوده و راه را برای هرگونه مصالحه و رسیدن به یک راه حل دیپلماتیک بسته است. در واقع تنها یکی از مشکلات بین ایران و آمریکا 10 سال زمان برد تا دو طرف به برخی تفاهمات رسیدند. حال چگونه پمپئو 12 شرط اساسی را برای تغییر رفتار ایران عنوان کرده است. این مسئله بزرگترین دلیل بر نابلدی و خام بودن وی در عرصه دیپلماسی است.

واکنش ها

سخنان پمپئو در مورد ایران آنچنان رسانه ها و شخصیت های سیاسی آمریکا را غافلگیر کرد که نتوانستند علیه این شروط خیالی موضع گیری نکنند. فارن پالیسی در همین رابطه در گزارشی نوشت: طرح پمپئو درباره ایران یک خیال واهی است. در ادامه این گزارش آمده است: دونالد ترامپ و مایک پمپئو مدعی داشتن یک استراتژی جهت آنچه که تهدید ایران برای منطقه و بویژه اسرائیل و عربستان هستند، می‌باشند ولیکن پرسش این است که این استراتژی چه هست؟مایک پمپئو می‌گوید آمریکا فشار بی‌امان مالی بر ایران اعمال خواهد کرد و رهبران ایران نباید درباره مصمم بودن ما به خود شک راه دهند! درباره این به اصطلاح استراتژی می‌توان گفت که تنها لیستی از آمال و رویاهایی مبتنی بر این توهم است که دولت ترامپ قادر است سایر کشورهای جهان را به مسیری جهت اعمال تحریم‌های قدرتمندتر از تحریم‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ راضی کند. استفان والت استاد دانشگاه‌هاروارد و اندیشمند روابط بین‌الملل نیز با اشاره به شروط 12 گانه پمپئو برای ایران گفت: من کمی شگفت زده شدم از اینکه پمپئو از ایران نخواست یکی از باشگاه‌های گلف ترامپ را در تهران باز کند و هزینه ساخت دیوار مکزیک را بپردازد! وی تاکید کرد، ترامپ چیزهای زیادی درباره ورشکستگی می‌داند اما خیلی بد است که او این اطلاعات را در سیاست خارجی اعمال کرده است. المانیتور نیز در گزارشی نوشت: آنچه پمپئو مشخص کرد نه قابل اجراست و نه یک استراتژی دیپلماتیک واقعی است. پایگاه لوبلاگ نیز در گزارشی نوشت: جهان پس از قرن آمریکا، چند قطبی شده و هرکس در ایالات متحده به دنبال بازگشت به وضعیت پیشین است، تلاش بی‌فایده می‌کند. در ادامه این گزارش آمده است: ایالات متحده از توهمات یک قدرت هژمونیک رنج می‌برد که دیگر نمی‌تواند اراده خود را به سایر ملل تحمیل کند، اما هنوز حاضر به پذیرش واقعیت جدید نیست. واشنگتن‌پست نیز در مقاله‌ای سخنان دوشنبه وزیر خارجه آمریکا علیه ایران را تکراری، فاقد استراتژی، و خلاف سیاست‌های اعلامی وی پیش از تصدی پست وزارت خواند. پایگاه اینترنتی شبکه خبری «سی‌ان‌ان» در گزارشی به بررسی سخنرانی «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا درباره استراتژی جدید واشنگتن در قبال ایران پرداخت.

در این گزارش آمده است: استراتژی جدید وزیر امور خارجه آمریکا در قبال ایران، ناشی از توهمات است و نه واقعیات موجو است. سی ان ان در پایان گزارش خود تاکید کرد: سخنرانی پمپئو فقط در یک کار موفق بود، آن هم تهیه سند برای مواضع رهبر ایران که به مردم می‌گوید آمریکا به دنبال ضربه زدن به ایران است. «سوزان مالونی» تحلیلگر برجسته آمریکایی در اندیشکده «بروکینگز» نیز درخصوص شروط 12گانه وزیر خارجه آمریکا گفت: پمپئو راهبردی را تدوین نکرده، بلکه این درخواست‌ها مشتی افکار واهی و پوچ است که تنها می‌توان آنها را  درخواستی برای تغییر نظام ایران تفسیر کرد.

نمونه مشابه

شاید بتوان در شرایط کنونی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را نمونه مشابه پمپئو دانست. بن سلمان در سال گذشته به صورت کاملا ناگهانی قطر را مورد تحریم قرارداد و به همراه سه کشور بحرین، امارات و مصر تمام روباط خود را با قطر قطع کرد. در مسئله قطر نیز بن سلمان لیستی شامل ۱۳ شرط برای برقراری مجدد روابط با قطر مطرح کرد. مهمترین شروطی که در این لیست برای قطر تعیین شده بود، قطع روابط دیپلماتیک با ایران و حزب‌الله، تعطیلی کامل شبکه الجزیره ، برچیدن پایگاه نظامی ترکیه از خاک این کشور، قطع روابط با اخوان‌المسلمین، حزب الله لبنان، گروه تروریستی القاعده و داعش بود. در ادامه این شروط آمده است که قطر نباید به شهروندان عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات تابعیت بدهد و باید اتباعی را که در حال حاضر در خاک این کشور هستند، اخراج کند.

در واقع همان زمان نیز کارشناسان اعلام کردند که  بیان این شروط به معنای این است که بن سلمان با عالم سیاست آشنایی ندارد، چرا که قطر هیچگاه این شروط را قبول نخواهد کرد. در عمل نیز این اتفاق افتاد و پس از 11 ماه قطر نه تنها این شروط را قبول نکرده بلکه موفق به شکست محاصره عربستان نیز شده است.

تحلیل رفتار پمپئو

بررسی شروط 12 گانه پمپئو و همچنین واکنش رسانه های آمریکایی نشان دهنده این است که پمپئو حتی الفبای دیپلماسی را نیز به خوبی فرا نگرفته است. چرا که ایران در صورت پذیرش این 12 شرط دیگر ایران انقلابی مدافع تغییر نظم جهان نیست. حال آنکه تنها در مسئله هسته ای بیش از یک دهه طول کشید که دو کشور به یک توافق نسبی رسیدند که البته در این توافق نیز آمریکا به هیچ کدام از تعهدات خود عمل نکرد و در نهایت از برجام خارج شد. حال در این شرایط و با این سابقه دولت ترامپ، اعلام این شروط به معنای آن است که یا پمپئو با شرایط حاکم بر کشور ایران و خط قرمزهای آن به خوبی آشنا نیست، یا این شروط نشان دهنده یک اشتباه محاسباتی بسیار عمیق است و یا اینکه اساسا این شروط برای اجرا نشدن مطرح شده اند؟

اما آنچه که بر ضعف چنین راهبردی صحه می گذارد طرح آن از سوی فردی است که سابقه ای در دیپلماسی ندارد و به زعم برخی به غیر از سابقه، حتی از خلق و خوی دیپلماتیک نیز محروم است. پمپئو که یک جمهوری خواه از ایالت کانزاس است، با ترامپ درباره مسائل جهانی اشتراک نظر دارد. وی که سابقه ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) را در کارنامه حرفه ای اش دارد، وفادارانه از سیاست های ترامپ دفاع و روابط شخصی نزدیکی را با وی برقرار کرده است .  پمپئو قبل از پیوستن به دولت آمریکا، موافقت خود را با سیاست های ترامپ درباره توافق هسته ای ایران، برنامه ادعایی وی برای جنگ با تروریسم و نارضایتی از قانون مهاجرت و سیاست های مربوط به مهاجران در آمریکا ابراز کرده بود.  وی تحصیل کرده مدرسه حقوق هاروارد است و سابقه خدمت به عنوان وکیل یک شرکت را دارد. پمپئو در سال 2010 به عنوان عضو حزب تی پارتی از ایالت کنزاس وارد کنگره شد.

ایان برمیر رئیس گروه اروسیا و تحلیلگر مسائل سیاسی جهان، درباره پمپئو می گوید: وی درباره مسائل امنیت ملی بیشتر یک فرد تندرو است.  این تحلیلگر پمپئو را فردی باهوش دانست اما همچون طبل توخالی توصیف کرده که با ترامپ به خوبی کنار می آید. برمیر تاکید دارد، چنین خصلتی باعث می شود که وی سیاست امنیت ملی متوازنی را دنبال نکند. اما مشکلات پمپئو به اشتراک نظر و وفاداری به رئیس جمهوری دمدمی مزاج و نداشتن تجربه در حوزه دیپلماسی محدود نمی شود. به عبارت دیگر، تعصب وی به باورهای مذهبی مسیحی اش، تجربه جدید دیپلماتیکش را دشوار کرده است. پمپئو که یک مسیحی انجیلی تندرو است ادبیات اسلام هراسانه ای دارد.  روزنامه اکونومیست در این زمینه نوشت: حتی در بین محافظه کاران سیاست خارجی آمریکا نگرانی هایی درباره احساسات آشکار فرقه گرایانه پمپئو وجود دارد و آنها معتقدند که این امر می تواند مشکل آفرین باشد. دنیل آر دیپتریس روزنامه نگار سیاسی از بُعد دیگر به چالش های ریاست پمپئو در وزارت امور خارجه آمریکا پرداخته است.  وی بااشاره به مشکلات وزارت امورخارجه آمریکا از خالی بودن برخی ازپست ها گرفته تا کمبود پرسنل در مطلبی که در شبکه الجزیره منتشر شد، نوشت: اگر پمپئو می خواهد جانشین بهتری برای تیلرسون باشد باید کمبودها در دانش و تجربه در حوزه سیاسی را برطرف کند. وی افزود: اختلافات سیاسی و شخصیتی بین ترامپ و تیلرسون بیش از آن بود که روابط کاری مناسبی بین آنها برقرار شود.اختلافات آنهادرباره رویکرد دیپلماتیک در قبال کره شمالی، توافق هسته ای ایران و موضوع اختلافات کشورهای عربی با قطر بسیار آشکار بود. پمپئو که بیشتر به عنوان یک جنگ طلب در سیاست خارجی قلمداد می شود، قبل از تایید در سنا در مواضعی مغایر با مواضع قبلی اش گفته بود، دیپلماسی را به جنگ ترجیح می دهد و به دنبال راه حل هایی برای نجات توافق هسته ای خواهد بود. اما اظهارات وی درباره توافق هسته ای و تحریم ایران در سخنرانی روز دوشنبه، فاصله بین حرف تا عمل را نشان داد. اکنون باید منتظر ماند تا معلوم شود وفاداری وی به ترامپ و شعارش درباره «آمریکا در اولویت است» همچنان وی را در تیم ترامپ نگه خواهد داشت یا وی نیز همچون برخی دیگر از مقام های آمریکایی به اخراج شدگان کاخ سفید خواهد پیوست.

در کل می توان این طور نتیجه گرفت که اعلام شروط 12 گانه پمپئو نشان داد که دیپلماسی در دوره ترامپ به خیالبافی و رویاپردازی بیشتر شبیه است.