«نقش زن در ادبیات سینمای ایران»؛ ژینوس نازک‌کار؛ قطره اشک‌ها و لبخندها

نیره رحمانی،   3970225142

کتاب حاضر با توجه به واکاوی نقش زنان و شخصیت‌پردازی چهره آنها در ادبیات سینمایی می‌تواند نشان دهنده حساسیت‌ها و اهمیت بازشناسی هدفمند نقش زنان در عرصه‌های مختلف فرهنگ‌ساز در راستای اصلاح هویت وابسته‌ای باشد که در سال‌های دور و نزدیک از سوی مناسبات مرد سالار حاکم بر روابط خانواده و جامعه ایرانی بر ایشان تحمیل شده است

«نقش زن در ادبیات سینمای ایران»

(از آغاز تا سال 1384)

نویسنده: ژینوس نازک‌کار

ناشر: قطره، چاپ اول

568 صفحه،  35000 تومان

 ****

در فیلم مستند «سینمای ایران: از مشروطیت تا سپنتا» ساخته محمد تهامی‌نژاد فصلی تکان دهنده هست که زنی میان سال اما شکسته با صدایی گرفته در حالی که سیگار می‌کشد، با خنده‌های عصبی و چشمانی اشکبار داستان زندگی خود را روایت می‌کند؛ نمی‌دانم چرا هر وقت صحبت از حضور زنان در سینمای ایران می‌شود، بی‌اختیار یاد همین صحنه می‌افتم که نخستین بازیگر زن ایران روح‌انگیز سامی‌نژاد یا همان دختر لر، از سرنوشت تلخ خود در زندگی به خاطر بازی در سینما سخن می‌گوید؛ روایتی که به شکلی تراژیک از حضور زن در سینمای ایران حکایت می‌کند.

در بخشی از فیلم دختر لر، فالگیری با نگاه کردن به کف دست گلنار پیش‌بینی می‌کند که پس از مشقت‌های بسیار بعد از سفری طولانی بر روی دریاها وقتی به وطن باز می‌گردد بخت به او رو می‌کند، در خود فیلم، جعفر و گلنار هم به وصال هم رسیدند و در پایان پس از بازگشت به ایران سفید بخت شدند. اما در تقدیر بازیگر فیلم خوش اقبالی نبوده. همانها که از تماشای فیلم لذت برده بودند، زندگی را به کام بازیگرش تلخ کردند، چرا که به عنوان نخستین زن ایرانی جلوی دوربین رفته بود.

شرح همین ماجرا در کتاب «نقش زن در ادبیات سینمای ایران» (از آغاز تا سال 1384) نوشته ژینوس نازک‌کار نیز آمده است. کتابی که به شکلی مفصل کوشیده از حضور زنان در سینمای ایران حکایت کند، حضوری که همینطور یکسرش خنده بود و یک سرش اشک! شاید امروز دیگر مشکلات هشتاد سال پیش گریبانگیر زنان در سینما نباشد، اما چه کسی می‌تواند ادعا کند حضور زنان در سینمای ایران شکلی طبیعی به خود گرفته است؛ چرا که در هر دوره موانع و مشکلات خود را داشته است که ریشه در مسائل مختلف دارد.

درباره حضور زنان در سینمای ایران نوشته‌های کوتاه و بلندی در کتاب‌ها، نشریات و گاه نامه‌ها منتشر شده که بخشی از آنها در فهرست منابع مورد استفاده نویسنده آمده است. چیزی که کار ژینوس نازک‌کار را از آنها متفاوت و ممتاز می‌سازد در درجه اول جامعیت پژوهش اوست که از آغاز ورود سینما به ایران و فیلمسازی شروع شده و تا سال 1384 پیش می‌آید.

در درجه دوم نویسنده رویکرد کم و بیش متفاوتی به این مقوله داشته است، رویکردی که به جای محدود شدن به تصویر زن بر پرده سینما، به نقش زن در ادبیات سینمای ایران معطوف شده است. همین نگاه باعث می‌شود که دیگر جنبه‌ها همانند چگونگی تصویر شدن زنان نیز متاثر از همین باشد و به نوعی در دل آن جای می‌گیرد.

در توضیح این موضوع می‌توان به همین نقل از خود کتاب اشاره داشت که « «ادبیات سینمایی» یا «فیلم نامه» که مولود آمیزش و امتزاج فرخنده دو هنر «توصیفی» و «تصویری» ادبیات و سینما است و مانند سایر شاخه‌های «ادبیات»، آیینه تمام نمای احساس و اندیشه و رویدادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه به شمار می‌آید، نقش مهمی در ترفیع و تعالی یا تحقیر و تحریف شخصیت «زن» و جایگاه او ایفا می‌کند.»

همچنین نویسنده از چرایی رفتن به سراغ چنین پژوهشی این چنین روایت کرده است که : «نگارنده با علاقه و گرایش به دو عرصه‌ی «ادبیات» و «سینما» و با توجه به نفوذ و گستره‌ی غیرقابل انکار و اعجاب‌آور رسانه‌های تصویری، خصوصاً «هنر هفتم» و رابطه‌ی تنگاتنگ آن با «ادبیات سینمایی» و نیز، با در نظر گرفتن چیرگی لذت‌جویی از «فرهنگ تصویری»، بر بهره‌مندی از «کتاب‌خوانی» و هم‌چنین گرایش‌ها و نیازهای امروز جامعه، در کتاب حاضر طرحی نو درانداخته، با انتخاب موضوع «نقش زن در ادبیات سینمایی ایران»، نحوه‌ی حضور و جایگاه زن را در «‌ادبیات سینمایی» یا «فیلم‌نامه‌ها»ی مصور گشته‌ی سینمای ایران، مورد بررسی قرار داده تا از این زاویه، ضمن خاطرنشان ساختن یکی دیگر از جنبه‌های روزآمد و کاربردی ادبیات در عصر حاضر، گامی هر چند کوچک جهت تبیین جایگاه زن و نوع نگاه نویسندگان آثار سینمایی، ایجاد حساسیت نسبت به نحوه‌ی طرح مسائل زنان و شخصیت‌پردازی سیمای آنان در «ادبیات سینمایی» و رسانه‌های جمعی و هم‌چنین تقویت جریان صحیح حضور و نقش زن در دو عرصه‌ی فرهنگی و فرهنگ‌ساز «ادبیات» و «سینما» بردارد.»

با توجه به آنکه سیاست های فرهنگی و سینمایی پس از پیروزی انقلاب دگرگونی هایی چشمگیر برخوردار شد، نویسنده این کتاب نیز برای یکپارچگی درونی متن ناچار پژوهش خود را به دو بخش سالهای پیش از انقلاب و سالهای پس از انقلاب تقسیم کرده است.

با این صورتبندی کلی، متن اصلی کتاب در هشت فصل به خواننده ارائه شده که شش فصل آن در بخش نخست کتاب و دو بخش پایانی در بخش دوم یعنی سال‌های پس از انقلاب قرار می‌گیرند. فصل نخست کتاب به کلیات بحث اختصاص یافته است، که همانا مروری گذرا بر ماجرای اختراع سینما، آشنایی ایرانیان با سینماتوگراف، خرید نخستین دستگاه به دستور مظفرالدین شاه، وارد شدن سینما به ایران، تاسیس نخستین سالن‌های سینما که صرفا مردانه است، افتتاح سینمای زنانه و سرانجام راه‌اندازی سالن‌های مردانه و زنانه، راه‌اندازی مدرسه آرتیستی سینما از نوع زنانه‌اش که البته متقاضی نداشته و به تعطیلی کشیده می‌شود!

فصل دوم به «ظهور و حضور زن در نخستین فیلم‌های سینمای ایران» می‌پردازد. فیلم‌هایی که در نخستین دوره سینمای ایران (1309 تا 1315) ساخته شدند. بعد از این مقطع سینمای ایران فترتی تقریبا ده ساله دارد و فیلمسازی از نیمه دوم دهه بیست دوباره آغاز می‌شود. چهار فصل بعدی کتاب هر کدام به بررسی موضوع کتاب در دهه‌های بیست تا پنجاه اختصاص یافته است. از فصل هفتم کتاب به بعد به بررسی حضور زن در ادبیات سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب پرداخته شده است، در مقطعی تقریبا دوازه ساله از پیروزی انقلاب تا پایان دهه شصت.

در فصل هشتم اما با توجه به پررنگ شدن نقش زنان در پشت دوربین و حضور زنان مولف در سینمای ایران، نویسنده بحث را به شکل دیگری پیش برده و تمرکز خود را به بررسی نقش زن در آثار چهار سینماگر زن مولف در ایران اختصاص داده است.

در واقع آن نگاه کلی‌گرانه به نقش و هویتی که زنان در مجموعه تولیدات سینمای ایران داشته‎‌اند تا انتهای دهه شصت ادامه داشته است و در فصل پایانی با تغییراتی در رویکرد نویسنده کتاب، کارنامه چهار چهره مهم در میان زنان سینماگر در سال‌های پس از انقلاب به طور مجزا از منظر چگونگی نگاهی به زنان و نقشی که آنها در خانواده و اجتماع ایفا می‌کردند، پرداخته شده است. پوران درخشنده، رخشان بنی‌اعتماد، تهمینه میلانی و انسیه شاه‌حسینی چهار سینماگری هستند که آثارشان در حد فاصل آغاز فعالیت آنها در سال‌های پس از انقلاب تا میانه دهه هشتاد مورد واکاوی و بحث قرار گرفته است.

کتاب حاضر با توجه به واکاوی نقش زنان و شخصیت‌پردازی چهره آنها در ادبیات سینمایی می‌تواند نشان دهنده حساسیت‌ها و اهمیت بازشناسی هدفمند نقش زنان در عرصه‌های مختلف فرهنگ‌ساز در راستای اصلاح هویت وابسته‌ای باشد که در سال‌های دور و نزدیک از سوی مناسبات مرد سالار حاکم بر روابط خانواده و جامعه ایرانی به ویژه در لای‌های سنتی آن، بر ایشان تحمیل شده است.                                                                               

yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های اخیر

پربحث‌های دیروز

  1. اقدام عجیب سفیر ایران در باکو/ برای عزت ایران استعفا دهید              

  2. وکیل رسمی دادگستری به اتهام اخذ رشوه دستگیر شد  

  3. بذرپاش: امسال هر ماه افتتاح مسکن داریم

  4. سقف دریافتی ماهیانه کارمندان دولت ۷۰ میلیون تومان شد

  5. اول، بساط دلالی باید جمع شود

  6. جریمه تخلفات حادثه ساز ۵ برابر شد/ اعمال از هفته آینده            

  7. ابابیل ۵، از آخرین دستاورد‌های قدرت پهپادی جهان

  8. تعرفه‌های پزشکی ۱۴۰۳ قابلیت اجرایی ندارد/ مصوبه دولت اصلاح شود  

  9. انتظار ۹ساله برای اصلاح هزینه تخلف رانندگی/تغییری برای حفظ جان مردم

  10. ایران بر سکوی بریکس/ دستاوردهای پولی، مالی برای ایران چیست؟  

  11.   طحان‌ نظیف: لایحه عفاف و حجاب هنوز به تأیید شورای نگهبان نرسیده است  

  12.  مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصدی ابلاغ شد

  13. هیچ خوداظهاری یا مدرکی دال بر بیماری روحی دکتر بخشی در دست نبود/ علت مرگ این پزشک مشخص نیست  

  14. پوتین: اف-۱۶‌های اوکراین در همه‌جا هدف مشروع هستند، حتی کشورهای دیگر

  15. عکسی از سیدمحمد خاتمی در مراسم ترحیم زهرا شجاعی/ این وزیر دولت رئیسی هم آمد

پربحث‌های هفته

  1. اقدام عجیب سفیر ایران در باکو/ برای عزت ایران استعفا دهید              

  2. جنگ ترکیبی خودمان، علیه خودمان!

  3. کارگری انگشتر ۵۰ میلیاردی را به صاحبش بازگرداند

  4. جلاد، به پایان سلام کن!

  5. بهادری جهرمی: مبالغ جرایم رانندگی متناسب با تورم افزایش یافت

  6. تورم چه زمانی تک رقمی می‌شود؟

  7. نرخ تعرفه‌های خدمات بهداشتی درمانی ۱۴۰۳ اعلام شد/ نرخ رسمی ویزیت ۵۰% گران می‌شود!

  8. بازداشت سومین عامل حمله تروریستی در مسکو

  9. آقایان رئیسی و اژه‌ای! آیا در پیشگاه خدای متعال و امام‌زمان (عج) پاسخی دارید؟

  10. انتقام از پوتین؟

  11. وکیل رسمی دادگستری به اتهام اخذ رشوه دستگیر شد  

  12. عوامل توهین کننده به نظام و مقدسات اسلامی دستگیر شدند

  13. ائتلاف ایران، روسیه و چین تبدیل به کابوسی برای آمریکا می‌شود

  14. علم‌الهدی: امروز در کشور از آثار تحریم اقتصادی آمریکا مشکلی حس نمی‌کنیم

  15. بذرپاش: امسال هر ماه افتتاح مسکن داریم

  16. بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟

  17. افزایش ١٧٠ درصدی حداقل حقوق کارگران در دولت سیزدهم

  18. مردم طلای دست دوم خریداری نکنند

  19. سقف دریافتی ماهیانه کارمندان دولت ۷۰ میلیون تومان شد

  20. خط و نشان حقوقی ایران برای کویت

  21. هشدار سخنگوی پلیس به رانندگان نوروزی؛ آمار تصادفات هولناک است!

  22. اول، بساط دلالی باید جمع شود

  23. وزیر اقتصاد: در سال ۱۴۰۲ رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در ۱۶ سال اخیر شکسته شد

  24. کولرهای گازی بلای جان صنعت برق

  25. منظور: تخصیص ارز کشور برای واردات خودرو به صرفه نیست

آخرین عناوین