چهارشنبه شب سوریه به حملات اخیر اسرائیل واکنش نشان داده و به حدود ۱۰ پایگاه نظامی آن در جولان چندین موشک شلیک کرد. برخی منابع تعداد آن ها را ۲۰ و منابعی دیگر ۵۰ و حتی ۶۸ موشک اعلام کردند. این حملات موشکی از جنگ ۱۹۷۳ به بعد تاکنون بی سابقه بوده است و آرامش در جولان را که بر اساس قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت تحت اشغال است، بر هم زد.
آنچه به این حمله تلافی جویانه معنا و مفهوم خاصی می بخشد، زمان آن است که درست یک روز پس از اعلام خروج آمریکا از برجام و سفر نتانیاهو به مسکو و دیدارش با پوتین انجام شد.
از چند روز قبل در گفتگوهایی با دوستان در فضای مجازی این حمله را به دلایلی از جمله تحرکات نظامی اخیر ایران در سوریه، اعلام وضعیت جنگی بی سابقه و پنهان از سوی تل آویو به ویژه در مناطق شمالی و گزارش های روزنامه نگاران نظامی امنیتی اسرائیلی، قریب الوقوع می دانستم که این گونه هم شد. برخی از دوستان با بیان دلایلی سیاسی امکان واکنش ایران را کم و بعضا صفر می دانستند. اشتباه اینجاست که صرفا با عینک سیاست به تحلیل یک پدیده نظامی رفتیم و اگر دلایل نظامی را هم در نظر می گرفتیم، پرواضح بود که بر عوامل سیاسی بازدارنده می چربید.
بی پاسخ گذاشتن حملات و تعلل و تاخیر بیش از این یک نوع تسلیم در برابر معادله ای بود که تل آویو می خواهد با پشتگرمی دولت آمریکا و فشارهای پسابرجامی ترامپ بر ایران در خاک سوریه ایجاد کند و توازن زمینی را که تهدیدی جدی برای خود می داند، بر هم زده و نیروهای ایرانی را به خروج از خاک سوریه وادارد؛ معادله ای که ایران نخواهد پذیرفت و برای به شکست کشاندن آن نه تنها لازم می داند به این حملات پاسخ دهد، بلکه حضور خود را تقویت کرده و کار ایجاد یک تشکل مقاومتی سوریه در نزدیکی جولان را جدی تر از قبل دنبال کند.
اکنون سوالی که مطرح است اینکه آیا تحولات جنگی بامداد دیروز می تواند به جنگی فراگیر تبدیل شود؟ در پاسخ به این پرسش فاکتورهای زیادی را باید در نظر گرفت. به نظر فعلا نه ایران و نه اسرائیل هر کدام به دلایلی قصد ورود به چنین جنگی را ندارند، اما قصد پیشینی تنها عامل تعیین کننده نیست و خود، تحت تاثیر تحولات میدانی آنی است و چه جنگ هایی که بدون قصد قبلی شروع نشده است.
در وضعیت کنونی تحولات میدانی تحت کنترل است و بعید است فعلا (کوتاه مدت) به جنگی گسترده ختم شود. برای ایران آنچه مهم بود پاسخی به حملات اسرائیلی و ارسال این پیام بود که قادر به انجام آن است و تسلیم تهدیدات طرف مقابل نخواهد شد. در مقابل نیز تل آویو نمی خواهد حملات جبهه ایرانی را بازدارنده تقبل کند و حملاتی به چند پایگاه و فرودگاه داشته است.
این دور و زنجیره در آینده نزدیک ادامه خواهد یافت. باز، هم اسرائیل حمله می کند، هم به آن پاسخ داده می شود. آنچه خطر تبدیل شدن حملات متقابل به جنگی منطقه ای را افزایش می دهد، نوع و ماهیت آن ها و خارج شدن از یک حد معین است. به ویژه اگر اسرائیل حملات خود را بسیار شدید تر کند و پاسخ تهران نیز فرا تر از جولان باشد و مناطق و شهرهای حساس را شامل شود.
همچنانکه گفته شد فعلا (کوتاه مدت) این حملات علی رغم تداوم آن ها به یک جنگ گسترده تبدیل نخواهد شد.
از یک سو، دونالد ترامپ قرار است ۲۵ اردیبهشت سفارت آمریکا را به قدس منتقل کند و به احتمال زیاد همان روز یا چند روز بعد از طرح «معامله قرن» خود برای حل یکطرفه منازعه فلسطین رونمایی کند. این خود یک مانع است. مگر اینکه تل آویو از این معامله ناخرسند باشد و بخواهد بازی را بر هم زند!!
از دیگر سو، فلسطینیان قرار است در ۲۵ اردیبهشت سالروز تشکیل اسرائیل که در فلسطین به «روز نکبت» معروف است، بزرگترین تظاهرات مسالمت آمیز تاریخ خود را در نقاط مرزی در ادامه زنجیره تظاهرات های بازگشت برگزار کنند. تل آویو خیلی نگران این تحولات است. برخی منابع از فشار بالای برخی قدرت های منطقه ای به جنبش حماس و پیشنهاد ۶۰۰ میلیون یورویی اروپا به غزه برای توقف این تظاهرات خبر می دهند، اما این جنبش هنوز زیر بار نرفته و گفته است مانع قیام فلسطینیان در این روز نخواهد شد.
احتمال عبور هزاران فلسطینی خشمگین از مرزهای نوار غزه و وقوع یک تراژدی بزرگ می رود.
تحولات این روز و بعد از آن، توان و توجه تل آویو را به این سمت شیفت خواهد داد. البته بعید هم نیست دولت نتانیاهو بخواهد برای تحت الشعاع قرار دادن تحرکات فلسطینیان و کاستن از آثار سوء آن برای اسرائیل با تشدید ماجراجوی های خود، نگاه ها را به سمت سوریه ببرد.
