«طنین مسی»

نویسنده: رهام سعیدی‌نیا

ناشر: چشمه؛ چاپ اول 1396

91 صفحه؛ 9000 تومان

 

**** 

در خوانش اول آنچه توجه مخاطب این مجموعه را جلب می‌کند زبان ساده و بی‌پیرایه‌ی این مجموعه است.اشعار این مجموعه با زبانی ساده و صریح سروده شده‌اند اما زبان ساده تمام آنچه‌ را که در مجموعه اتفاق می‌افتد به خوبی توصیف نمی‌کند چراکه شعر از عناصر مختلفی تشکیل می‌شود که زبان تنها یکی از آنهاست. زبان در کنار عناصر دیگر از جمله لحن، تصویر، تخیل و... شعر را می‌سازد. در مجموعه «طنین مسی» هرچند با یک مدل زبانی سروده شده‌است اما این زبان ساده و بی‌پیرایه در اشعار مختلف لحن متفاوتی به خود می‌گیرد که نسبت به حال و هوا و فضای شعر متغیر است و از این لحاظ این مجموعه تنوع بسیاری را در لحن اشعار دارد.این زبان ساده حتی وقتی که تصویری را ارائه می‌دهد ابهام را در تصویر ارائه شده دارد و در زبان و سطح نمی‌ماند.تصاویر و توصیفات در مجموعه«طنین مسی» اوبژکتیو هستند و سوبژکتیو و ذهنی نیستند:

حباب‌ها بیرون می‌آمدند از دهانت

من دایره‌ها را فوت می‌کردم به جایی دور...

و فکرهایم در جایی دایره می‌زدند

که حرف‌های تو به آن کوچ کرده بود.

زبان از مهترین عناصر برسازنده‌ی شعر است اما عناصر دیگری از جمله معنی حقیقی و مجازی، تصویر سازی، استعاره، لحن، معنی و ایده هم در ساختن شعری موفق نقش دارند. زبان شعر در این مجموعه هرچند ساده و بی‌پیرایه است و نحو اشعار کامل و به نحو در نثر نزدیک‌اند اما شاعر با به کار گیری از لحن‌های متفاوت و دیگر عناصر شعری به شعر خود غنا بخشیده‌است. یکی از عناصری که در این مجموعه به وفور یافت می‌شود و شاعر از آن استفاده کرده روایت است. اشعار زیادی از این مجموعه خط روایی خاصی را دنبال می‌کنند. گاهی هم شاعر برای روشن شدن موتور روایت خود هنرمندانه به بیرون از متن خود ارجاع می‌دهد.در شعر عروس ژاپنی در این مجموعه همین اتفاق افتاده و شعر با پس زمینه‌ای از سینما و یکی از تصاویر آن اتفاق می‌افتد. شاعر کلماتی مثل کارگردان، سکانس ،تیتراژ و ... را از سینما وام گرفته و در روایت‌های شاعرانه خود از آن‌ها استفاده کرده‌است. انتخاب نام اشعار در این مجموعه به زیرکی صورت گرفته و در بسیاری از اشعار نام‌ها امکان تاویل و تفسیری خاصی را فراهم می‌کنند تا جایی‌که تفسیر اشعار باید با در نظر گرفتن نامی که برای شعر انتخاب شده انجام بگیرد. این در حالی است که شعر به این تفسیر محدود نمی‌شود و این تنها یکی از امکانات برای تاویل و تفسیر شعر است.در شعر «بالماسکه»از این مجموعه می‌خوانیم:

دست‌های مچالهشده‌ی چند پیراهن

پاهای چروکیده‌ی چند شلوار روی زمین.

یک مانتوِ خالی

آویزان روی شانه‌های عریض صندلی

یک لنگه دستکش چرمی

باد پنجه‌هایش را خالی کرده، ولو شده برمیز

دامنی با تن لخت روی فرش دراز کشیده‌است

چند جوراب تابه تا

پاهایشان را گم کرده‌اند این دوروبر...

جسد زنی

از این اتاق به بالماسکه رفته‌است!

در شهر بالماسکه سطرهای ابتدایی فضاسازی می‌کنند و با سطرهای بعدی متوجه می‌شویم که ما با یک روایت روبرو هستیم و در انتها هم پایان‌بندی این روایت است که مثل ضربه‌ی نهایی عمل می‌کند و روایت را به نتیجه‌ی نهاییش می‌رساند.دلیل انتخاب این  شعر از این لحاظ بود که ساختار بسیاری از اشعر این مجموعه به ساختار این شعر نزدیک است. شاعر در توصیف و تبیین فضای شعر بسیار مینیمالیست است و برای خلق اشعار یا توصیف موقعیتی خاص در شعر با کم‌ترین میزان کلمات بیشترین کارکرد را می‌گیرد. این زبان ساده در لحظات اوج سهل و ممتنع به نظر می‌آید. یعنی در اوج سادگی زیباست و در اوج زیبایی ساده به نظر می‌آید. توصیفات و ترکیبات در این مجموعه متفاوت‌اند و به فراخور فضای شعر ترکیبات متنوعی استفاده می‌شوند اما مسئله‌ای که شایان توجه است این مطلب است که ترکیبات به کار گرفته شده نیز عمدتا با زبانی عینی و ملموس به خدمت گرفته می‌شوند:

پاره پاره، باغ

می‌وزد در شب...

شاخه

فرو رفته در سکوت چشم‌هایش.

پرده

لایه لایه

بر نگاهش می‌افتد!

همان‌طور که در شعر ذکر شده دیده می‌شود ترکیبات و توصیف‌ها حتی استعاره‌های به کار گرفته شده عینی و ملموس هستند در باقی اشعار مجموعه نیز ترکیبات و توصیف‌ها و حتی استعاره‌های به خدمت گرفته‌شده توسط شاعر عموما عینی و ملموس هستند و از این بابت مجموعه تشخص خاصی دارد.از دیگر خصوصیات مجموعه اگر بخواهیم به اختصار اشاره‌ای جزئی بکنیم پایان‌بندی اشعار است که به خصوص در اشعاری که دارای خط و سیر روایتی هستند برجسته می‌شود.این پایان بندی اشعار خط روایت شعر را به نتیجه‌اش می‌رساند و با کشفی شاعرانه و چرخشی ناگهانی همراه است. مجموعه« طنین مسی» در مجموع تجربه‌ای موفق است در شعر که کاملا بی‌ادعا و حاشیه به شعر می‌پردازد و یکی از خصوصیات تحسین برانگیزش این است که به دور از نظریه‌ و فلسفه (چه این ور آبی چه فرنگی) به خود شعر می‌پردازد.شعری که قبل از همه این نظریه‌ها وجود داشته و بعد از آن‌ها نیز وجود خواهد داشت.«طنین مسی» مجموعه اشعار «رهام سعیدی نیا»است که چهل و هفت شعر را شامل می‌شود. این مجموعه با اهتمام نشر چشمه در مجموعه جهان شعر تازه منتشر شده‌است.