«مریم»

نویسنده: زهرا زواریان

ناشر: علمی و فرهنگی، چاپ اول 1396

221صفحه، 14000 تومان

*****

برخی خواندن تاریخ را سخت می‌پندارند. تعدد نام‌های ناآشنا، مکان‌هایی که اطلاعات دقیقی از آنها نداریم ممکن است خواننده را دلزده کنند. به همین خاطر یکی از بهترین راه‌های آشنا ساختن مخاطب با تاریخ،  بهره‌گیری از زبانی داستان برای روایت چنین رخدادهایی است. روایت داستانگونه تاریخ علاوه بر اینکه کشش شنیدن و خواندن بیشتری در مخاطب ایجاد می‌کند، می‌تواند فرصتی باشد تا با زبانی ساده و روان به شرح گذشته پرداخته و مهمترین مسائل سیاسی و فرهنگی و ... را در قالبی روایی و داستانی به خواننده عرضه کرد.

نوشتن چنین آثاری برخلاف ظاهر ساده آن، دشواری‌های خاص خود را دارند، کنار هم قرار دادن اطلاعات مهم استخراج شده از کتب مختلف که ممکن است براحتی حتی در دسترس هم نباشند و بردن آنها به ساحت داستان به گونه‌ای که منطق تاریخی آنها حفظ شده و در عین حال از کشش داستانی برخوردار باشند، از عهده هر نویسنده‌ای بر نمی‌آید. بنابراین اگر نویسنده‌ای زحمت این کار سخت را به جان بخرد و وقت زیادی صرف کند تا در مورد دوره‌ای خاص، اطلاعات نابی در عین اختصار پیش روی مخاطب قرار دهد کاری قابل ستایش کرده است. «مریم» نوشته زهرا زواریان که به تازگی توسط نشر علمی و فرهنگی منتشر شده است در زمره چنین آثاری جای می‌گیرد. در این کتاب با زبانی داستانی به زندگی حضرت مریم پرداخته شده است و به شرح حوادث پیش آمده برای ایشان از پیش از تولد و تا لحظه مرگ اشاره دارد. این کتاب که در مجموعه‌ای تحت عنوان «زنان تاریخ ساز» منتشر شده، قرار است سرآغاز مجموعه‌ای ارزنده از رمان‌هایی با درونمایه تاریخی باشد که همگی از آثار زهرا زواریان هستند. او همچنین به بازنویسی آثاری در باب زندگی فاطمه بنت اسد، حضرت هاجر و رابعه عدویه (یکی از زنان عارف قرن دوم هجری) مشغول است که بنا است توسط نشر علمی و فرهنگی تکمیل کننده مجموعه زنان تاریخ ساز باشد.

زهرا زواریان از سال 1367 به داستان‌نویسی پرداخته ، یکی از مهمترین فعالیت‌های او، همکاری با شهید آوینی در مجله سوره است که پس از شهادت آوینی، خود سردبیری آن مجله را در دست گرفت. درباره زندگی حضرت مریم کتاب‌های مختلفی تا کنون نوشته شده که درمیان آنها نمونه‌های داستانی نیز وجود دارند، اما آنچه موجب تازگی کتاب حاضر شده است، رویکرد خاص نویسنده به این موضوع و فرم متفاوتی است که برای روایت آن برگزیده است.

رمان «مریم»، اشاره‌ای دقیق به زندگی حضرت مریم و فراز و نشیب‌های زندگی او قبل و بعد از تولد دارد. آن هم با زبان ساده داستانی که از منابع متعددی اقتباس شده است. حضرت مریم یکی از مهمترین زنانی است که تاریخ دین مسیحیت و همچنین سایر ادیان حول او شکل گرفته است. در آیات قرآن نیز اشارات زیادی به او شده که خود نشان دهنده اهمیت و نقش پر رنگی است که در تاریخ داشته و دارد.در کتاب حاضر اما نویسنده کوشیده زندگی این بانوی بزرگوار را با استناد به منابع اسلامی و با عنایت به آنچه در سوره مریم در قرآن کریم دیده می‌شود، به زبان داستانی برای مخاطبان جوان روایت کند.  «مریم» از 5 فصل تشکیل شده که هر یک از این فصول به چندین بخش تقسیم می‌شوند. این 5 فصل که هر یک به قسمتی از زندگی حضرت مریم اشاره دارد توسط پرندگانی روایت می‌شوند که هر یک ارتباطی ظریف با موضوع آن بخش دارند. نکته جالب اسامی این پرندگان است که برخی از آنها در قرآن و یا در متون مقدس ستایش شده هستند. مثل هدهد که از نوادگان مرغ سلیمان است، سلوی و یا فونیکس.  

فصل اول کتاب به مقدمات و چگونگی تولد حضرت مریم از زبان هدهد پرداخته است. داستان از اواخر عمر حضرت عمران که در یکی از معابد بزرگ آن روزگار مشغول دعا و راز و نیاز با خداوند است اشاره دارد. عمران و همسرش حنا تا میانسالی فرزندی نداشتند و از خداوند می‌خواستند که کودکی به آنها عطا کند. عمران شبی، ناگهان خواب می‌بیند که خداوند به او فرزندی داده است. حنا برای شکر این نعمت نذر می‌کند که فرزندش را به خدمت در معبد بگمارد.

فصل دوم رمان که از زبان کبوتر روایت می‌شود به تولد مریم اختصاص دارد. عمران قبل از تولد مریم از دنیا رفته و حنا از اینکه می‌فهمد فرزندش دختر است آشفته می‌شود. چرا که او برای ادای نذرش می‌بایست پسر می‌داشت و حال نمی‌داند با وجود این دختر چگونه به عهدش خود با خدا وفا کند. و این در صورتی است که هیچ زنی تاکنون به معبد راه نیافته است. در این بخش به بر عهده گرفتن کفالت مریم از سوی حضرت زکریا نیز اشاره شده که از بخش‌های مهم تاریخ به شمار می‌رود.

فصل سوم داستان، به ماجرای به دنیا آمدن حضرت عیسی (ع) پرداخته، فرشته‌ای بر مریم ظاهر می‌شود و او را به تولد فرزندی بشارت می‌دهد، حال آنکه مریم شوهری نداشته و تاکنون مردی او را لمس نکرده است. کسی نیست که با معجزه تولد حضرت عیسی آشنا نباشد، اما خواندن این ماجرای عجیب آن هم به زبان داستان خالی از لطف نیست. این بخش از زبان سلوی که پرنده ‌ای قرآنی است بیان می‌شود.

بخش چهارم روایت به دنیا آمدن عیسی از زبان هما است. معجزه سخن گفتن کودک در آغوش مادر از قسمت‌های مهیج و عبرت‌آمیز این قسمت است. هما پرنده‌ای ایرانی و نماد نوید و بشارت است که با توجه به مضمون این بخش، انتخاب شایسته‌ای برای روایتگری است.

و در آخر فونیکس که پرنده‌ای زنده شده به دست حضرت عیسی است به روایت ماجرای رسالت او و مریم پرداخته است. این داستان تا پایان عمر حضرت مریم ادامه دارد. در این 5 بخش که با کنار هم قرار گرفتن ظرافت‌های داستانی و اطلاعات تاریخی اثری بدیع و جذاب برای علاقمندان داستان و تاریخ فراهم آورده، می‌توان به درک درستی از جزئیات زندگی حضرت مریم و تولد عیسی که با فراز و نشیب‌های زیادی همراه شده بود دست یافت.  همچنین با خواندن این کتاب، خواننده می‌تواند فضای فرهنگی و مذهبی آن دوران را در ذهن خود تجسم کند.

از دیگر نکات قابل تامل این کتاب، می‌توان به عکس‌های سیاه و سفید از تمثیل‌های مختلف مریم و عیسی اشاره کرد که در پایان هر بخش قرار گرفته و جذابیت بصری نیز برای کتاب به ارمغان آورده است. نویسنده در طول روایت این داستان به آیات گوناگونی از قرآن استناد کرده که در کنار فهرست منابع اقتباسی در پایان کتاب، مراجع مناسبی هستند تا مخاطب در صورت تمایل بتواند صحت آنچه در لابلای این داستان روایت شده را مورد توجه قرار دهد.