به گزارش الف، با بررسی چهار دوره‌‌‌ای که از عمر شوراهای اسلامی شهر در ایران می‌‌‌گذرد، می‌‌‌توان گفت که شوراها با مشکلاتی در قوانین و مقررات، عدم استقلال مالی شوراها و نبود منابع درآمدی پایدار برای شهرداری‌ها و ساختار متمرکز نظام اداری روبرو هستند.

امروزه تشکیل حکومت محلی اقدامی در راستای توسعه و به‌عنوان یکی از راهکارهای موفق برای حل مسائل و مشکلات کشورها و استفاده کارآمدتر از توانایی‌هایشان مورد توجه قرار گرفته است. سازمان‌های محلی به‌عنوان نهادهای حائل میان دولت و جامعه، هم از حیث مردمی کردن اداره امور محلی و هم از جهت کاستن بار مسئولیت حکومت مرکزی موثر بوده‌اند. البته اتخاذ راهبردهای ناکارآمد در زمینه تمرکززدایی می‌تواند به گسترش فساد در یک کشور منجر شود. برای نیل به حکومت محلی کارآمد، پایبندی و تعهد به مجموعه‌ای از مولفه‌ها و الزامات ضروری است. در این ارتباط توجه به جایگاه حکومت محلی در ساختار حاکمیتی، پیش‌بینی ارتباط صحیح سازمان‌های محلی با نهادهای دولت مرکزی، چگونگی تامین بودجه‌ نهادهای محلی، شخصیت حقوقی مستقل، استقلال اداری و صلاحیت هنجارگذاری حائز اهمیت می‌باشند. درواقع می‌توان گفت برخورداری از استقلال مالی، اداری و هنجارگذاری از شرایط تمرکززدایی به معنای دقیق کلمه است.

براساس مولفه‌های فوق شوراهای اسلامی شهر و روستا در ایران با توجه به قوانین موجود هنوز فاقد اطلاق ویژگی حکومت محلی هستند، اما نهادی است که امکان و ظرفیت تحقق این امر را دارد. شوراها از مظاهر مردم‌سالاری و حاکمیت مردم به شمار می‌روند که هدف از تشکیل آنها شرکت دادن مردم در اداره امور از پایین‌ترین سطح تا بالاترین سطح جامعه (از روستا، شهر، بخش، شهرستان، استان تا کشور) است. علاوه‌بر این شوراها زمینه بحث و گفتگو را در سطح محلی برای همه فراهم می‌کند تا مسائل و مشکلات اجتماعی به روشنی مطرح و برای آنها راه‌حل‌های مناسب و سازنده پیدا ‌شود.

در ایران تاسیس شوراهای اسلامی بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفت، اما برگزاری اولین انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در سال 1377 انجام شد. بعد از گذشت چهار دوره از عمر شوراهای اسلامی شهر و روستا می‌توان گفت که این نهاد با مشکلات و چالش‌های جدی در رسیدن به اهداف خود روبرو است. گزارش حاضر با مدنظر قرار دادن رویکردی آسیب‌شناسانه و براساس روش کمّی‌وکیفی می‌کوشد به ارائه راهکارهایی برای نیل به تمرکز‌زدایی موثر دست پیدا کند. روش انجام گزارش که از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی می‌باشد، توصیفی- تحلیلی است. در این گزارش جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز از دو روش کتابخانه‌‌‌ای و پیمایشی استفاده شده است. بخشی از داده‌‌‌ها و اطلاعات مورد نیاز گزارش از طریق مطالعه پیمایشی به‌دست آمده‌‌‌اند. جهت این امر از روش پرسشنامه استفاده شده است و جامعه آماری نیز شامل اعضای شوراهای اسلامی شهر در سراسر کشور و کارشناسان حوزه‌‌‌های مرتبط با شوراها می‌‌‌باشد.