«اصول ترجمه حقوقی»
نویسنده: دبرا کائو
مترجمان: دکتر محمد عباس‌نژاد و سعید افزون
ناشر: قطره؛ چاپ اول 1396
352 صفحه، 30000 تومان
****
از ویژگی‌های شاخص نشر قطره که در سال‌های اخیر بیش از پیش پر رنگ شده، استفاده از رویکرد مجموعه محور در حوزه نشر بوده است. نظارت دبیران مشخص بر روی این مجموعه‌ها و اتخاذ سیاست‌هایی سنجیده شده، موجب تدارک دیدن پروژه‌هایی هدفمند در حوزه انتشار کتاب شده است.«مطالعات ترجمه» یکی از تخصصی‌ترین و در عین حال پر بارترین مجموعه‌هایی است که این ناشر در سال‌های اخیر در برنامه خود قرار داده است.
«مطالعات ترجمه» حوزهای میان رشته‌ای شامل عناصری از علوم اجتماعی، علوم انسانی، مطالعات ادبی و مطالعات فرهنگی است که به مطالعه‌ی نظاممند نظریه، توصیف و کاربرد ترجمه‌ی کتبی، شفاهی، دیداری‌شنیداری و ماشینی می‌پردازد و هر از چند گاهی وارد دنیای سیاست و مسائل حقوقی می‌شود. این رشته از اوایل دهه 70 میلادی تحت عنوان رشته‌ای مستقل معرفی شد و اکنون در اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان تدریس می‌شود. با توجه به نوپا بودن این رشته دانشگاهی به ویژه در ایران (که از اوایل دهه هشتاد برای نخستین بار در مقطع کارشناسی ارشد به جذب دانشجو پرداخته شده)، کمبود منابع ارزنده مطالعاتی برای دانشجویان و علاقمندان این حوزه همواره دغدغه‌ای جدی محسوب بوده است.
مجموعه «مطالعات ترجمه» به همت جمعی از متخصصان، دست اندرکاران و پژوهشگران حوزه مطالعات ترجمه در ایران، زیر نظر دکتر فرزانه فرحزاد منتشر می‌شود که از اساتید دانشگاه علامه طباطبایی‌ست، دانشگاهی که در زمینه‌ی تدریس مطالعات ترجمه در دانشگاه‌های ایران پیش‌گام بوده است. از این مجموعه تاکنون سیزده عنوان به بازار عرضه شده که عناوین برخی از آنها بدین قرار است: «ترجمه» و «زبانشناسی و ترجمه»، «آموزش ترجمه»، «نظریه‌های نوین ترجمه»، «اصطلاحات کلیدی در مطالعات ترجمه»، «ترجمه و قدرت»، «زبانشناسی نقش‌گرای هالیدی در مطالعات ترجمه»، «ترجمه و هویت در قاره آمریکا»، «نقد ترجمه در اروپا» و .... که به تازه‌گی«اصول ترجمه حقوقی» اثر دبرا کائو با ترجمه محمد عباس‌نژاد و سعید افزون نیز به این مجموعه افزوده شده است. متون مطالعه متون حقوقی با توجه به ظرایف قانونی و ریزه‌کاری‌های زبانی همواره به عنوان یکی از عرصه‌های دشوار پیش‌روی مخاطبان بوده است. درک درست متون حقوقی که به زبان فارسی نوشته شده‌اند برای مخاطب غیر متخصص هم غیر قابل درک و یا مبهم جلوه می‌کند. این مهم بدلیل وجود واژه‌هایی است که مشخصا در حوزه مفاهیم حقوقی بکار برده شده و در این بخش دارای مفاهیم خاص هستند. به همین نسبت روبرو شدن با متنی حقوقی که در زبان دیگری نوشته شده است دارای پیچیدگی و دشواری بوده و گاه این پیچیدگی از شدت بیشتری نیز برخوردار است. کسی که به نیت متون حقوقی قلم بدست می‌گیرد با چالشهای مختلفی روبرو است که سربلند بیرون آمدن از آنها نیازمند کشف مهارت و دانشی تخصصی در همین زمینه است.
«در کتاب حاضر نویسنده به چالشهای ترجمه حقوقی در سطح معادل‌های لغوی، حقوقی، متنی، فرهنگی، فرامتنی و ساختارهای نظام‌های حقوقی پرداخته است، علاوه بر این نویسنده به بررسی روند ترجمه از گذرگاه ذهن مترجم نیز توجه داشته است.»
کتاب حاضر افزون بر پیش‌گفتاری که به قلم قاضی مایکل کاروی در ابتدای آن منتشر شده و دیباچه مختصر نویسنده، از هفت فصل تشکیل شده است. «مقدمه»، «قانون»، «زبان و ترجمه»، «مترجم حقوقی»، «موضوعات مرتبط با اصطلاح‌شناسی حقوقی در ترجمه»، «ترجمه‌ی اسناد حقوقی»، «ترجمه قوانین داخلی» و «ترجمه اسناد حقوقی بین‌المللی» عناوین فصول هفتگانه این کتاب را تشکیل می‌دهند. پایان بخش کتاب نیز علاوه بر منابع فارسی و انگلیسی کتاب واژه‌نامه‌ای است فارسی- انگلیسی که به واژه‌های تخصصی این حوزه اختصاص دارد.
در جهان امروز ،حقوق نقشی اساسی در ایجاد ارتباط بین ملت‌ها دارد. در روابط بین‌المللی، یکی از چالشهای مهم ایجاد رابطه و گفتگو با دیگر کشورهاست اگر ما درون مرزهای حوزه‌های قضایی و گروه‌های زبانی خود باقی بمانیم به چنین هدفی دست نخواهیم یافت، بنابراین باید مرزهای زبانی را درنوردیم و در این مسیر به مترجمان متخصص نیاز داریم. کتاب حاضر یکی از بهترین منابع برای پشت سر گذاشتن مشکلاتی است که علاقمندان به این تخصص با آن روبه رو می شوند.
ترجمه‌ی حقوقی کاری پیچیده و دشوار است که برای انجام آن نیازمند دانش، مهارت و تجربه ویژه‌ای هستیم. نظریات گوناگونی هم درباره‌ی ترجمه حقوقی مطرح شده است. طبق نظر هاروی، ترجمه حقوقی چالشهای زبانی بسیاری را بدنبال دارد، زیرا هم نیازمند نوآوری ترجمه‌های ادبی است و هم به دقت انتخاب واژگان در ترجمه‌های فنی احتیاج دارد. بر این پایه اگر بگوییم که ترجمه حقوقی در قیاس با دیگر ترجمه‌ها پیچیده‌تر و نیازمند دقت و مهارت بیشتر است سخن به گزافه نگفته‌ایم. این کتاب به بررسی جنبه‌های مهم ترجمه حقوقی می‌پردازد و رهنمودهای نظری و کاربردی در زمینه‌های مطالعه و بکارگیری ترجمه‌های حقوقی ارائه می‌کند. مباحث مطرح شده در این کتاب به زبان خاصی محدود نمی‌شود و به مباحثی می‌پردازد که در همه زبان‌ها می‌تواند کاربرد داشته باشد. اگرچه مثال‌هایی که در این کتاب ارائه شده‌اند به زبان انگلیسی است که رایج‌تر از دیگر زبان‌هاست، بخصوص اینکه در قراردادهای بین‌المللی در صورتی که کشورها از دو زبان مختلف برخوردار باشند معمولا از ازبان انگلیسی استفاده می‌شود و اغلب اسناد بین‌المللی حقوقی و تجاری نیز که در سطح جهان عمومیت دارد به زبان انگلیسی تهیه و تنطیم شدند.
نویسنده کتاب با رویکردی جامع و دقیق در کتاب خود به مشکلاتی می‌پردازد که به دلیل پیچیدگی و میان رشته‌ای بودن این نوع ترجمه بروز می‌کند. عواملی که باعث می‌شود چنین ترجمه‌هایی دشوار و چالش‌برانگیز باشد مورد واکاوی قرار می‌دهد و ویژگی‌های زبانی متون حقوقی را برشمرده و همچنین به شرایطی که مترجم متون حقوقی باید از آن برخوردار باشد اشاره می‌کند.
این کتاب می‌تواند مورد استفاده مترجمانی قرار بگیرید که در حوزه عمومی آموزش می‌بینند و قصد دارند در حیطه تخصصی حقوق فعالیت کنند. همچنین وکلا و دانشجویان رشته حقوق که تمایل دارند به عنوان مترجم حقوقی در جامعه فعالیت کنند به این کتاب نیازمند خواهد بود.
در بخش اول کتاب جنبه‌های نظری مرتبط با ترجمه حقوقی از جمله ماهیت زبان حقوقی، رابطه بین حقوق و زبان در ترجمه حقوقی و مساله‌ی معادل‌یابی و یا عدم امکان ترجمه حقوقی مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم کتاب بر ابعاد کاربردی ترجمه حقوقی به خصوص انواع مختلف متون حقوقی پرداخته شده است. در فصل سوم به تحقیق در باب قابلیت مترجم در جنبه حقوقی پرداخته شده و معیارهای توانش ترجمه‌ای شناسایی و توصیف شده‌اند. فصل چهارم به شناخت اصطلاحات حقوقی و بحث درباره ویژگی‌های واژگانی مهم و دشواری‌های ترجمه با مثال‌هایی از حوزه قضایی گوناگون اختصاص دارد.
در فصل پنجم ترجمه اسناد و مدارک حقوقی خصوصی همانند توافق‌نامه‌ها و وصیت‌نامه‌ها بررسی شده‌اند. ترجمه‌ی قوانین و حقوق خانواده موضوع فصل ششم را تشکیل می‌دهد و در فصل هفتم که از مهمترین فصول کتاب محسوب می‌شود قوانین پایه‌ای حقوق بین‌الملل تشریح و ویژگی‌های حقوقی و زبا‌شناسی این اسناد توصیف شده و نمایی کلی از فرآیند مذاکرات تجاری دو زبانه نیز ترسیم شده است.
در این کتاب نویسنده به شکلی نظاممند به ارائه‌ی راهبردهایی برای غلبه بر مشکلاتی که پیش روی مترجم متون حقوقی قرار دارد پرداخته است. نمونه‌هایی از اسناد حقوقی خصوصی، داخلی و بین‌المللی در این کتاب ذکر شده است. ترجمه‌ی حقوقی، ادبیات حقوقی خاصی را مرکز توجه قرار می‌دهد و از آنجایی که ترجمه حقوقی نیازمند تعامل تئوری‌های حقوقی و زبا‌شناسی در بافت ترجمه است روند ترجمه حقوقی باچالش‌های خاصی روبرو می‌شود که در کتاب حاضر علاوه بر نقش و جایگاه ترجمه به تفصیل به این چالش‌ها پرداخته شده است تا فعالیت ترجمه برای مترجمین آسان‌تر و هموارتر شود. کتاب حاضر برای دانشجویان ترجمه و حقوق، اساتید فن ترجمه و حقوق و علاقمندان به این دو حوزه مسیری واضح را برای ترجمه و درک متون حقوقی تبیین می‌کند.
