به گزارش خبرنگار الف، اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» شامگاه چهارشنبه 4 و بامداد پنجشنبه 5 بهمن، میزبان شهریار زرشناس عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بود و پیرامون بحث سینمای سیاسی با او به گفتگو پرداخت.
زرشناس در این برنامه در پاسخ به سوال نبوی مبنی بر اینکه به‌عنوان یکی از اهالی فلسفه جایگاه سیاسی سینمای ایران را کجا می‌بینید، اظهار کرد: پاسخ این سوال را با نقل به مضمونی از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیداری که با اعضای انجمن قلم از ایشان داشتیم و در پاسخ به پرسشی که آیا انجمن قلم به برخی مسائل سیاسی ورود پیدا کند یا خیر، می گویم که ایشان فرمودند: امروز دفاع کردن از اسلام امری سیاسی است.
وی در ادامه اظهار کرد: هر اثر هنری خواه‌ناخواه باطن سیاسی دارد که درجه ظهور این باطن متفاوت است، بنابراین سینما به‌عنوان یک هنر از سکوتش گرفته تا موضع گیری اش نوعی جهت‌گیری سیاسی دارد.
بعد از انقلاب باید سینمایی متعهد به آرمان گرایی و متبلور از پیام انقلاب می ساختیم
این فلسفه پژوه تصریح کرد: بعد از انقلاب اسلامی باید سینمایی را می‌ساختیم که متعهد به آرمان‌گرایی انقلاب و عدالت‌خواهی این آرمان‌گرایی باشد، سینمایی باشد که بتواند تبلور پیام انقلاب باشد. سینمای که باور من سینمای متعهد است ولی متاسفانه سیطره جریان روشنفکری و تجددمآبی بر سینمای ایران، آن را به سمت و سویی برد که از آرمان‌گرایی انقلابی، عدالت‌خواهی، ظهور و بروز متعهدانه نسبت به مسائل جدی و مهم جامعه دور شد و به سینمای آپارتمانی و دخترپسری تبدیل شد.
سینمای ما برای تهاجم فرهنگی و جنگ نرم بسترسازی می کند!
وی افزود: نمی‌گویم در سینما مسائل انسانی نباید بیاید، اتفاقاً من از سینمای انسانی-اخلاقی حرف می‌زنم و تضادی بین سینمای انسانی-اخلاقی با تعهد سیاسی و آرمان‌گرایی انقلابی و عدالت‌طلبی نمی‌بینم، بلکه این‌ها را درمجموعه ای در تلازم با هم می‌بینم. اما سینمای ما به‌جای اینکه به این سمت برود، به سمتی رفت که با جریان مهاجم فرهنگی و جنگ نرم همراه و به بستر آن بدل شد. این سینما در یک معنا که برای تهاجم فرهنگی و جنگ نرم بسترسازی می‌کند کاملاً سیاسی است و در معنای دیگر که از آرمان‌گرایی انقلابی فاصله گرفته است، غیرسیاسی است.
زرشناس تصریح کرد: سینماگران متعهد و فیلم‌های خوب انقلابی داریم، وقتی می‌گوییم انقلابی این تلقی که نظام جهانی می‌خواهد برای ما القا کند؛ تعدادی آدم خشن، بی‌منطق و افراطی نیست. سینمای انسانی- اخلاقی که بتواند تقویت‌کننده اخلاقیات جامعه باشد و بتواند حس عدالت‌طلبی را در مخاطب بیدار کند و پیام معنوی را به مخاطب برساند؛ این سینما حتی اگر ذره‌ای صحنه خشونت هم نداشته باشد، سینمایی انقلابی است.
نبوی در ادامه اظهار کرد: با این نگاه و نوع مطالبه‌ای که به سینما دارید تقریباً می‌توان گفت حجم زیادی از آثار بعد از انقلاب، اخلاقی- انسانی است و از لحاظ کمی نیز این آثار کم نبوده و بخش قابل‌توجهی از آثار سینمایی منهای بعضی آثار که با سیاه نمایی سیاسی جایزه گرفته‌اند، در اکران‌ها به نمایش درآمدند و در جشنواره‌های خارجی جایزه گرفتند مانند فیلم‌های «رنگ خدا»، «بچه‌های آسمان» و «بادکنک سفید» به‌شدت آثار اخلاقی انسانی هستند.
زرشناس در ادامه این بحث عنوان کرد: به گمان من یک رویکرد نظام جهانی سلطه در مقابله با آرمان‌گرایی انقلابی این است که وجوهی عاطفی و حساسیت برانگیز از زندگی انسانی را برجسته می‌کند تا با مرکزیت دادن به آن وجوهی از آرمان‌گرایی عدالتخوانه را بپوشاند. سینمای اخلاقی- انسانی مدنظر من، سینمای بریده از تعهد و آرمان و پیام انقلابی نیست.
جریان سینمای ایران بریده از انقلاب و عدالت‌طلبی است
وی اضافه کرد: وقتی در فیلم‌های محوری سینمای ایران، کارگردانی کارش این است که به‌گونه‌ای فیلم بسازد که با قرار دادن انسان‌ها در موقعیت‌های خاص، ایجاد تعارض کرده و به‌گونه‌ای حرف بزند که گویی به هیچ یقین اخلاقی نمی‌توان رسید. جریان سینمای ایران بریده از انقلاب و عدالت‌طلبی است و هیچ توجهی به اینکه مدیران رانت‌خوار و اشرافی و حقوق نجومی گیران چه بر سر اقتصاد و جامعه ایران و آرمان‌گرایی انقلاب می‌آورد نمی‌کند و هیچ روشنگری در این زمینه نمی‌کند. این وظیفه سینما است.
زرشناس در ادامه ابراز کرد: سینمای ایران وظیفه روشنگری‌اش نسبت به آنچه در حیات اقتصادی- اجتماعی می‌گذرد و نسبت به مقصران این وضع که من آنها را نئو لیبرال‌ها می‌دانم و معتقدم رویکرد نئو لیبرالی و حاکمیت آن بر اقتصاد و فرهنگ ایران شرایطی را ایجاد کرده که بعضی کارگردان‌ها با سوارشدن روی این شرایط موقعیت‌های معلول‌های برآمده از این شرایط را بی‌آنکه علت‌ها را به تصویر بکشند، نشان می‌دهند.
در ادامه نبوی بیان کرد: سینمای ما خلاهای زیادی دارد. در زمینه نقد قدرت (سیاسی-اجتماعی- اقتصادی) نیز مشکل اساسی دارد.
اینکه سینما در دوره ای سراغ فیلم فارسی و در دوره ای دیگر سراغ طنز سخیف می رود جریان یافته است
زرشناس تشریح کرد: به عقیده من جریان تهاجم فرهنگی به‌صورت کاملاً سازمان‌یافته از درون پیکره سیاسی نظام از دهه 1360 بروز پیدا کرد که این جریان در ادبیات، سینما، نقاشی و تئاتر ظهور پیدا کرد. بروز آن در سینما کاملاً جریان یافته بود و نمی‌توانم قبول کنم که مدیران سینمایی در کشوری باشند و سیاست گزاری کرده و حاصل آن سینمای بریده از تعهد و آرمان انقلابی باشد؛ سینمایی باشد که در دوره‌ای سراغ مواردی شبیه فیلم فارسی برود و در دوره دیگر دنبال طنز سخیف گیشه باشد، در دوره دیگر مدعیان روشنفکری سیاه نمایی داشته باشد و در تمام دوره‌ها آنچه مغفول است روشنگری مردم از منظر انقلابی و آرمان‌گرایی و عدالت‌خواهی نسبت به آن چیزی است که عده‌ای با نسخه‌های نئو لیبرالی انجام می‌دهند.
شهریار زرشناس تکمیل کرد: روندکلی سینمای ایران از آرمان‌خواهی و متاسفانه انقلاب اسلامی فاصله دارد. سینمای ما روشنگری نمی‌کند و حقایق جامعه را از منظر انقلاب توضیح نمی‌دهد. این سینما متعهد آرمان‌گرایی عدالت‌خواه نیست و اگر جاهایی می‌بینید وجوه اخلاقی انسانی نشان می‌دهد، آن وجوه برای آنکه حقایق بزرگ‌تری پنهان شود می‌آید.
مردم انقلاب کردند تا از تونل وحشت شبه مدرنیته رها شوند
وی در پایان خاطرنشان کرد: وقتی انقلاب اسلامی رخ داد برای این بود که این پروژه شبه مدرنیته، آن‌چنان جامعه ایرانی را دچار مشکل کرده بود، مردم ایران انقلاب کردند که از این تونل وحشت شبه مدرنیته رها شوند، رهبری روحانیت را قبول کردند چون روحانیت بیشترین فاصله را از این شبه مدرنیته داشت. در واقع آنها به اسلام انقلابی تکیه کردند و آمیزه‌های قدسی تشیع که از دست شبه مدرنیته رهایی یابند. بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب، ارتجاع شبه مدرن دوباره شکل گرفت که ابتدا تنها بال فرهنگی داشت که بعد متاسفانه بال اقتصادی هم پیدا کرد و این 2 بال اکنون منجر به درست کردن یک روند شده است.
مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت 23 از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.
