*تاریخچه دوره پیش‌دبستانی

سال 1310 اولین مهدکودک ایران توسط میرزا جبار باغچه‌بان در تبریز افتتاح شد و دو سال بعد اولین آیین‌نامه ویژه کودکستان‌ها توسط شورای عالی فرهنگ تصویب شد اما مهدکودک به شکل امروزی در سال 1334 راه‌اندازی شد.

سال 1377 در  شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد که «کلیه مسائل آموزش پیش دبستانی در شورای عالی آموزش و پرورش مطرح شود»، سال 1382 اساسنامه دوره پیش‌دبستان در شورای عالی آموزش و پرورش تصویب شد و پیش‌دبستانی با شکل کنونی پا به عرصه نظام آموزشی ایران گذاشت.

ماده یک این اساسنامه بیان می‌دارد: «دوره پیش‌دبستانی به دوره دو ساله‌ای اطلاق می‌شود که کودکان گروه  سنی 4 و 5 سال تمام تا اول مهر هر سال را تحت پوشش برنامه‌های تربیتی قرار می‌دهد» و تبصره این ماده می‌گوید: «در صورت عدم تامین امکانات مورد نیاز، اجرای دوره مذکور به صورت یک ساله بلامانع است». 

شورای عالی آموزش و پرورش سال 1387 اصول و چارچوب برنامه و فعالیت‌های آموزشی و پرورشی دوره پیش‌دبستانی را تعیین کرد و آموزش و پرورش به عنوان تنها مرجع صادرکننده مجوز تاسیس مراکز دوره پیش از دبستان تعیین شد و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی موظف شد راهنمای تفصیلی دوره پیش‌دبستانی به همراه راهنمای برنامه انس با قرآن و راهنمای برنامه زبان‌آموزی کودکان مناطق دوزبانه را تدوین کند. 

در سند تحول بنیادین هم که سال 90 رونمایی شد در خصوص دوره پیش‌دبستانی در بخش هدف‌های عملیاتی و راهکارها در فصل ششم ذیل راهکار 1/5  بیان شده است: تعمیم دوره پیش‌دبستانی به‌ویژه در مناطق محروم و نیازمند حتی‌الامکان با مشارکت بخش غیردولتی با تاکید بر آموزش‌های قرآنی و تربیت بدنی و اجتماعی» و در بخش راهبردهای کلان  سند تحول نیز «ارتقای جایگاه نظام تعلیم و تربیت کشور به عنوان مهم‌ترین نهاد تربیت نیروی انسانی و مولد سرمایه اجتماعی و اعمال سیاست‌های مصوب و هدایت و نظارت بر آن، از پیش‌دبستانی تا دانشگاه به عنوان امر حاکمیتی با توسعه مشارکت همگانی» بیان شده است.

*پیش‌دبستان؛ دوره‌ای ضروری و رسمی اما غیراجباری

دوره پیش‌دبستان دوره‌ای ضروری و البته رسمی است اما اجباری نیست؛ رخساره فضلی مدیرکل دفتر آموزش پیش دبستانی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه دوره پیش‌دبستانی، دوره‌ای رسمی است؛ یعنی یکی از دوره‌های تحصیلی محسوب می‌شود، اظهار داشت: اما این دوره غیراجباری است به این معنا که اگر کودکی دوره پیش‌دبستان را نگذرانده باشد، اینگونه نیست که در کلاس اول دبستان ثبت‌نام نشود چون ما بحث انسداد مبادی بیسوادی و مواردی از این دست را داریم.

دوره رسمی غیراجباری پیش‌دبستانی با توجه به اهمیت آموزش در سنین پیش از 6 سالگی، چند سالی است که بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است و برنامه‌ریزی‌هایی برای افزایش پوشش تحصیلی پیش‌دبستانی با تاکید بر مناطق محروم  و دو زبانه شکل گرفته است.

سال 94 حدود  673 هزار نوآموز و سال 95 حدود 890 هزار نوآموز در دوره پیش‌دبستان ثبت‌نام کردند؛ رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش  از افزایش پوشش تحصیلی دوره پیش‌دبستان طی چند سال گذشته از 38 درصد به بالای 60 درصد خبر داده است براساس آمار امسال 931 هزار و 322 نوآموز در 31 هزار 706 مرکز پیش‌دبستانی ثبت‌نام کرده‌اند و در 62 هزار و 360 کلاس تحصیل می‌کنند؛ البته رقم پیش‌بینی‌شده برای سال 96، ثبت‌نام 970 هزار نوآموز بود که تحقق پیدا نکرد.

*ضرورت توجه به دوره پیش‌دبستان

نرجس لاری پژوهشگر علوم تربیتی با بیان اینکه تحقیقات گسترده‌ای در جهان پیرامون کارکردهای تربیتی و آموزشی گذراندن دوره پیش‌دبستان صورت گرفته است، گفت: همه این پژوهش‌ها نشان می‌دهد، رشد متغیرهای شکوفایی ذهن، رشد کلامی، رشد مهارت‌های جسمی و حرکتی و علاقه‌مندی به تحصیل در افرادی که دوره پیش‌دبستان را می‌گذارنند، مثبت است.

آموزش‌های دوره پیش‌دبستان بازی‌محور هستند و این دوره حد فاصل دبستان و خانه است؛ آموزش به‌شکل نیمه‌رسمی وجود دارد و همین مسئله زمینه دلبستگی کودک را به محیط تحصیل فراهم می‌کند؛ علاوه بر این، کارکرد دیگر دوره پیش‌دبستان، شکوفایی ذهن نوآموزان است؛ شکوفایی ذهن و انواع استعدادها نیاز به محرک‌هایی دارد که با برخی آموزش‌های طراحی شده در این دوره، این امکان فراهم می‌شود در حالی که نوآموزانی که در خانه تحت تعلیم هستند به این محرک‌ها دسترسی ندارند.

*مربیان دوره مهم پیش‌دبستان و محرومیت‌هایی که تمام نمی‌شود

از اهمیت دوره پیش‌دبستانی اجمالاً سخن گفتیم؛ اهمیت دوره پیش‌دبستان، بر تاثیرگذاری و اهمیت مربیان این دوره صحه می‌گذارد اما مربیان پیش‌دبستان حتی هویت حرفه‌ای ندارند و به همین دلیل پس از چند سال به فکر ترک این پست و کار در مشاغل دیگر آموزش و پرورش می‌افتند.

رخساره فضلی مدیرکل دفتر آموزش پیش‌دبستان وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه مربیان پیش‌دبستان به شدت نیاز دارند که هویت حرفه‌ای پیدا کنند، تصریح کرد: «اگر مربی پیش‌دبستان جایگاه حرفه‌ای داشته باشد و در تعریف رده‌بندی مشاغل، عنوان پیدا کند، بیمه آموزش و پرورش شود و چارچوب و تشکیلات اداری داشته باشد، کمتر نیرویی برای خروج تمایل پیدا می‌کند و با این نگاه و برای افزایش هویت حرفه‌ای معلمان دوره پیش‌دبستانی، 3 سال پیش نظام جامع شایستگی حرفه‌ای نیروی انسانی پیش دبستان را طراحی کردیم».

طرحی که پس از گذشت 3 سال هنوز اجرایی نشده است، همانند بسیاری دیگر از بایدهایی که در خصوص پیش‌دبستانی وجود دارد؛ مثل لزوم اخذ مجوز برای پیش‌دبستانی‌ها از آموزش و پرورش که اکنون با وجود اینکه بیش از 12 هزار مهدکودک تحت پوشش بهزیستی که پیش‌دبستانی هم دارند، اما از این تعداد چیزی حدود 5 هزار مرکز برای دریافت مجوز از آموزش و پرورش درخواست داده‌اند.

*دوره‌ای ضروری اما گران!

به گفته  مدیرکل دفتر آموزش پیش دبستانی وزارت آموزش و پرورش متوسط هزینه‌های دوره پیش‌دبستان برای خانواده‌ها حدود 800 هزار تومان است که البته در مناطق محروم و 2 زبانه به دلیل اهمیت گسترش مراکز پیش‌دبستانی در مناطق محروم و 2 زبانه این مبلغ با کمک دولت کمتر است.

اما برای بسیاری از خانواده‌ها در مناطق شهری همین مبلغ 800 هزار تومان زیاد است و وقتی می‌دانند که پیش‌دبستان یک دوره غیرضروری است ترجیح می‌دهند کودک خود را به پیش‌دبستانی نفرستند.

مدتی است زمزمه اهمیت دوره ابتدایی از لسان مسئولان آموزشی کشور شنیده می‌شود؛ امید است این اهمیت شکل واقعی به خود بگیرد و به دوره پراهمیت پیش از دبستان هم سرایت کند.