روز جمعه رئیس جمهور آمریکا باید درباره دو ضرب الاجل درباره ایران تصمیم گیری کند. یکی از آنها تایید یا عدم تایید پایبندی ایران به برجام است و دیگری تمدید تعلیق اعمال برخی تحریم ها علیه ایران بر اساس توافق هسته ای است که عدم تمدید این معافیت‌های تحریمی به مفهوم خروج آمریکا از برجام می‌باشد. در حالی دونالد ترامپ بدنبال کارشکنی در برجام است که جمهوری اسلامی ایران تا کنون با استناد به 9 بار گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی به تعهدات خود پایبند است. الف برای آگاهی از آخرین وضعیت درباره تحولات مرتبط با موضوع هسته ای گفت و گویی با بهروز کمالوندی، معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی انجام داده که در ادامه آمده است:

پیرو اظهارات مقامات عالی رتبه سازمان انرژی اتمی ایران که قرار است سایت های غنی سازی به وضع قبل از توافق بازگردد، آیا برنامه هایی برای بازگرداندن سایت های غنی سازی به وضع قبل از توافق وجود دارد، یا خیر؟این برنامه شامل چه مواردی می باشد؟

همانطور که پیشتر در مصاحبه های مختلف ذکر شده است، جمهوری اسلامی ایران به دلیل نقض تعهدات مکرر غربی ها در سطح بین المللی و صدماتی که در جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه به کشورمان وارد کرده بودند، با کمال بی اعتمادی به آمریکا و غرب وارد مذاکرات هسته ای جدی با 1+5 شد.

در این مذاکرات ایران با مجموعه اقداماتی از جمله کاهش تعداد سانتریفیوژهای در حال کار، کاهش حجم اورانیوم غنی شده موجودی کشور، محدودیت توسعه ماشین های جدید سانتریفیوژ، اجرا نمودن پروتکل الحاقی و ایجاد زمینه پیوستن به این سند، افزایش همکاریها با آژانس بین المللی انرژی اتمی و برخی دیگر از اقدامات حسن نیت خویش را به اثبات رساند و در مقابل غربی ها متعهد شدند

تمامی تحریم های هسته ای و مرتبط با هسته ای کشورمان را با اجرایی شدن توافق لغو نمایند. آنها طبق سند برجام موظف شدند زمینه دسترسی کشورمان را به استفاده از توانمندی های فنی آژانس بین المللی و کشورهای صاحب تکنولوژی فراهم کنند. در این رهگذر ناگفته نماند که جمهوری اسلامی ایران مجدداً فروش نفت و انرژی، فعالیت های کشتیرانی و ارتباط مجدد با دنیا را از سر گرفت. با این وجود مسائل مهمی همچون از سرگیری تعامل با بانک های بزرگ دنیا که جزء تعهدات برجامی هستند، به دلیل مانع تراشی دولت جدید آمریکا حل نشده باقی مانده اند.

جمهوری اسلامی ایران با داشتن تجربه تاریخی از چنین مواردی، پیش از اجرایی شدن برجام برنامه ریزی لازم را در صورت خروج احتمالی غربی ها از برجام و عدم برخورداری ایران از مزایای این توافق، در خصوص بازگشت به نقطه قبل از برجام در سریع ترین زمان ممکن و با توانی بیش از گذشته، انجام داده است.

این برنامه ریزی طوری انجام شده است که در صورت اجرای آن غربی ها حیرت زده خواهند شد. لازم به ذکر است اقدامات اجرایی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با تعهدات برجامی همانگونه که تاکنون 9 بار از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تایید قرار گرفته است، نشان از پایبندی کشورمان نسبت به تعهداتش می باشد در مقابل حق خود می داند که از مزایای توافق هسته ای بهره مند گردد.  

برآوردهای سازمان انرژی اتمی و مقامات این سازمان راجع به آینده توافق هسته ای و سیاست دولت ترامپ چیست؟ و در صورتی که آمریکا توافق هسته ای را ترک کند، واکنش ایران نسبت به چنین رویدادی چیست؟

برجام یک سند بین المللی مورد تایید شورای امنیت و تمامی کشورهای حاضر در مذاکرات هسته ای است. رفتارهای کشورها در سطح بین المللی معمولاً در راستای ایجاد و حفظ منافع خودشان صورت می گیرد.

اما قطعاً خارج شدن از توافق نامه ها و عدم انجام تعهدات بین المللی منجر به کاهش اعتبار و اعتماد بین المللی یک کشور می شود. لذا تهدیدات ترامپ نسبت به خروج از برجام بشکل واضح و نقض آشکار ، بدلیل تبعات سنگین سیاسی بین المللی که برای این کشور به بار می آورد اگرچه از آرزوهای او و همفکرانش است اما بیشتر بلوف و تهدید بنظر میرسد.

ضمن اینکه علاوه بر بی اعتباری بیشتر این کشور در آن صورت دیگر مذاکرات در سطح بین المللی از پشتوانه و اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود. آنها با علم به همین تبعات ابتدا تلاش کردند هزینه خروج از برجام را به گردن ایران بیندازند که البته نتوانستند و حالا با تهدید و ارعاب دیگر کشورها و ایراد اتهامات جدید به جمهوری اسلامی ایران سعی در ایجاد وقفه در استفاده کشورمان از مزایای حاصل از برجام می کنند.

از جمله این اقدامات ممانعت از حضور و عضویت ایران در ایتر و همچنین تعامل با بانک های بزرگ بین المللی است. البته همانطور که پیشتر ذکر شد مسئولان بلند پایه کشورمان تصمیمات لازم را برای سناریوهای مختلف اتخاذ نموده اند و در صورتی که ماندن در برجام یکطرفه باشد و تعهدات طرف های مقابل انجام نشود، کمیته برجام که متشکل از مسئولان و متخصصان است تصمیم نهایی را خواهد گرفت. سازمان انرژی اتمی ایران نیز با توجه به توانمندی ها برنامه لازم را برای تصمیمات فوری مسئولان کشور ارائه نموده است

تاکنون چندبار آژانس تعهد و پابیندی ایران به برجام تاکید کرده است.بااین وجود به نظر می رسد آمریکا همچنان مسیر خود در برجام را طی کند. آیا تصور می کنید این رویه می تواند به ماندگاری برجام کمک کند؟

 9 بار تایید تعهدات جمهوری اسلامی ایران از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی موید پایبندی و اعتبار بین المللی کشورمان است که حمایت نسبی و قابل قبول جامعه جهانی  اتحادیه اروپایی را موجب شده است. انزوای آمریکا در بی توجهی به توافق بین المللی کاهش اعتبار این کشور را در پی داشته است.

ایران خود را برای هر موقعیتی آماده کرده است در عین حال علاقمند است دیپلماسی فائق شود و همه طرف ها به تعهدات خویش پایبند باشند. آنچه حائز اهمیت است و جمهوری اسلامی ایران به آن اعتقاد وافر دارد، این است که حقوق خود را بدون پروا و بی ملاحظه از قدرت های جهانی مطالبه می کند.

همانطور که پیشتر در صحنه های بین المللی در نهایت حرف حق خود را به کرسی نشانده در این موضوع نیز مداومت بر اصول خواهد داشت و تا جایی که امکان دارد به تعهدات خود پایبند می ماند. نکته ای که نباید ناگفته بماند این که برجام حاصل عقلانیت جهانی و پیروزی دیپلماسی است. این توافق استانداردهای جدیدی را در مناسبات جهانی بوجود آورده است که قابل بازگشت نیست. هر کشوری که بخواهد به این استانداردها پشت پا بزند به ساده لوحی و بی عقلی متهم خواهد شد.

بازگشت پذیری ایران چگونه خواهد بود؟

پاسخ: سازمان انرژی اتمی ایران بر مبنای توانمندی ها و نیروی انسانی متخصص خود بسته بازگشت سریع به وضعیت پیش از برجام را به مسئولان عالی نظام و دولت ارائه نموده است تا در صورت از هم پاشیدن توافق و تصمیم نظام در اسرع وقت به اجراء بگذارد. غرب باید بداند که دستمان خالی نیست و این بسته آنها را حیرت زده خواهد کرد. با این وجود اولویت جمهوری اسلامی ایران اجرای توافق و پایبندی طرف ها به تعهداتشان است. 

در صورت اعمال فشار بیشتر در خصوص بازرسی از مراکز اطلاعاتی(؟) ایران، آیا آژانس در نهایت به این سمت خواهد رفت در این صورت پاسخ ایران چه خواهد بود؟

اگر منظور مراکز حساس یا نظامی است باید عرض کنم تمامی بازرسی ها و ارتباطات کشورمان با آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان تنها مرجع بین المللی در زمینه انرژی هسته ای در قالب قوانین و پروتکل های تعریف شده و استانداردهای پادمانی صورت می گیرد و اینگونه نیست که هر لحظه بازرسان بخواهند از جایی که می خواهند بازدید کنند.

بازرسان، زمانبندی و برنامه های بازدید ها قواعد و قوانین خاص خود را دارند. هرگونه درخواستی که اقتدار حاکمیتی کشور را زیر سوال ببرد، منتفی است. آژانس بخوبی می داند بر چه اساسی باید و می تواند بر فعالیت های هسته ای کشورهای عضو نظارت و کنترل داشته باشد. مطالب فراتر از اینها نیز غالباً شایعاتی هستند که رسانه های معاند و یا کشورهای متخاصم برای سوق دادن افکار عمومی به سمتی که مورد نظر آنهاست مطرح می شود

در صورتی که آمریکا از برجام خارج شود و ایران همزمان از این توافق خارج شود ادامه برنامه هسته ای ایران به ویژه در ارتباط با آژانس چگونه خواهد بود؟

پیشتر اشاره شد کلیه همکاری های ایران با آژانس و دیگر کشورها در قالب معاهدات، موافقت نامه های پادمانی، قوانین و قواعد پذیرفته شده و نهایتاً برجام صورت می گیرد. البته اگر برجام کنار زده شود احتمالا همکاریهای ما با آژانس میتواند صرفا محدود به امور پادمانی شود.

در خصوص برجام نیز جمهوری اسلامی ایران تا آنجا که طرف های دیگر به آن پایبند باشند، پایبند می ماند و هیچگاه در خروج از آن پیشدستی نخواهد کرد. اما به دلیل بی اعتمادی ناشی از موارد متعدد خلف وعده و عدم تعهد به قوانین بین المللی و تعهدات مشخص از سوی غرب بویژه آمریکا، سناریوهای مختلف برنامه ریزی شده است و نمی توان در حال حاضر جزئیات این امر را تشریح کرد.

ضمناً در صورت خروج احتمالی آمریکا و دیگر طرف ها از برجام ما به زمان قبل از مذاکرات و برجام باز می گردیم و آنچه را تعهد و اجرا کردیم در اندک زمانی به قبل باز می گردانیم اما با قدرت و توسعه بیشتر.

باتوجه به لوایح متعددی که کنگره 115 علیه ایران مطرح کرده است و تصمیمات وزارت خزانه داری در خصوص تحریم های بیشتر ایران، ایران چه اقداماتی بر اساس ماده قانون اقدام متقابل مناسب انجام داده است؟آیا این اقدامات اثربخش بوده است؟

جمهوری اسلامی صبر استراتژیک دارد. اما در زمانی که نظام تشخیص بدهد باید اقدام کنیم، بر مبنای مصلحت کشور اقداماتی را انجام خواهیم داد. بخشی از فعالیت های کنگره آمریکا مصرف داخلی دارد و به کار تندروهای آمریکا می آید و بخشی دیگر نیز متناسب با برد اجرایی که دارد، با اقدام متقابل کشورمان مواجه خواهد شد.

تاکنون نیز در چارچوب بند ها و بخش های مختلف برجام اقداماتی همچون تلاش برای ایجاد مرکز تحقیقاتی در فردو و تولید ایزوتوپ های پایدار و ساخت پیشران های هسته ای آغاز شده است. برنامه هسته ای صلح آمیز ایران شاداب و رو به جلو است. ما در زمینه های مختلف کشاورزی، سلامت، پزشکی، صنایع مختلف و دیگر زمینه های صلح آمیز به تلاش خود ادامه خواهیم داد.