ترامپ اصول و قواعد بازی سیاست خارجی آمریکا را تحت تاثیر قرار داده و به همین دلیل متحدان سنتی خود را نگران و آشفته کرده است. در این راستا حتی در برخی موضوعات عملاً اروپا و آمریکا دو راه متفاوت و متضاد را طی می نمایند. بواقع اگر در گذشته، امریکا سیاست ها و منافع خود را از طریق چند جانبه گرایی و همکاری با کشورها پیش می برد اما دونالد ترامپ نشان داده که به دستاوردها و میراث روسای جمهور قبلی آمریکا علی الخصوص اوباما حساسیت دارد و ضمن سنجش سیاست های آمریکا بر اساس سود و زیان مادی تا جایی که ممکن است خواهان شانه خالی کردن از تعهدات در سطح جهانی می باشد.
بر این اساس ترامپ به سادگی از توافق ها و معاهدات بین المللی خارج می شود و در این راه ارزشی برای متحدان و شرکای آمریکا قائل نمی باشد. از این رو باید گفت آمریکا در دوران ترامپ به طور گسترده ای دیدگاه خصمانه و ملی‌گرایانه در پیش گرفته است. شاید به همین دلیل بود که سال قبل باراک اوباما پیش از ترک پست ریاست جمهوری عنوان کرده بود: آمریکا باید مراقب منزوی شدن در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ باشد. تنها راه پیشرفت ما اتحاد با دیگر کشورها و مقاومت در برابر میل به منزوی شدن است. وی عنوان کرده بود: ما باید ارزش‌های مشترک خود را با دیگر کشورها تقویت کنیم و با آنها وارد همکاری شویم.
خبرگزاری فرانسه مدتی قبل دراین باره نوشته بود: رئیس جمهور آمریکا اعتقاد به راهبرد «نخست آمریکا» در سیاست خارجی دارد و به دلیل مواجهه با بحران های متعدد در آینده ممکن است به شکل گیری «آمریکای منزوی» تبدیل شود.
مخالفت با برجام
دونالد ترامپ از زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری تاکید ویژه ای بر کنار گذاشتن توافق هسته ای که میراث باراک اوباما بود داشت. توافق هسته ای بعد از مذاکرات طولانی بین ایران و 1+5 بدست آمده بود اما ترامپ با روی کار آمدن راهبرد خود را بر اساس سنگ اندازی و عدم اجرای برجام و اعمال تحریم های جدید قرار دارد که بدون شک این استراتژی به ضرر ایران بود. این در حالی بود که آژانس بین المللی انرژی اتمی تا کنون 9 بار در گزارش های خود پایبندی ایران به تعهدات هسته ای را تائید کرده است. این سیاست ترامپ به جزء عربستان و رژیم صهیونیستی موافق جدی نداشت و کشورهای اتحادیه اروپا همگی بر حفظ توافق هسته ای تاکید داشته اند.
مثلا در هنگامه لفاظی های رئیس جمهور آمریکا علیه توافق هسته ای «ترزا می» نخست وزیر انگلیس بر حمایت راسخ لندن از برجام تأکید کرد. نخست وزیر انگلیس با اشاره ای صریح به توافق هسته ای افزود: «این توافق نقطه اوج یک دیپلماسی ۱۳ ساله و گامی مهم در جهت تضمین عدم انحراف برنامه هسته ای ایران به سمت اهداف نظامی است».
امانوئل مکرون نیز هر وقت صحبت از توافق هسته ای ایران به میان آمده بر حمایت از آن تاکید کرده است. رئیس جمهور فرانسه در سفری که اخیراً به قطر داشت تصریح کرد: توافق هسته ای با ایران (برجام) نباید از بین برود؛ زیرا جایگزین آن بدتر خواهد بود.
اما دونالد ترامپ در گزارش سوم خود در این باره ضمن عدم پایبندی ایران به توافق هسته ای، سرنوشت برجام را به کنگره واگذار کرد. وی همچنین دستور بازبینی راهبردی سیاست آمریکا در قبال ایران را صادر کرد. البته گفته می شود موضوع توافق هسته ای نه تنها بین اروپا و امریکا اختلاف انداخت بلکه حتی در کابینه خود ترامپ نیز شکاف هایی ایجاد کرده است. گفته می شود در این باره وزارت خارجه آمریکا و شخص تیلرسون بر حفظ و پایبندی آمریکا به برجام معتقد می باشند اما این اعتقاد ممکن است در نهایت به قیمت کنار رفتن تیلرسون و یا کمرنگ شدن بیش از پیش نقش وزارت خارجه در ساختار تصمیم گیری آمریکا منجر شود.
انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس
هفته گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت. او در سخنرانی که مایک پنس، معاونش او را همراهی می‌کرد با اشاره به مصوبه کنگره این کشور در سال ۱۹۹۵ بر انتقال سفارت ایالات متحده از تل آویو به بیت‌المقدس، تاکید کرد که «زمان اجرایی کردن آن مصوبه مدت‌ها بود که به تاخیر افتاده بود». ترامپ همچنین رسما دستور انتقال سفارت این کشور از تل آویو به بیت‌المقدس را صادر کرد اما گفت ایالات متحده همچنان به راه حل ایجاد دو کشور مستقل پایبند خواهد ماند.
اما تنها چند دقیقه پس از اعلام رسمی این تصمیم ترامپ، ابراز مخالفت ها با تصمیم رئیس آمریکا علنی شد. در این ارتباط آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای گفت: از لحظه اول بر عهده گرفتن دبیر کلی سازمان ملل متحد، مخالفتم را با هرگونه تصمیم یک جانبه که مساله صلح میان اسرائیل و فلسطینیان را به خطر بیندازد اعلام داشته‌ام.
پیش از سخنرانی ترامپ نیز، پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان در سخنانی بیت‌المقدس را «شهری منحصر به فرد، مقدس برای یهودیان، مسیحیان و مسلمانان» خواند و خواستار آن شد که موقعیت این شهر طبق مصوبات سازمان ملل متحد و قوانین بین‌المللی تعیین شود.
رسمیت دادن به انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس تنها از سوی جمهوری چک مورد استقبال قرار گرفت و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز در واکنشی فوری از سخنان رئیس جمهوری آمریکا قدردانی کرد. در این بین مردم نقاط مختلف جهان، تظاهرات اعتراضی را برگزار کردند که تا همین امروز نیز ادامه دارد.
گفتنی است از سال ۱۹۹۵ تا امروز همه روسای‌جمهور آمریکا با وجود اینکه در جریان انتخابات قول عملی کردن این مصوبه را داده بودند، به بهانه «بحران خاورمیانه و حساسیت آن» و تاثیری که می‌توانسته بر «امنیت ملی آمریکا» داشته باشد، پس از ورود به کاخ‌سفید از به اجرا گذاشتن این مصوبه طفره رفته‌اند.
خروج از معاهدات بین المللی
در دولت ترامپ همچنین آمریکا از سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) خارج شده ، موافقتنامه تجارت آزاد ترنس پاسیفیک را بر هم زده و به نظر می رسد به دنبال نابودی موافقتنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) نیز هست. همچنین زمان و رجزخوانی های ترامپ بار دیگر تعهد آمریکا به متحدان این کشور در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را زیر سوال برده است . ترامپ حتی اعلام کرد آمریکا از بزرگترین و احتمالا مهمترین توافق تاریخ یعنی توافق مبارزه با تغییرات آب و هوایی پاریس با حضور 196 کشور خارج می شود.
این گونه تصمیمات بدون شک بسیاری از متحدان و شرکای آمریکایی ها را نگران کرده است. به همین دلیل بود که زمانی ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه گفته بود «موضوع آشکار و مشخص این است که نقش و معنای چندجانبه‌گرایی زیر سوال رفته است. ما در مقایسه با دولت ترامپ دیدگاه بسیار متفاوتی به چگونگی تضمین امنیت جهانی داریم»
در نهایت می توان گفت تا قبل از جنگ جهانی دوم ایالات متحده بر پایه دکترین مونروئه توانسته بود با بهره‌گیری از عدم مداخله و مزیت دوری از جنگ‌های اروپایی، به تقویت ساختار اقتصادی و نظامی خود بپردازد. اما آمریکا توانست پس از جنگ جهانی دوم تا حد زیادی به دلیل رهبری خود در یک نظام جهانی متشکل از موافقتنامه ها و ائتلاف های مبتنی بر مقررات در نقش یک ابرقدرت ظاهر شود اما با روی کار آمدن ترامپ تا حدود زیادی از این انگاره فاصله گرفته شده و به رویکرد دکترین مونروئه نزدیک شده است. با این تفاوت که آمریکا به قیمت کسب منافع حاضر است بسیاری از تعهدات جهانی را حتی با فروپاشی مواجه کند. ایدئولوژی آمریکا در دوران ترامپ را باید در بخشی از سخنان او در سازمان ملل که در شهریور ماه امسال در مجمع عمومی سازمان ملل بیان شد جستجو کرد. ترامپ در این سخنرانی گفته بود: «بهترین راه برای بهبود شرایط انسانی، رویکرد ملی است. نه همکاری های بین المللی، نه مقررات جهانی و یقینا نه ارزش های جهانی.»
